Ενέργεια: Προτάσεις Κομισιόν για αναβάθμιση των υποδομών – Πώς θα χρηματοδοτηθούν

Την αποτελεσματική ροή ενέργειας σε όλα τα κράτη μέλη, την ενσωμάτωση φθηνότερης καθαρής ενέργειας και την επιτάχυνση της ηλεκτροδότησης θα επιτρέψουν το πακέτο μέτρων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τα ευρωπαϊκά δίκτυα και η πρωτοβουλία για τις ενεργειακές λεωφόρους, που προτάθηκαν σήμερα.

Οπως επισημαίνει η επιτροπή, η ραχοκοκαλιά του ευρωπαϊκού ενεργειακού συστήματος, η υποδομή δικτύων, θα εκσυγχρονιστεί και θα επεκταθεί ώστε να αξιοποιηθεί πλήρως το δυναμικό της.

Οι προτάσεις της Κομισιόν εκτιμάται ότι θα συμβάλουν στη μείωση των τιμών της ενέργειας και θα υποστηρίξουν ένα προσιτό κόστος διαβίωσης για όλους τους Ευρωπαίους. Θα εξασφαλίσει ασφαλή και αξιόπιστο εφοδιασμό, καθώς η Ευρώπη απομακρύνεται από τις εισαγωγές ενέργειας από τη Ρωσία για να επιτύχει ενεργειακή ανεξαρτησία.

Νέα προσέγγιση

Το πακέτο μέτρων για τα δίκτυα σηματοδοτεί μια νέα προσέγγιση στην ενεργειακή υποδομή, εισάγοντας μια πραγματικά ευρωπαϊκή προοπτική στον σχεδιασμό των υποδομών, ενώ επιταχύνει τις διαδικασίες αδειοδότησης και εξασφαλίζει μια πιο δίκαιη κατανομή του κόστους όσον αφορά τα διασυνοριακά έργα.

Η νέα προσέγγιση θα επιτρέψει την καλύτερη χρήση της υπάρχουσας ενεργειακής υποδομής μας και, παράλληλα, θα επιταχύνει την ανάπτυξη δικτύων και άλλων φυσικών ενεργειακών υποδομών σε ολόκληρη την ΕΕ.

Αυτά τα βασικά στρατηγικά έργα αντιμετωπίζουν τις πιο επείγουσες ανάγκες σε υποδομές που απαιτούν πρόσθετη βραχυπρόθεσμη στήριξη και δέσμευση για την υλοποίησή τους, προκειμένου να υποστηριχθεί η ολοκλήρωση μιας πραγματικής Ενεργειακής Ένωσης.

Τρόποι χρηματοδότησης

Προκειμένου να εξασφαλιστεί η βιωσιμότητα της υποδομής του δικτύου στο μέλλον, η Επιτροπή προτείνει πρόσθετους τρόπους χρηματοδότησης. Η κατανομή του κόστους και η ομαδοποίηση είναι μερικά παραδείγματα: οι ολοένα και πιο ολοκληρωμένες διασυνοριακές ενεργειακές υποδομές προσφέρουν οφέλη που υπερβαίνουν τα όρια των εδαφών όπου έχουν κατασκευαστεί.

Αυτό καθιστά απαραίτητη την δίκαιη και διαφανή κατανομή του κόστους, προκειμένου να αποφευχθεί η δυσανάλογη επιβάρυνση των τοπικών καταναλωτών. Για να αντιμετωπιστεί αυτό το ζήτημα, το ευρωπαϊκό πακέτο μέτρων για τα δίκτυα στοχεύει στην εξασφάλιση μεγαλύτερης διαφάνειας και δικαιοσύνης στον τρόπο αξιολόγησης του κόστους και των οφελών.

Η ομαδοποίηση των έργων υποδομής μπορεί επίσης να διευκολύνει τη χρηματοδότηση, για παράδειγμα μέσω της σύστασης εταιρειών ειδικού σκοπού, προσελκύοντας έτσι πρόσθετες επενδύσεις.

Οι 8 ενεργειακές λεωφόροι, που ανακοινώθηκαν από την πρόεδρο της επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, στην ομιλία της για την κατάσταση της Ένωσης το 2025, ανταποκρίνονται στις πιο επείγουσες ανάγκες σε υποδομές που απαιτούν πρόσθετη βραχυπρόθεσμη στήριξη και δέσμευση για την υλοποίησή τους. Επιλέχθηκαν με βάση τη στρατηγική τους σημασία για την ολοκλήρωση της Ενεργειακής Ένωσης και το επίπεδο πολιτικής στήριξης από την ΕΕ που απαιτείται για την επιτυχή υλοποίησή τους.

Οι 8 ενεργειακοί αυτοκινητόδρομοι είναι:

• Ιβηρική χερσόνησος: Διασυνδέσεις ηλεκτρικής ενέργειας κατά μήκος των Πυρηναίων για την καλύτερη ενσωμάτωση της Ιβηρικής χερσονήσου (Διασύνδεση Πυρηναίων 1 και Διασύνδεση Πυρηναίων 2).
• Μεγάλη θαλάσσια διασύνδεση: Τερματισμός της απομόνωσης στον τομέα της ηλεκτρικής ενέργειας μέσω της διασύνδεσης της Κύπρου με την ηπειρωτική Ευρώπη (ηλεκτρική διασύνδεση Ελλάδς – Κύπρου).
• Harmony Link: Ενίσχυση της διασύνδεσης ηλεκτρικής ενέργειας των κρατών της Βαλτικής, προώθηση της ενεργειακής ασφάλειας και της ενεργειακής ανεξαρτησίας από τη Ρωσία.
• Αγωγός TransBalkan (TBP): Αντίστροφη ροή φυσικού αερίου για την αύξηση της ανθεκτικότητας του ενεργειακού εφοδιασμού στην περιοχή των Βαλκανίων και στην ανατολική γειτονία.
• Ενεργειακό νησί Bornholm: Μετατροπή της Βαλτικής Θάλασσας σε κόμβο υπεράκτιων διασυνδέσεων.
• Νοτιοανατολική Ευρώπη: Βελτίωση της σταθερότητας των τιμών και της ενεργειακής ασφάλειας στη νοτιοανατολική Ευρώπη, μεταξύ άλλων μέσω της αποθήκευσης.
• Διάδρομος SouthH2: Ο νότιος διάδρομος υδρογόνου που περιλαμβάνει την Τυνησία, την Ιταλία, την Αυστρία και τη Γερμανία.
• Νοτιοδυτικός διάδρομος υδρογόνου: από την Πορτογαλία στη Γερμανία.

Η Επιτροπή δεσμεύεται να προωθήσει άμεσα τις ενεργειακές αρτηρίες μέσω ενισχυμένου πολιτικού συντονισμού, αξιοποιώντας τις περιφερειακές ομάδες υψηλού επιπέδου, κινητοποιώντας την υποστήριξη των ευρωπαίων συντονιστών και συνεργαζόμενη στενά με την ειδική ομάδα για την Ενεργειακή Ένωση, επεκτείνοντας την προβολή της πέραν των κρατών μελών της ΕΕ, όπου αυτό είναι απαραίτητο. Κάθε έργο θα τύχει προτεραιότητας σε επίπεδο ΕΕ και η Επιτροπή θα υποστηρίξει τα κράτη μέλη, ώστε να του αποδώσουν την ίδια προτεραιότητα σε εθνικό επίπεδο.

Θα χρειαστούν 1,2 δισ. ευρώ μέχρι το 2040

Η Επιτροπή εκτιμά ότι μέχρι το 2040 θα χρειαστούν 1,2 τρισεκατομμύρια ευρώ για τα δίκτυα ηλεκτρικής ενέργειας της ΕΕ, εκ των οποίων 730 δισεκατομμύρια ευρώ μόνο για τα δίκτυα διανομής και 240 δισεκατομμύρια ευρώ για τα δίκτυα υδρογόνου. Επομένως, απαιτούνται σημαντικές επενδύσεις για να διασφαλιστεί ότι τα δίκτυά μας θα είναι κατάλληλα για το μέλλον και θα επιτύχουν κλιματική ουδετερότητα έως το 2050.

Δεδομένου ότι η υποδομή των δικτύων χρηματοδοτείται κυρίως μέσω των τιμολογίων, αυτό αποτελεί πρόκληση για τους καταναλωτές βραχυπρόθεσμα, καθώς πρέπει να αναλάβουν μέρος του κόστους. Για να αντιμετωπιστεί αυτό το πρόβλημα, η Ευρώπη αυξάνει τη χρηματοδοτική στήριξη για τις ενεργειακές υποδομές στο πλαίσιο της πρότασής της για τον επόμενο μακροπρόθεσμο προϋπολογισμό της ΕΕ, το πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο, το οποίο θα περιλαμβάνει μια σημαντικά ενισχυμένη διευκόλυνση «Συνδέοντας την Ευρώπη».

Ο τρέχων μακροπρόθεσμος προϋπολογισμός της ΕΕ (2021-2027) υποστηρίζει ήδη τα ενεργειακά δίκτυα, με τον μηχανισμό «Συνδέοντας την Ευρώπη» να παρέχει 5,8 δισεκατομμύρια ευρώ για διασυνοριακά έργα. Στο πλαίσιο του πολυετούς δημοσιονομικού πλαισίου 2028-2034, η Επιτροπή πρότεινε πενταπλάσια αύξηση του προϋπολογισμού του μηχανισμού «Συνδέοντας την Ευρώπη» για την ενέργεια, από 5,8 δισεκατομμύρια ευρώ σε 29,91 δισεκατομμύρια ευρώ. Τα εγχώρια έργα δικτύων θα είναι επιλέξιμα για χρηματοδότηση στο πλαίσιο των εθνικών και περιφερειακών σχεδίων εταιρικής σχέσης και του Ευρωπαϊκού Ταμείου Ανταγωνιστικότητας.

Η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (ΕΤΕπ) είναι επίσης βασικός εταίρος στην επιτάχυνση της ανάπτυξης οικονομικά αποδοτικών δικτύων. Η ΕΤΕπ έχει θεσπίσει αντεγγύηση ύψους 1,5 δισ. ευρώ για την ενίσχυση της παραγωγικής ικανότητας της ΕΕ όσον αφορά τα εξαρτήματα δικτύων.

Επιτάχυνση διαδικασιών

Η αργή έκδοση αδειών παραμένει ένα από τα σημαντικότερα εμπόδια για την έγκαιρη ανάπτυξη υποδομών ενέργειας και εγκαταστάσεων παραγωγής στην ΕΕ, επισημαίνει η Κομισιόν. Παρά τα σημαντικά μέτρα που έχουν ληφθεί σε επίπεδο ΕΕ τα τελευταία χρόνια, η έκδοση αδειών εξακολουθεί να καταλαμβάνει περισσότερο από το ήμισυ του συνολικού χρόνου υλοποίησης των έργων κοινής σημασίας στον τομέα της ηλεκτρικής ενέργειας και διαρκεί κατά μέσο όρο 5 έτη για τα δίκτυα μεταφοράς και έως και 9 έτη για τα έργα ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.

Το ευρωπαϊκό πακέτο μέτρων για τα δίκτυα, σε συντονισμό με το κανονιστικό πλαίσιο της ΕΕ για την προστασία του περιβάλλοντος, θεσπίζει ένα πλαίσιο σε επίπεδο ΕΕ για την απλούστευση και την επιτάχυνση των διαδικασιών αδειοδότησης για όλες τις υποδομές δικτύων, τα έργα ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, τα έργα αποθήκευσης και τους σταθμούς επαναφόρτισης.

Για πρώτη φορά, προτείνει την εισαγωγή χρονικών ορίων για τη διαδικασία αδειοδότησης για όλα τα έργα υποδομής, τους σταθμούς αποθήκευσης και επαναφόρτισης και απλοποιεί περαιτέρω την αδειοδότηση για έργα μικρής κλίμακας ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, αποθήκευσης και σταθμών επαναφόρτισης.

Εξασφαλίζει επίσης την πλήρη ψηφιοποίηση των διαδικασιών και την καλή προετοιμασία των εθνικών αρχών για την αποτελεσματική διαχείριση των αιτήσεων.

Επόμενα βήματα

Οι νομοθετικές προτάσεις θα υποβληθούν τώρα στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και στο Συμβούλιο στο πλαίσιο της συνήθους νομοθετικής διαδικασίας. Παράλληλα, η Επιτροπή θα συνεχίσει να συνεργάζεται στενά με τα κράτη μέλη και όλους τους σχετικούς ενδιαφερόμενους φορείς για την υλοποίηση βασικών διασυνοριακών έργων ενεργειακής υποδομής, όπως δημοσιεύθηκαν πρόσφατα στο δεύτερο κατάλογο της Ένωσης για έργα κοινού ενδιαφέροντος και έργα αμοιβαίου ενδιαφέροντος.

Η συνεργασία αυτή θα είναι καθοριστικής σημασίας για την ταχεία υλοποίηση της πρωτοβουλίας για τους ενεργειακούς αυτοκινητόδρομους, καθώς και για την επιτάχυνση της αδειοδότησης έργων ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, έργων αποθήκευσης και σταθμών επαναφόρτισης.

Παραμένει ζητούμενο η ενεργειακή ένωση

Παρά την πρόοδο που έχει επιτευχθεί στο πλαίσιο του ισχύοντος νομικού πλαισίου της ΕΕ, η ΕΕ δεν έχει επιτύχει το επίπεδο διασυνδεσιμότητας μεταξύ των κρατών μελών που θα επέτρεπε τη δημιουργία μιας πραγματικής Ενεργειακής Ένωσης, καθώς πολλά κράτη μέλη δεν είναι σε θέση να επιτύχουν τον στόχο διασυνδεσιμότητας 15% έως το 2030.

Το κόστος της αδράνειας είναι τεράστιο: το 2022, τα ορυκτά καύσιμα είχαν το μεγαλύτερο μερίδιο της ακαθάριστης διαθέσιμης ενέργειας (70%) στην ΕΕ, με το 98% του συνόλου του πετρελαίου και του φυσικού αερίου που χρησιμοποιήθηκε στα κράτη μέλη να προέρχεται από εισαγωγές. Αυτό εκθέτει την ΕΕ σε διακυμάνσεις των τιμών και γεωπολιτικούς κινδύνους.

Το 2024, οι τιμές της βιομηχανικής ηλεκτρικής ενέργειας στην ΕΕ έφτασαν τα 0,199 ευρώ ανά kWh, σε σύγκριση με 0,082 ευρώ στην Κίνα και 0,075 ευρώ στις ΗΠΑ.

Κατά το πρώτο εξάμηνο του 2025, η μέση τιμή ηλεκτρικής ενέργειας για τους καταναλωτές της ΕΕ κυμάνθηκε από 0,3835 ευρώ ανά kWh στη Γερμανία έως 0,1040 ευρώ ανά kWh στην Ουγγαρία, ενώ οι τιμές ηλεκτρικής ενέργειας για μη οικιακούς χρήστες κυμάνθηκαν από 0,2726 ευρώ ανά kWh στην Ιρλανδία έως 0,0804 ευρώ ανά kWh στη Φινλανδία. Ένας βασικός λόγος για αυτή την ανισότητα είναι το ανεπαρκές επίπεδο επενδύσεων και ολοκλήρωσης των υποδομών μας.

Επομένως, η αύξηση της χρηματοδοτικής στήριξης είναι καθοριστικής σημασίας. Στο πλαίσιο του πολυετούς δημοσιονομικού πλαισίου 2028-2034, η Επιτροπή πρότεινε πενταπλάσια αύξηση του προϋπολογισμού του μηχανισμού «Συνδέοντας την Ευρώπη» (CEF) για την ενέργεια, από 5,84 δισ. ευρώ σε 29,91 δισ. ευρώ.

Η δημόσια χρηματοδότηση θα συμπληρωθεί με δράσεις για την προσέλκυση ιδιωτικών επενδύσεων στο πλαίσιο της επικείμενης στρατηγικής για επενδύσεις σε καθαρή ενέργεια.

Η ανάπτυξη του δικτύου μπορεί να προσφέρει πραγματική προστιθέμενη αξία και εξοικονόμηση κόστους για τους Ευρωπαίους: η επένδυση 5 δισεκατομμυρίων ευρώ θα μείωνε το κόστος του συστήματος κατά 8 δισεκατομμύρια ευρώ, δημιουργώντας καθαρό οικονομικό κέρδος 3 δισεκατομμυρίων ευρώ.

Η ενισχυμένη ολοκλήρωση της αγοράς θα μπορούσε να οδηγήσει σε ετήσια εξοικονόμηση κόστους 40 δισεκατομμυρίων ευρώ, ενώ η αύξηση του διασυνοριακού εμπορίου ηλεκτρικής ενέργειας κατά 50% θα μπορούσε να αυξήσει την ετήσια αύξηση του ΑΕγχΠ της ΕΕ κατά περίπου 18 δισεκατομμύρια ευρώ έως το 2030.