Τρεις οικογένειες στο κλάδο του λιανεμπορίου και ειδικότερα η δεύτερη επιχειρηματική γενιά τους, κατόρθωσαν να αμφισβητήσουν το γνωστό απόφθεγμα που χαρακτηρίζει την ελληνική επιχειρηματική αγορά, σύμφωνα με το οποίο «η πρώτη γενιά δημιουργεί, η δεύτερη ξοδεύει και η τρίτη καταστρέφει»! Πρόκειται για τις οικογένειες Σπύρου Σκλαβενίτη, Παντελή Παντελιάδη και Διαμαντή Μασούτη. Οχι μόνο δεν ξόδεψαν κατά τον γνωστό αφορισμό, αλλά αντιθέτως αυτό που πήραν το πολλαπλασίασαν επί … πολύ!
Από το 1962 που ο τότε κραταιός όμιλος Μαρινόπουλου άνοιξε το πρώτο του σούπερ μάρκετ στη Λεωφόρο Αλεξάνδρας, μέχρι και τώρα εκατοντάδες μικρές και μεγάλες αλυσίδες σούπερ μάρκετ δημιουργήθηκαν στην ελληνική αγορά. Αν και το λεγόμενο «οργανωμένο λιανεμπόριο» ως κλάδος αρχίζει να συγκροτείται από τις αρχές της δεκαετίας του 1970. Ολες αυτές οι επιχειρήσεις ήταν οικογενιακές. Και παρέμειναν ως τέτοιες με την εξαίρεση της ΑΒ Βασιλόπουλος ΑΕ που προκειμένου ο ιδρυτής της ο Γεράσιμος Βασιλόπουλος να πουλήσει στην βελγική Delhaize Le Lion, την εισήγαγε στο Χρηματιστήριο στις αρχές της δεκαετίας του 1990 – και πολύ αργότερα οι βέλγοι την έβγαλαν από το Χρηματιστήριο.
Η μεγάλη συγκέντρωση στα σούπερ μάρκετ
Ομως τα αλλεπάλληλα κύματα συγκέντρωσης της αγοράς που παρατηρήθηκαν στο διάστημα των τελευταίων έξι δεκαετιών – σε ομαλές ή «ειδικές» συνθήκες – συρρίκνωσαν εντυπωσιακά τον αριθμό των επιχειρήσεων και από το top ten της δεκαετίας του 1990, μόνο πέντε έχουν απομείνει εν ζωή. Σ΄ αυτές έχει πλέον προστεθεί η Lidl Hellas και έχει απομακρυνθεί πάρα πολύ από την κορυφή η Πέντε ΑΕ. Ως εκ τούτου στο top five το σημερινό, οι τρεις – η πρώτη, η τρίτη και η πέμπτη – παραμένουν οικογενειακές επιχειρήσεις που έχουν περάσει με εξαιρετική επιτυχία στη δεύτερη γενιά, και οι άλλες δύο, η δεύτερη και η τέταρτη ανήκουν σε μεγάλους ευρωπαϊκούς λιανεμπορικούς ομίλου. Εν προκειμένω αξίζει να σημειωθεί ότι για την κατάταξη προεξοφλείται η εξαγορά της ΑΝΕΔΗΚ Κρητικός από την Μασούτης ΑΕ.
Και οι τρεις μεγάλες ελληνικές οικογενειακές επιχειρήσεις, η Ελληνικές Υπεραγορές Σκλαβενίτη ΑΕΕ, η Μασούτης ΑΕ και η Μετρό ΑΕΒΕ, είχαν ενσωματωμένο στην επιχειρηματική τους κουλτούρα και στην στρατηγική τους το στοιχείο του συντηρητισμού! Η ευρύτερη οικογένεια Σκλαβενίτη απέφευγε για χρόνια – επί της ουσίας μέχρι να μεταβιβαστούν οι μετοχές στην οικογένεια του Σπύρου Σκλαβενίτη – να βγει εκτός των ορίων της Αττικής. Κατείχε βέβαια την «μερίδα του λέοντος» ως προς το μερίδιο αγοράς του λεκανοπεδίου, αλλά αρνούνταν επιμόνως να επεκταθεί ακόμη και σ΄ ένα γειτονικό νομό.
Ο Διαμαντής Μασούτης
Η Μασούτης ΑΕ ήταν ο «βασιλιάς» του τζίρου της Βόρειας Ελλάδας – περισσότερο στη Μακεδονία και λιγότερο στη Θράκη. Βέβαια ο κ. Διαμαντής Μασούτης είχε φροντίσει προηγουμένως να προχωρήσει αρκετές εξαγορές, κυρίως στην πόλη της Θεσσαλονίκης. Αν και στη Μακεδονία άρχισαν από τα μέσα της δεκαετίας του 1990 να «ανεβαίνουν» οι όμιλοι Μαρινόπουλου – με τον ένα ή τον άλλο τρόπο – και Βερόπουλου, ωστόσο ο κ. Μασούτης ήταν «αχτύπητος». Ομως δεν είχε αποτολμήσει να εξέλθει των ορίων της Βορείου Ελλάδος.
Ο Παντελής Παντελιάδης
Ο Παντελής Παντελιάδης το αφεντικό της Μετρό ΑΕΒΕ, που ανέπτυξε την επιχειρηματική του δραστηριότητα μέσω του κλάδου της χονδρικής πώλησης – ήταν αυτός που έφερε στην Ελλάδα το ευρωπαϊκό μοντέλο του cash and carry – αργότερα έκανε την εμφάνιση του στη λιανική πώληση. Η στρατηγική της οικογένειας Παντελιάδη ήταν η ανάπτυξη του δικτύου των cash and carry στην επαρχία, προσφέροντας αρχικά «σωσίβιο» στα μικρά καταστήματα που πλήττονταν από την επέλαση των άλλων αλυσίδων σούπερ μάρκετ και η δημιουργία ενός περιορισμένου δικτύου σούπερ μάρκετ στην Αττική, ουσιαστικά για να είναι μέσα στο παιχνίδι της αγοράς. Αυτή την στρατηγική την ακολούθησε με «θρησκευτική ευλάβεια» για πολλά χρόνια – ορισμένες εξαιρέσεις με την δημιουργία πολύ μικρού αριθμού σούπερ μάρκετ εκτός της Αττικής, απλώς επιβεβαίωναν τον κανόνα.
Το τσουνάμι της κρίσης
Η συντηρητική στρατηγική των τριών προαναφερομένων οικογενειών αποδείχθηκε τελικά σωτήρια! Διότι όταν εμφανίστηκε η κρίση στην ελληνική οικονομία δεν τους βρήκε εξουθενωμένους – όπως συνέβη με αρκετές άλλες περιπτώσεις μεγαλύτερων αλυσίδων σούπερ μάρκετ. Και φυσικά διέθεταν τις οικονομικές αντοχές για να περάσουν από την στενωπό της συρρίκνωσης της ελληνικής αγοράς, στα χρόνια της παρατεταμένης κρίσης. Και οι τρεις τότε διαπίστωσαν πως ήρθε ο καιρός τους! Και κινήθηκαν με έναν εξαιρετικά επιθετικό επιχειρηματικό τρόπο.
Στις 9 Μαρτίου του 2006 ο Σπύρος Σκλαβενίτης πέθανε – ήταν ο τελευταίος εκ των ιδρυτών της ομώνυμης αλυσίδας. Τα τέσσερα παιδιά του – η Μαρία, ο Γεράσιμος, ο Στέλιος και η Βίκυ – αγόρασαν από τους άλλους μετόχους τα μερίδια και πήραν την εταιρεία στα χέρια τους. Το πρώτο διάστημα ήταν δύσκολο. Επρεπε να αποδείξουν στην αγορά ότι όχι μόνο δεν αλλάζουν οι συννακτικές τους σχέσεις, αλλά κι έτι έχουν την δυνατότητα να αναπτύξουν την εταιρεία. Το απέδειξαν λίγο αργότερα. Πραγματοποίησαν αρκετές εξαγορές στο λεκανοπέδιο της Αττικής και ενίσχυσαν την θέση της εταιρείας στο μεγαλύτερο τμήμα της ελληνικής αγοράς. Τότε έδειξαν και τις προθέσεις της επέκτασης τους εκτός της Αττικής, με την δημιουργία του πρώτους τους καταστήματος στην Κόρινθο.
Η… αυτόνομη πορεία
Στα χρόνια της κρίσης έκαναν αλλεπάλληλες συζητήσεις με άλλες τότε μεγάλες αλυσίδες της αγοράς. Η πρώτη συζήτηση έγινε με τον κ. Διαμαντή Μασούτη για να δημιουργήσουν κοινό όμιλο αγορών – κι «αργότερα βλέπουμε». Ο ένας στην Αττική κι ο άλλος στη Βόρειο Ελλάδα. Δεν τελεσφόρησε η συνεργασία κι ο καθένας τράβηξε τον δρόμο του. Στην επόμενη φάση συζήτησαν την μετοχική συνεργασία με τον όμιλο Βερόπουλου – ο δεύτερος ήταν σε άσχημη οικονομική κατάσταση που μήνα με τον μήνα επιδεινώνονταν. Ούτε κι αυτό το σχέδιο «περπάτησε».
Αλλά αμέσως μετά σε μία προσπάθεια να σωθεί ο όμιλος τον οποίο πλέον διηύθηνε ο κ. Νίκος Βερόπουλος, πούλησε την πλειοψηφική συμμετοχή του (60%) στην Μηνάς Χαλκιαδάκης ΑΕ. Ετσι η αλυσίδα Ελληνικές Υπεραγορές Σκλαβενίτη ΑΕΕ – όπως είχε μετονομαστεί η Ι. & Σ. Σκλαβενίτης ΑΕΕ – απέκτησε μία ισχυρή παρουσία στην Κρήτη, σε ένα από τα πιο τουριστικά «φιλέτα» της χώρας. Αμέσως μετά έγινε προσπάθεια από την οικογένεια του κ. Λεωνίδα Μαρινόπουλου να υπάρξει κάποια μετοχική σύμπραξη της Carrefour Μαρινόπουλος ΑΕ με την ΕΥΣ.
Η Carrefour του Μαρινόπουλου
Η Carrefour Μαρινόπουλος ΑΕ παρέμενε η πρώτη αλυσίδα της αγοράς, αλλά η οικονομική της υγεία έβαινε ταχύτατα επιδεινούμενη. Ομως ούτε κι αυτή η προσπάθεια ευοδώθηκε. Αλλά ήταν η πρώτη επαφή των τεσσάρων αδελφών με την εταιρεία που λίγο αργότερα θα αποκτούσαν. Πράγματι το 2016 όμιλος Μαρινόπουλου χρεοκόπησε. Και μέχρι τον Μάρτιο του 2017 που η ΕΥ Σκλαβενίτη ΑΕΕ απέκτησε το θηριώδες δίκτυο των καταστημάτων του ομίλου, παίχτηκε ένα εντυπωσιακό πολιτικό – επιχειρηματικό θρίλερ.
Κι είχε απ΄ όλα τράπεζες και funds, ανταγωνιστές, προμηθευτές και την τότε κυβέρνηση Τσίπρα – ανθρώπους του παρασκηνίου τον προσφάτως αποβιώσαντα Αλέκο Φλαμπουράρη, αλλά και τον κ. Νίκο Παππά. Την αίσια κατάληξη της απόκτησης της εταιρείας, την διαδέχτηκε ένα ολόκληρο «βουνό» προβλημάτων, που αφορούσε την απορρόφηση μιας χρεοκοπημένης εταιρίας με ένα μεγάλο δίκτυο από μία εταιρεία με μικρότερο δίκτυο και ατελή μηχανισμό. Η αισιοδοξία της βούλησης των τεσσάρων παιδιών τελικώς τα κατάφερε. Η δεύτερη γενιά αναζητά πλέον τρόπους επέκτασης εκτός της Ελλάδος!
Η εξαγορά του Βερόπουλου
Η εξέλιξη της Μετρό ΑΕΒΕ της οικογένειας Παντελιάδη δεν έχει το «σασπένς» της προηγούμενης ιστορίας, έχει πιο ομαλή εξέλιξη – ωστόσο όμως έχει κι αυτή τις τομές της! Την Πέμπτη 18 Φεβρουαρίου του 2016 στην Αίγλη του Ζαππείου ο κ. Αριστοτέλης Παντελιάδης από του βήματος της συνέντευξης τύπου ανακοινώνει και επισήμως ότι η Μετρό ΑΕΒΕ εξαγόρασε την Αφοι Βερόπουλοι ΑΕΒΕ.
Στην αριστερή άκρη των καθισμάτων ο Παντελής Παντελιάδης ακούγοντας τα όσα έλεγε ο γιος του ψιθυρίζει στον διπλανό του «ο Κώστας κι ο Αλέκος ήταν φίλοι μου, δεν θα μπορούσα να αφήσω να χρεοκοπήσει η εταιρεία τους». Πράγματι οι δύο ιδρυτές της αλυσίδας «Βερόπουλος» όπως και ο ίδιος ανήκαν στην πρώτη γενιά του κλάδου και ήταν φίλοι. Ομως ο κ. Αριστοτέλης Παντελιάδης από το 2001 ήταν ο διευθύνων σύμβουλος της Μετρό ΑΕΒΕ κι από το 2004 φάνηκε η διάθεση της οικογένειας να ακολουθήσει μία δυναμική ανάπτυξη. Εκείνη την χρονιά η επωνυμία «Μετρό» διατηρήθηκε για τα cash and carry της αλυσίδας και για τα σούπερ μάρκετ επιλέχθηκε η επωνυμία «my market».
Κι έτσι η εταιρεία άρχισε σιγά – σιγά να επεκτείνεται και στην επαρχία. Με φειδώ όμως! Το 2015 είναι μία τραγική χρονιά για την ελληνική αγορά. Δεν είναι μόνο η οικονομική κρίση, αλλά και τα capital controls, τα οποία εξουθενώνουν τις εταιρείες με προβληματικά οικονομικά μεγέθη. Η ρευστότητα είναι πλέον το ζητούμενο. Κι η Αφοί Βερόπουλοι ΑΕΒΕ, επικεφαλής της οποίας είναι ο κ. Νίκος Βερόπουλος – γιος του Αλέκου – δεν μπορεί να «αναπνεύσει». Μετά από την ατελέσφορη προσπάθεια για μετοχική συνεργασία με την ΕΥ Σκλαβενίτης ΑΕΕ, η κατάσταση είναι τραγική.
Το χτύπημα των capital controls
Οι πωλήσεις έχουν καταρρεύσει – στα 385 εκατ. ευρώ το 2015! Βασικό μέλημα του κ. Βερόπουλου δεν ήταν η αλυσίδα στην Ελλάδα, αλλά η προσπάθεια του να σώσει από τις τράπεζες τις δραστηριότητες του στα Βαλκάνια. Μία εξαιρετικά επικερδή δραστηριότητα την οποία από την αρχή την είχε «χτίσει» μόνος του. Σε εκείνη ακριβώς την φάση ο κ. Αριστοτέλης Παντελιάδης είναι η μοναδική του επιλογή! Δεύτερης γενιάς και οι δύο, «γεννημένοι» μέσα στην αγορά με καλές προσωπικές σχέσεις και οικογενειακή φιλία δεν άργησαν να τα βρουν.
Ο ένας ήθελε να σώσει «πετράδι του στέμματος», τα Βαλκάνια, ο άλλος το είδε ως ευκαιρία για να αναπτυχθεί το δίκτυο των σούπερ μάρκετ πανελλαδικά. Κατέληξαν γρήγορα, έστειλαν το μήνυμα στην αγορά – οι προμηθευτές περίμεναν να πληρωθούν! – και συννενοήθηκαν με τις τράπεζες. Ετσι πριν τελειώσει ο Φεβρουάριος του 2016 η συμφωνία είχε ολοκληρωθεί – απέμειναν τυπικές εκκρεμότητες. Ετσι ο κ. Παντελιάδης απέκτησε ένα δίκτυο 179 καταστημάτων και μαζί με τα 61 δικά του σούπερ μάρκετ έφτασε στα 240 – έχοντας ακόμη και 50 cash and carry. Το 2015 είχε κλείσει με πωλήσεις 734 εκατ. ευρώ και το 2024 στα 1,62 δισ. ευρώ. Αξίζει να σημειωθεί ότι είναι η μοναδική εξαγορά που έχει πραγματοποιήσει η Mετρό ΑΕΒΕ από τότε που δημιουργήθηκε. Τίποτα όμως δεν αποκλείει ότι δεν θα υπάρξει κι άλλη…
H συμφωνία με την ΑΝΕΔΗΚ Κρητικός
Στις αρχές του περασμένου Δεκεμβρίου ο ΟΤ αποκάλυψε πως από το Νοέμβριο ακόμη, ο κ. Γιάννης Μασούτης συζητά και ουσιαστικά έχει κλείσει συμφωνία για την εξαγορά της ΑΝΕΔΗΚ Κρητικός. Από τότε που ο ίδιος ανέλαβε επικεφαλής της οικογενειακής εταιρείας – από το 2011 – έχει πραγματοποιήσει αρκετές εξαγορές μικρότερων αλυσίδων σούπερ μάρκετ, αλλά η περίπτωση της ΑΝΕΔΗΚ Κρητικός είναι εντελώς διαφορετική. Με την απόκτηση της αλλάζει «πίστα» στον ανταγωνισμό. Ενώ το υπερφιλόδοξο σχέδιο του 2022 να αποκτήσει την ΑΒ Βασιλόπουλος ΑΕ από τους ολλανδούς της Ahold δεν ευοδώθηκε – για καλή του τύχη, φυσικά διότι αμέσως μετά άρχισε η «κούρσα» των επιτοκίων και κανείς δεν μπορεί να γνωρίζει τι επιπτώσεις μπορεί είχε!
Ο κ. Μασούτης από το 2011 που ανέλαβε την εταιρεία κατέγραψε και την πρώτη του εξαγορά εκτός των ορίων της Βορείου Ελλάδος. Απέκτησε παρουσία στην Ηπειρο εξαγοράζοντας καταστήματα της αλυσίδας Ατλάντικ ΑΕ – η οποία όταν χρεοκόπησε έδινε έναντι των οφειλών της στους προμηθευτές της καταστήματα, τα οποία αυτοί τα πουλούσαν σε άλλες αλυσίδες κι έτσι εισέπρατταν τα λεφτά τους! Από τότε βέβαια ως τώρα η αλυσίδα Μασούτης οφείλει την ανάπτυξη της σε ένα μεγάλο αριθμό εξαγορών, οι σημαντικότερες εξ αυτών είναι η απόκτηση του 50% του ΣΥΝΚΑ στη Δυτική Κρήτη (κυρίως Χανιά) και της Προμηθευτικής, που την τοποθέτηση στην αγορά της Αττικής.
Μια ανάσα από την ΑΒ Βασιλόπουλος
Κατ΄ αρχήν όμως, διότι η παρουσία της στον πιο ανταγωνιστικό γεωγραφικό χώρο της ελληνικής αγοράς, είναι μάλλον ανεπαίσθητη. Αλλά με την ολοκλήρωση της εξαγοράς της ΑΝΕΔΗΚ Κρητικός τα πράγματα αλλάζουν, εμφανώς. Η υπό εξαγορά αλυσίδα διαθέτει 450 καταστήματα, πολλά εκ των οποίων βρίσκονται στην Αττική. Ως εκ τούτου η παρουσία της θα βελτιωθεί. Και μάλιστα σημαντικά. Και θα αλλάξει και η θέση που έχει στην κατάταξη του κλάδου – από την πέμπτη θα περάσει στην τέταρτη θέση. Και θα βρεθεί μία «ανάσα» πίσω από την ΑΒ Βασιλόπουλος ΑΕ.
Βέβαια πρέπει να κάνει πολλά πράγματα για να ανασυντάξει το δίκτυο του και κυρίως το τμήμα του στην Αττική για να μπορέσει να σταθεί «επί ίσοις όροις» με τους ανταγωνιστές του. Αν σκεφτεί κανείς όμως ότι από τα 702 εκατ. ευρώ το 2011 την χρονιά που άρχισε να «τρέχει» ο ίδιος την οικογενειακή εταιρεία μέχρι το τέλος του 2025 που θα πλησιάσει – μαζί με την ΑΝΕΔΗΚ Κρητικός – αν δεν τα ξεπεράσει, τα 1,9 δισ. ευρώ σίγουρα το «δαχτυλίδι» που πήρε είχε αποτέλεσμα….
