Ο πόλεμος στη Γάζα έχει μετατρέψει μεγάλο μέρος της περιοχής σε ερείπια, με τα περισσότερα κτίρια να έχουν καταστραφεί ή να έχουν υποστεί ζημιές. Η απομάκρυνση των ερειπίων για να ανοίξει ο δρόμος για την ανοικοδόμηση θα είναι ένα τεράστιο έργο που αναμένεται να διαρκέσει χρόνια και να κοστίσει πάνω από ένα δισεκατομμύριο δολάρια, σύμφωνα με την Wall Street Journal.
Από την αρχή του πολέμου στη Γάζα έως σήμερα οι ισραηλινές επιθέσεις έχουν δημιουργήσει περίπου 68 εκατομμύρια τόνους συντρίμμια
Χιλιάδες ισραηλινές αεροπορικές επιδρομές, μαζί με τις μάχες στο έδαφος και τις ελεγχόμενες κατεδαφίσεις, έχουν καταστρέψει περισσότερα από 123.000 κτίρια στη Λωρίδα της Γάζας και έχουν προκαλέσει ζημιές σε άλλα 75.000 σε διαφορετικό βαθμό, που αντιστοιχούν στο 81% όλων των κτιρίων στην περιοχή, σύμφωνα με την τελευταία ανασκόπηση δορυφορικών εικόνων από τα Ηνωμένα Έθνη.
Αυτό έχει δημιουργήσει περίπου 68 εκατομμύρια τόνους συντρίμμια, σύμφωνα με το Πρόγραμμα Ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών, το οποίο επιβλέπει την απομάκρυνση των ερειπίων στη Γάζα. Αυτό ισοδυναμεί με το βάρος περίπου 186 Empire State Buildings. Η ομοιόμορφη κατανομή αυτής της ποσότητας ερειπίων σε ολόκληρο το Μανχάταν θα άφηνε περίπου 100 κιλά σε κάθε τετραγωνικό μέτρο.
Τα ερείπια είναι αναμεμειγμένα με μη εκραγέντα πυρομαχικά — βόμβες, πυραύλους, ρουκέτες και βλήματα πυροβολικού που δεν εξερράγησαν. Υπάρχουν επίσης ανθρώπινα λείψανα — τα πτώματα περίπου 10.000 ανθρώπων που παραμένουν παγιδευμένα κάτω από τα ερείπια, σύμφωνα με τις παλαιστινιακές υγειονομικές αρχές.
Οι εργασίες απομάκρυνσης των ερειπίων μπορούν να ξεκινήσουν σοβαρά μόνο αν οι ισραηλινές αρχές επιτρέψουν την είσοδο στη Γάζα των βαρέων μηχανημάτων και του εξοπλισμού που απαιτείται για τη μετακίνηση των συντριμμιών και την καταστροφή των μη εκραγέντων πυρομαχικών.
Αυτό είναι απίθανο να συμβεί έως ότου η Χαμάς και το Ισραήλ καταλήξουν σε συμφωνία σχετικά με τη δεύτερη φάση του ειρηνευτικού σχεδίου που σκιαγράφησε ο Πρόεδρος των ΗΠΑ Τραμπ. Οι συνομιλίες αυτές βρίσκονται επί του παρόντος σε αδιέξοδο, καθώς η Χαμάς αρνείται να αφοπλιστεί και εξακολουθούν να υπάρχουν διαφωνίες σχετικά με το ποιος θα ελέγχει τελικά τον θύλακα.
Άθλιες οι συνθήκες διαβίωσης
Εν τω μεταξύ, οι συνθήκες διαβίωσης για τους περισσότερους από 2 εκατομμύρια κατοίκους της Γάζας παραμένουν άθλιες. Οι περισσότεροι Παλαιστίνιοι διαμένουν σε σκηνές που έχουν στηθεί σε υπερπλήρη στρατόπεδα για τους εκτοπισμένους και σε δρόμους γεμάτους ερείπια. Η έλευση του χειμώνα έχει επιδεινώσει τις συνθήκες, με τις έντονες βροχές να πλημμυρίζουν τα στρατόπεδα.
Μόλις ξεκινήσει η διαδικασία απομάκρυνσης των ερειπίων, θα χρειαστεί πολύς χρόνος. «Ελπίζουμε ότι θα γίνει το συντομότερο δυνατό, αλλά θα χρειαστούν χρόνια», δήλωσε ο Jaco Cilliers, επικεφαλής των επιχειρήσεων του UNDP στα παλαιστινιακά εδάφη. «Στην καλύτερη περίπτωση, θα χρειαστούν τουλάχιστον πέντε, μάλλον επτά χρόνια».
Το ακριβές χρονικό διάστημα θα εξαρτηθεί από τη χρηματοδότηση, την προθυμία του Ισραήλ να επιτρέψει την είσοδο του απαραίτητου εξοπλισμού στη Γάζα και την πολιτική βούληση και των δύο πλευρών να διατηρήσουν την εκεχειρία.
Στη Γάζα, υπάρχουν επί του παρόντος εννέα εκσκαφείς σε λειτουργία, 67 τροχοφόροι φορτωτές εξοπλισμένοι με κάδους, 75 ανατρεπόμενα φορτηγά και ένας λειτουργικός θραυστήρας, ένα μηχάνημα που είναι απαραίτητο για τη μετατροπή των ερειπίων σε επαναχρησιμοποιήσιμο δομικό υλικό, σύμφωνα με το UNDP. Αυτά είναι τα μηχανήματα που απέμειναν στη Γάζα πριν από τον πόλεμο, μερικά από τα οποία καταστράφηκαν κατά τη διάρκεια των μαχών.
Πολύ περισσότερος εξοπλισμός πρέπει να εισέλθει στη Γάζα για να επιτευχθεί το καλύτερο σενάριο του UNDP.
Ο ΟΗΕ έχει ζητήσει άδεια από το Ισραήλ για να εισάγει 120 ανατρεπόμενα φορτηγά, 80 τροχοφόρους φορτωτές, 20 εκσκαφείς και περισσότερους θραυστήρες για να επιταχύνει τις εργασίες.
Το Ισραήλ ελέγχει τα σημεία διέλευσης και αποφασίζει τι επιτρέπεται να εισέλθει στη Γάζα. Το Ισραήλ θεωρεί τα βαρέα μηχανήματα εξοπλισμό διπλής χρήσης, που σημαίνει ότι μπορούν να χρησιμοποιηθούν για στρατιωτικούς σκοπούς. Επισημαίνει τη χρήση κατασκευαστικού εξοπλισμού για την κατασκευή του εκτεταμένου δικτύου υπόγειων τούνελ της Χαμάς, το πιο πολύτιμο στρατηγικό πλεονέκτημα της οργάνωσης στον πόλεμο.
Το αμερικανικό Κέντρο Συντονισμού Πολιτικών και Στρατιωτικών Υποθέσεων, που ιδρύθηκε στο Ισραήλ για να παρακολουθεί την κατάπαυση του πυρός και να συντονίζει τη βοήθεια προς τη Γάζα, συμβάλλει στη χάραξη σχεδίων για την απομάκρυνση των ερειπίων στο πλαίσιο της διαδικασίας ανασυγκρότησης.
Αμερικανοί αξιωματούχοι δηλώνουν ότι έχουν κάποια επιρροή σε ό,τι επιτρέπει το Ισραήλ να εισέλθει στη Γάζα, αλλά οι ισραηλινές αρχές έχουν τον τελικό λόγο.
Οι κατασκευαστές κτιρίων στη Γάζα που διαθέτουν βαριά μηχανήματα χρεώνουν περίπου 23 δολάρια ανά τόνο για την απομάκρυνση των συντριμμιών. Δεν είναι σαφές ποιος θα πληρώσει αυτή τη δαπάνη.
Οι ΗΠΑ ελπίζουν ότι τα αραβικά κράτη του Κόλπου θα καλύψουν μεγάλο μέρος του συνολικού κόστους της ανοικοδόμησης, το οποίο ο ΟΗΕ εκτιμά ότι θα ανέλθει σε περίπου 70 δισεκατομμύρια δολάρια. Ωστόσο ακόμα δεν έχει επιτευχθεί καμία συμφωνία.
Το UNDP άρχισε να απομακρύνει τα ερείπια πριν από περίπου ένα χρόνο με τον περιορισμένο εξοπλισμό που διέθετε, διακόπτοντας τις εργασίες κάθε φορά που εντείνονταν οι μάχες. Μέχρι στιγμής, έχουν συλλεχθεί και ανακυκλωθεί ή επαναχρησιμοποιηθεί περίπου 209.000 τόνοι ερειπίων.
Η τρέχουσα προτεραιότητα είναι η διευκόλυνση των ανθρωπιστικών δραστηριοτήτων με την απομάκρυνση των ερειπίων από τους δρόμους και τη διευκόλυνση της πρόσβασης σε νοσοκομεία, αρτοποιεία και προσωρινά σχολεία.
«Αυτό είναι μόνο η κορυφή του παγόβουνου», δήλωσε στην WSJ ο Alessandro Mrakic, επικεφαλής του γραφείου του UNDP στη Γάζα. «Στο μέλλον, καθώς θα εισέρχομαστε στα σπίτια, θα βρίσκουμε όλο και περισσότερα μη εκραγέντα πυρομαχικά».
Μερικοί κάτοικοι της Γάζας αναλαμβάνουν να λύσουν το πρόβλημα με δικά τους μέσα. Ο Αμπντουλάχ αλ-Χιντάουι επέστρεψε πρόσφατα στο οικογενειακό του σπίτι στη συνοικία Σέιχ Ραντβάν της πόλης της Γάζας και ανακάλυψε ότι είχε καταστραφεί από τις ισραηλινές δυνάμεις λίγες μέρες πριν από την έναρξη της εκεχειρίας.
«Προσπαθήσαμε να καθαρίσουμε τα ερείπια μόνοι μας, αλλά ήταν πολύ δύσκολο», είπε ο Χιντάουι. «Όλη η οδός είναι γεμάτη σωρούς από μπάζα και όλα είναι ανακατεμένα – δεν μπορείς να ξεχωρίσεις ποιανού είναι ποιο σπίτι πια».
Η Ριμ Ατζούρ, 25 ετών, εγκατέλειψε το σπίτι της στην πόλη της Γάζας τον Μάρτιο του 2024, αφήνοντας πίσω τον σύζυγό της και την μικρή κόρη της. Το τριώροφο σπίτι τους κατέρρευσε λίγο μετά. Από τότε δεν έχει νέα τους.
«Χρειαζόμαστε έναν εκσκαφέα ή μια μπουλντόζα για να απομακρύνουμε τα ερείπια, ώστε να μπορέσω να ψάξω για τον σύζυγό μου και την κόρη μου», είπε η Ατζούρ. «Δεν μου μένει άλλη επιλογή από το να ψάξω για τα πτώματά τους».
Η απομάκρυνση μικρών ποσοτήτων ερειπίων μπορεί να έχει μεγάλο αντίκτυπο. Περίπου 270 δρόμοι άνοιξαν ξανά το τελευταίο έτος, με πωλητές να στήνουν πάγκους στο δρόμο για να πουλήσουν φρέσκα λαχανικά και άλλα τρόφιμα. Η διαδρομή μεταξύ Deir al Balah και της πόλης της Γάζας διαρκεί τώρα 30 λεπτά, από μιάμιση ώρα που χρειαζόταν πριν από μερικούς μήνες, είπε ο Mohammed Mezyad, ο οποίος επιβλέπει την καθημερινή απομάκρυνση ερειπίων στη Γάζα εκ μέρους του UNDP.
To πρόβλημα των μη εκραγέντων πυρομαχικών
Κάθε εβδομάδα, αρκετοί άνθρωποι – πολλοί από τους οποίους είναι παιδιά – τραυματίζονται από υπολείμματα πολέμου, σύμφωνα με ιατρικό και ανθρωπιστικό προσωπικό.
Δεν υπάρχουν ακριβείς εκτιμήσεις για τον αριθμό των εκρηκτικών που βρίσκονται σήμερα στη Λωρίδα της Γάζας, αλλά σύμφωνα με ειδικούς στην αποναρκοθέτηση, είναι πιθανό να είναι χιλιάδες, κυρίως μέσα σε ιδιωτικές κατοικίες.
Ένας ισραηλινός στρατιωτικός αξιωματούχος δήλωσε τον Ιανουάριο ότι το 1% έως 2% των εκρηκτικών που χρησιμοποιήθηκαν στην περιοχή ενδέχεται να μην έχουν εκραγεί. Ο ισραηλινός στρατός αρνήθηκε να παράσχει επικαιροποιημένες εκτιμήσεις.
Η Υπηρεσία Δράσης κατά των Ναρκών του ΟΗΕ έχει εντοπίσει μέχρι στιγμής εκατοντάδες υπολείμματα πολέμου. Επειδή δεν διαθέτουν εξειδικευμένο εξοπλισμό, οι εργαζόμενοι της υπηρεσίας σημαδεύουν και περιφράζουν τα εκρηκτικά αντικείμενα.
«Τα τελευταία δύο χρόνια δεν έχουμε καταφέρει να απομακρύνουμε κανένα εκρηκτικό αντικείμενο από τη Γάζα», δήλωσε ο Julius Van der Walt της UNMAS. «Χρειαζόμαστε άδεια από τις ισραηλινές αρχές για να εισαγάγουμε συγκεκριμένο τεχνικό εξοπλισμό και προμήθειες. Προς το παρόν, η άδεια αυτή δεν έχει χορηγηθεί».
Μόλις απομακρυνθούν και συλλεχθούν, τα συντρίμμια μεταφέρονται σε χώρους ανακύκλωσης στην περιοχή, όπου διαχωρίζονται σε αντικείμενα που μπορούν να επαναχρησιμοποιηθούν και σε αντικείμενα που δεν μπορούν. Τα έπιπλα και τα προσωπικά αντικείμενα επιστρέφονται στους ιδιοκτήτες τους, όταν αυτό είναι δυνατό. Τα επικίνδυνα υλικά, όπως ο αμίαντος, τα σπασμένα εξαρτήματα και άλλα μη ανακυκλώσιμα αντικείμενα, απορρίπτονται ξεχωριστά.
Τα περισσότερα από τα υπόλοιπα υλικά μπορούν να ανακυκλωθούν. Το σκυρόδεμα θρυμματίζεται και στη συνέχεια χρησιμοποιείται ως υλικό πλήρωσης για την κατασκευή δρόμων, την διαμόρφωση τοπίου και μη φέροντες τοίχους. Μέρος του έχει ήδη χρησιμοποιηθεί στα θεμέλια μιας νέας υπαίθριας κουζίνας που λειτουργεί η φιλανθρωπική οργάνωση World Central Kitchen στην Khan Younis.
Ωστόσο, τα συντρίμμια είναι τόσα πολλά που ακόμη και οι ειδικοί δυσκολεύονται να βρουν λύση για το τι να τα κάνουν.
«Αναζητούμε καινοτόμες λύσεις», δήλωσε ο Mrakic του UNDP.
