Τεχνητή νοημοσύνη: Πώς οι Έλληνες καταναλωτές αξιοποιούν τις εφαρμογές ΑΙ για τις αγορές τους

Ένας στους δύο καταναλωτές έχουν δοκιμάσει εφαρμογές τεχνητής νοημοσύνης (ΑΙ) και ένας στους τρεις το κάνουν συστηματικά, ενώ 4 στους 10 χρήστες ΑΙ ζητούν πληροφορίες προϊόντων από την Τεχνητή Νοημοσύνη, όπως προκύπτει από την έρευνα καταναλωτών του ΙΕΛΚΑ για τη χρήση τεχνητής νοημοσύνης στις αγορές, την οποία πραγματοποίησε τον περασμένο Οκτώβριο.

1 στους 4 χρήστες ΤΝ εμπιστεύεται την Τεχνητή Νοημοσύνη για διατροφικές πληροφορίες

Η έρευνα καταγράφει για πρώτη φορά με ολοκληρωμένο τρόπο το πώς οι Έλληνες πολίτες αξιοποιούν τις εφαρμογές ΤΝ στην καθημερινότητά τους σε σχέση με τις αγορές τροφίμων και ειδών παντοπωλείου, πώς επηρεάζονται οι αγοραστικές συνήθειες, ποιες ανησυχίες και συναισθήματα δημιουργεί η ταχεία ανάπτυξη της τεχνολογίας ΤΝ, καθώς και το επίπεδο εμπιστοσύνης στις πληροφορίες που παρέχει. Τα ευρήματα αποτυπώνουν ένα κοινό που βρίσκεται σε φάση δυναμικής προσαρμογής: με υψηλή εξοικείωση, αυξανόμενη χρήση και ταυτόχρονα σημαντικό προβληματισμό.

Ποιες εφαρμογές ΤΝ χρησιμοποιούν οι καταναλωτές

Η χρήση της τεχνητής νοημοσύνης έχει ήδη μεγάλη διείσδυση στο ελληνικό κοινό, με το ChatGPT να κυριαρχεί συντριπτικά έναντι άλλων εργαλείων. Δεν είναι σαφές το ακριβές ποσοστό χρηστών τεχνητής νοημοσύνης στην Ελλάδα, αλλά εκτιμάται ότι περίπου ο μισός πληθυσμός έχει δοκιμάσει εφαρμογές τεχνητής νοημοσύνης και περίπου 2 στους 3 από αυτούς κάνουν συστηματική χρήση, δηλαδή περίπου το 1/3 του συνόλου. Η εικόνα φανερώνει ότι η εξοικείωση του κοινού με την ΤΝ έχει ήδη προχωρήσει αρκετά, δημιουργώντας ώριμες συνθήκες για νέες εφαρμογές στο λιανεμπόριο και την πληροφόρηση προϊόντων. Η εικόνα δείχνει ξεκάθαρα ότι το κοινό έχει εξοικειωθεί με μεγάλα γλωσσικά μοντέλα και εργαλεία παραγωγής περιεχομένου.

Σε σχέση με τις πιο διαδεδομένες εφαρμογές η μεγαλύτερη χρήση είναι από το ChatGPT – 79% και ακολουθούν Gemini – 35%, Microsoft Copilot – 19%, Canva – 13%, Deepseek – 11%, Grok – 5% και Bing Chat – 4%.

Συναισθήματα απέναντι στην ανάπτυξη της ΤΝ

Τα συναισθήματα των καταναλωτών απέναντι στην ΤΝ είναι μοιρασμένα (σχήμα 2), με τον ενθουσιασμό (21%) να συνυπάρχει με τον φόβο (20%) και το άγχος (25%). Αυτό το εύρημα επιβεβαιώνει ότι η ΤΝ συνοδεύεται από υψηλές προσδοκίες αλλά και υψηλές ανησυχίες, κάτι που χρειάζεται προσεκτική διαχείριση από όλους. Η ύπαρξη μεικτών συναισθημάτων υπογραμμίζει ότι η κοινωνική νομιμοποίηση της ΤΝ βρίσκεται ακόμη σε εξέλιξη. Η εικόνα δείχνει έναν πληθυσμό προβληματισμένο ανάμεσα σε υψηλές προσδοκίες και σοβαρές ανησυχίες, όπως η αξιοπιστία των απαντήσεων – 90%, η απώλεια κριτικής σκέψης – 88% και η μείωση της ανθρώπινης επαφής – 86%.

Τεχνητή Νοημοσύνη και χρήσεις

Τα στοιχεία δείχνουν ότι οι καταναλωτές στρέφονται στην ΤΝ κυρίως για γρήγορη πληροφόρηση, επαγγελματικές ανάγκες και εκπαιδευτικούς σκοπούς. Η υψηλή χρήση για αναζήτηση προϊόντων, επεξεργασία κειμένου και δημιουργία περιεχομένου δείχνει ότι η ΤΝ λειτουργεί ως πολυεργαλείο που καλύπτει ανάγκες τόσο του καθημερινού καταναλωτή όσο και του εργαζόμενου.

Τα ποσοστά υποδηλώνουν ότι η ΤΝ δεν αποτελεί πλέον εξειδικευμένη τεχνολογία, αλλά ένα ευρέως χρησιμοποιούμενο μέσο υποστήριξης σε πλήθος δραστηριοτήτων. Οι χρήστες ΤΝ – δηλαδή περίπου το 50% του πληθυσμού – την αξιοποιούν κυρίως για:

• Γενική πληροφόρηση — 91%

• Επαγγελματική χρήση — 53%

• Εκπαιδευτικούς σκοπούς — 49%

• Επεξεργασία/παραγωγή κειμένου — 43%

• Αναζήτηση προϊόντων ή υπηρεσιών — 39%

• Δημιουργία εικόνας/βίντεο — 38%

• Νέες ιδέες (33%)

• Καθημερινά προβλήματα (30%)

• Προσωπικές συμβουλές (29%).

Η ανάλυση δεδομένων, οι αγορές και η συγγραφή email/μηνυμάτων παραμένουν χρήσεις μεσαίας συχνότητας.

Παράλληλα όπως φαίνεται στο σχήμα 3 σημειωμένο με κόκκινες μπάρες, περίπου 1 στις 3 χρήσεις σχετίζεται με κάποιο τρόπο με τις αγορές προϊόντων ή και υπηρεσιών, κάτι που δείχνει το πως αλλάζει σιγά-σιγά το αγοραστικό ταξίδι.

Αξιολόγηση εμπειρίας από τη χρήση ΤΝ

Η συνολική αξιολόγηση της εμπειρίας από τη χρήση ΤΝ σαν ισοζύγιο είναι θετική (σχήμα 4), με τους περισσότερους χρήστες να δηλώνουν καλή ή μέτρια εμπειρία και μία μειοψηφία κακή εμπειρία. Η εικόνα αυτή περιορίζεται στα επιμέρους πεδία, όπως οι αγορές ή η διατροφή, όπου –αν και σημαντικό μέρος του κοινού δεν έχει ακόμη δοκιμάσει τέτοιες χρήσεις– όσοι το έχουν κάνει εμφανίζονται αρκετά ικανοποιημένοι. Αυτό δείχνει ότι η διάθεση απέναντι στην ΤΝ είναι γενικά θετική όταν υπάρχει προσωπική εμπειρία, γεγονός που δημιουργεί προϋποθέσεις για ευρύτερη υιοθέτηση. Όπως φαίνεται στο σχήμα 4 μόλις το 6% δηλώνει κακή εμπειρία συνολικά και το 9% δηλώνει κακή εμπειρία συγκεκριμένα σε θέματα αγορών ή σε θέματα διατροφής.

Σχέση ΤΝ και αγορών – Παρούσα χρήση και προθέσεις

Συγκεκριμένα σε σχέση με τις αγορές, όπως αναφέρθηκε νωρίτερα, παρότι η χρήση της ΤΝ για αγορές βρίσκεται ακόμη σε σχετικά πρώιμο στάδιο, ήδη σημαντικό μέρος των καταναλωτών την αξιοποιεί για έρευνα προϊόντων, συγκρίσεις και πληροφόρηση πριν ή κατά τη διάρκεια της επίσκεψης στο κατάστημα. Ακόμη πιο κρίσιμο είναι ότι σχεδόν οι μισοί καταναλωτές δηλώνουν πρόθεση να χρησιμοποιήσουν αυτές τις λειτουργίες στο μέλλον, δείχνοντας ότι η ΑΙ μπορεί να μετατραπεί πιθανόν σύντομα σε βασικό εργαλείο προετοιμασίας και υποστήριξης του αγοραστικού ταξιδιού. Σύμφωνα με τα στοιχεία (σχήμα 5) στον πληθυσμό των χρηστών ΤΝ:

• 43% έχουν αναζητήσει προϊόντα ή υπηρεσίες μέσω ΤΝ
• 34% έχουν αναζητήσει πληροφορίες για προϊόντα πριν επισκεφθούν κατάστημα
• 27% έχουν συγκρίνει προϊόντα με ΤΝ
• 15% έχουν αναζητήσει πληροφορίες ενώ βρίσκονται μέσα στο κατάστημα
• 13% έχουν φωτογραφίσει/βιντεοσκοπήσει προϊόν για να ρωτήσουν την ΤΝ
• 6% έχουν δημιουργήσει λίστα σούπερ μάρκετ μέσω ΤΝ

Σημαντικό είναι ότι για όλες τις παραπάνω ενέργειες, πάνω από 40–50% δηλώνει ότι είναι πιθανό να τις κάνει στο μέλλον, δείχνοντας ισχυρή προοπτική ανάπτυξης.

Παράλληλα, οι προτάσεις προϊόντων μέσω ΤΝ αρχίζουν να εμφανίζονται με αξιοσημείωτη συχνότητα, κυρίως όταν ο ίδιος ο χρήστης τις ζητά, αλλά όχι μόνο (σχήμα 6). Ένα σημαντικό ποσοστό του κοινού έχει λάβει προώθηση προϊόντων χωρίς να το ζητήσει (και χωρίς αυτό να είναι η κύρια λειτουργία της τεχνητής νοημοσύνης). 26% του συνολικού δείγματος έχει λάβει προτάσεις προϊόντων αφού τις ζήτησε και 14% χωρίς να το ζητήσει. Το ποσοστό αυξάνεται σημαντικά μεταξύ των έμπειρων χρηστών ΤΝ, κάτι που δείχνει ότι η χρήση των «έξυπνων προτάσεων» σχετίζεται άμεσα με το επίπεδο εξοικείωσης. Το ποσοστό όσων έλαβαν προτάσεις αφού το ζήτησαν ανεβαίνει σε 38% μεταξύ των χρηστών ΤΝ, ενώ 21% έχει λάβει πρόταση προϊόντος χωρίς να το ζητήσει.

Εμπιστοσύνη στις πηγές πληροφόρησης για τρόφιμα & διατροφή

Η έρευνα αναλύει το πως η ΤΝ εντάσσεται και συγκρίνεται με άλλους παράγοντες επίδρασης αγορών, με ενδιαφέροντα συμπεράσματα. Ενδεικτικά είναι τα ακόλουθα αποτελέσματα (σχήμα 7).

Οι καταναλωτές εξακολουθούν να εμπιστεύονται περισσότερο ανθρώπινες πηγές, όπως το προσωπικό των σούπερ μάρκετ ή τους συγγενείς και φίλους, ιδιαίτερα σε ζητήματα χρήσης προϊόντων και προτάσεων προϊόντων. Ωστόσο, η ΤΝ κερδίζει έδαφος σε τομείς όπου απαιτείται ανάλυση ή ερμηνεία πληροφοριών, όπως η κατανόηση ετικετών και διατροφικών στοιχείων. Το εύρημα δείχνει ότι η ΤΝ μπορεί να λειτουργήσει συμπληρωματικά και υποστηρικτικά, αλλά όχι ακόμη ως κύρια πηγή εμπιστοσύνης σε θέματα διατροφής. Συγκεκριμένα για διαφορετικές πληροφορίες τα ποσοστά διαφοροποιούνται σημαντικά.

• Για εξήγηση χρήσης τροφίμων: Το προσωπικό σούπερ μάρκετ το εμπιστεύεται το
40% και την ΤΝ μόνο 21%.

• Για σωστές πληροφορίες διατροφής: Την ΤΝ την εμπιστεύεται το 32%, «κανένα» το 44% και το προσωπικό σούπερ μάρκετ 10%. Σημειώνεται ότι οι επαγγελματίες διατροφής διατηρούν υψηλά ποσοστά, παρότι δεν καταγράφεται σε αυτή την ερώτηση.

• Για εξήγηση πληροφοριών συσκευασίας: Η ΤΝ κερδίζει την εμπιστοσύνη της πλειοψηφίας με 44% και το προσωπικό σούπερ μάρκετ 17%, όσο και κανένας.

• Για προτάσεις συγκεκριμένης επωνυμίας προϊόντος: το Προσωπικό σούπερ μάρκετ το εμπιστεύεται το 33%, τους συγγενείς/φίλους 32% και την ΤΝ μόλις 12%.

Όπως φαίνεται, η ΤΝ κερδίζει έδαφος στην κατανόηση και ερμηνεία πληροφοριών, αλλά όχι (ακόμη) στην πρακτική βοήθεια και στις προσωπικές προτάσεις προϊόντων.

Συμπέρασμα

Τα στοιχεία της έρευνας καταδεικνύουν ότι η Τεχνητή Νοημοσύνη έχει ήδη εισχωρήσει ουσιαστικά στην καθημερινότητα των Ελλήνων καταναλωτών, ενώ αναμένεται να διαδραματίσει ακόμη μεγαλύτερο ρόλο τα επόμενα χρόνια. Παρά τη διάχυτη επιφύλαξη ως προς τη χρήση της στις αγορές, η αυξανόμενη εξοικείωση, η θετική αξιολόγηση των εμπειριών και η ενίσχυση της εμπιστοσύνης σε θέματα πληροφόρησης δημιουργούν ευνοϊκές προϋποθέσεις για περαιτέρω ανάπτυξη.

Το ΙΕΛΚΑ θα συνεχίσει να παρακολουθεί συστηματικά τις εξελίξεις, να καταγράφει τις τάσεις και να συμβάλλει στην τεκμηριωμένη κατανόηση των αλλαγών που φέρνει η ΤΝ τόσο στον καταναλωτή όσο και στο λιανεμπόριο τροφίμων. Ανάλογες έρευνες και αναλύσεις θα συνεχίσουν να υποστηρίζουν τον κλάδο και τη δημόσια συζήτηση με έγκυρα, αντικειμενικά και επικαιροποιημένα δεδομένα.