Με την ευκαιρία της συζήτησης επί του προϋπολογισμού του 2026, η οποία θα αρχίσει στις 13 Δεκεμβρίου, ετοίμασα ένα αφιέρωμα με αναδρομές και στοιχεία σχετικά με την κατάρτισή τους, τις προβλέψεις και τις υποσχέσεις, οι οποίες δίδονταν από όλους σχεδόν τους υπουργούς Οικονομικών ή υπουργούς Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών (επονομαζόμενοι «τσάροι») από το 1981 έως σήμερα. Η επιλογή του 1981 έγινε, καθώς το έτος αυτό άρχισε η ευρωπαϊκή πορεία της χώρας ως δέκατο μέλος της (τότε) ΕΟΚ, παρά τις αντιδράσεις της πλειοψηφίας σχεδόν του τότε πολιτικού συστήματος. Μάλιστα, ένα απ΄ αυτά τα «προοδευτικά» και «δημοκρατικά» κόμματα, δηλαδή το ΠΑΣΟΚ, που προεκλογικά ήταν έντονα αντίθετο με την ένταξη της χώρας μας στην ΕΟΚ, ήδη από πρώτο σχεδόν χρόνο και σχεδόν επί 20 χρόνια διαχειρίστηκε την ελληνική οικονομία και την τύχη της Ελλάδος στην ευρωπαϊκή οικογένεια!
Από τον φάκελο προκύπτει ότι η κατάθεση στη Βουλή των 50 κρατικών προϋπολογισμών συνοδευόταν από απίστευτους σε έμπνευση επικούς χαρακτηρισμούς (βλέπε πίνακα), με προβλέψεις που ποτέ δεν επαληθεύονταν και με προγράμματα, τα οποία, αντί σταθεροποίησης και εξυγίανσης της οικονομίας, είχαν το αντίθετο εφιαλτικό αποτέλεσμα (έλλειμμα και, κυρίως, συνεχείς αυξήσεις του χρέους, οι οποίες κάθε σχεδόν χρόνο καταρριπτόταν το προηγούμενο αρνητικό ρεκόρ. Είναι απογοητευτική η διαπίστωση ότι το χρέος από 2,4 δις. ευρώ το 1981 εκτινάχθηκε το 2024 στο (πραγματικό) άνω των 400 δις. ευρώ με συνεχείς (ούτε μία μείωση!) αυξήσεις σε απόλυτους αριθμούς.
Όλα αυτά συνέβαιναν στη χώρα μας, μολονότι κάθε έτος ήταν και μια σημαντική πρόκληση, όπως το 1981με την ένταξη της χώρας μας στην ΕΟΚ, όπως το 1993 με τη Συνθήκη του Μάαστριχτ για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης ως συνέχεια της ΕΟΚ και την προετοιμασία με κριτήρια ένταξης των χωρών στο ενιαίο νόμισμα, το ευρώ, του 2000 με τη σημαντική, αλλά πολύ φιλόδοξη Στρατηγική της Λισαβώνας, το 2001 με την ένταξη στην Ευρωζώνη, το 2010 με την υπογραφή του πρώτου Μνημονίου, το 2012 με την υπογραφή του δεύτερου Μνημονίου, το 2015 με την υπογραφή του τρίτου μνημονίου και με τα αλλεπάλληλα σκληρά προγράμματα λιτότητας (όπως το 1985, το 1992, το 2008 και μετά το 2010 εφιαλτικότερα!) και την αλλεπάλληλη υπαγωγή της οικονομίας στη Διαδικασία Υπερβολικού Ελλείμματος, η χώρα μας έδινε την εντύπωση ότι είναι ένα απομονωμένο ευτυχισμένο και εύφορο νησί με τους «αφεντάδες» να υπόσχονται και να περνάνε αυτοί και οι οπαδοί τους καλά κι εμείς, ο ελληνικός λαός πάντα χειρότερα.
Η «κατάρα» της ελληνικής οικονομίας άρχισε με τον μακροοικονομικό λαϊκισμό, που εγκαινίασε πρώτος ο Γεώργιος Ράλλης για την αντιμετώπιση του «ρεύματος» της «Αλλαγής» που υποσχόταν το ΠΑΣΟΚ του Ανδρέα Παπανδρέου και που συνέχισαν αγριότερα (βλέπε πίνακα 2) όλοι επόμενοι πρωθυπουργοί έως και σήμερα. Αυτός ο μακροοικονομικός λαϊκισμός εκδηλώθηκε και εκδηλωνόταν κάθε φορά από την εκάστοτε κυβέρνηση, η οποία για να γίνει αρεστή σε ορισμένα στρώματα για μια συγκεκριμένη και σύντομη χρονική περίοδο, κατέφευγε σε καταναλωτικές παροχές χωρίς παράλληλα να εξασφαλίζει τη χρηματοδότησή τους από τη χρονικώς προηγούμενη ή τουλάχιστον ταυτόχρονη αύξηση των παραγωγικών δραστηριοτήτων. Έτσι, η εκάστοτε κυβέρνηση αναγκαζόταν να δανειστεί και, για να αποπληρώσει το χρέος που δημιουργείτο, προέβαινε σε αύξηση της φορολογίας σε μελλοντικές χρονικές περιόδους επιβαρύνοντας τις επερχόμενες γενεές (βλέπε ξανά με απογοήτευση τον πίνακα 2)
Μακρόχρονη περιπέτεια παρά τις προειδοποιήσεις και τις συστάσεις
Πρόκειται για μακρόχρονη περιπέτεια της πορείας Ελλάδος ως μέλους της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η οποία, μολονότι ξεκίνησε με πολλούς αίσιους οιωνούς, οι γνωστές κομματικές σκοπιμότητες ωθούσαν τους εκάστοτε διαχειριστές των τυχών της χώρας και του ελληνικού σε ανέμελες τακτικές, τις οποίες πλήρωσε ακριβά η χώρα. Όλα αυτά τεκμηριώνονται από τα επίσημα στοιχεία του παρατιθέμενου πίνακα 2.
Κι όμως, οι πιέσεις και οι συστάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, των διεθνών οργανισμών και της Τράπεζας της Ελλάδος ήταν συνεχείς και εκκωφαντικές κυρίως μετά την κατάρρευση της ελληνικής οικονομίας κατά τη δεκαετία του 1980, τη δεκαετία του 1990, όταν η ελληνική οικονομία βάδιζε ακάθεκτα προς τη χρεοκοπία. Η κυβερνητική αλλαγή που έγινε το 1990 δεν ανέστρεψε τη δυσμενή πορεία της ελληνικής οικονομίας παρά τα σκληρά μέτρα που ανακοινώθηκαν στις 4 Αυγούστου του 1992, ενώ η νέα κυβερνητική αλλαγή του 1993 συνέπεσε με τη δρομολόγηση των σταδίων υλοποίησης της Οικονομικής και Νομισματικής Ένωσης (ΟΝΕ) που καθορίσθηκαν με τη Συνθήκη του Μάαστριχτ, αλλά, όπως αποκάλυψε, ένα χρόνο αργότερα, συνάδελφος Αθανάσιος Παπανδρόπουλος με αποκλειστικό ρεπορτάζ στον “Οικονομικό Ταχυδρόμο”, κύκλοι των Βρυξελλών ετοίμαζαν την έξοδο της Ελλάδος από την ΕΟΚ ήδη από το 1994 με την υπαγωγή, με τη μορφή σκληρών συστάσεων, σε μιαν οιονεί Διαδικασία Υπερβολικού Ελλείμματος
Τα αίτια εφιαλτικής οικονομικής πορείας της χώρας
Τα αίτια της «γύμνιας” αυτής και της ντροπής για τη χώρα μας μπορεί να αναζητηθούν στον γνωστό ολέθριο κομματικό ανταγωνισμό, ο οποίος θυσίαζε στον βωμό των αλλότριων σκοπιμοτήτων τα ουσιαστικά συμφέροντα της χώρας και του λαού με τον μακροοικονομικό λαϊκισμό και την εφαρμογή ανεύθυνης δημοσιονομικής πολιτικής, όπως προανέφερα. Ιδού μερικά παραδείγματα:
-Ακόμη και μετά την υπαγωγή στη Διαδικασία Υπερβολικού Ελλείμματος, δεν γινόταν συντονισμένη προσπάθεια για μόνιμη βελτίωση των δημόσιων οικονομικών, δηλαδή για την επίτευξη διατηρήσιμης δημοσιονομικής θέσης. Η υστέρηση των εσόδων σε σχέση με τους στόχους ήταν συνεχής και κατά κανόνα αντιμετωπιζόταν με έκτακτα μέτρα προσωρινής απόδοσης.
-Στο σκέλος των πρωτογενών δαπανών δεν έγινε προσπάθεια εξορθολογισμένης συγκράτησης, αντίθετα δόθηκαν νέες παροχές, ενώ ήταν αισθητή η έλλειψη ενός θεσμικού δημοσιονομικού πλαισίου, απαραίτητου για τον έλεγχο των δημοσιονομικών ελλειμμάτων.
– Στο κοινωνικό επίπεδο, η συνεχής βελτίωση των εισοδημάτων και η ευχερέστερη πρόσβαση στο δανεισμό επηρέασαν καθοριστικά την καταναλωτική συμπεριφορά. Η ταχεία άνοδος της ιδιωτικής κατανάλωσης επέδρασε θετικά στην πορεία του ΑΕΠ, περιόρισε όμως την εγχώρια αποταμίευση και επιβάρυνε υπέρμετρα το εξωτερικό ισοζύγιο. Παράλληλα, η κοινωνία εξακολούθησε να εναποθέτει ελπίδες και προσδοκίες στο κράτος. Η συλλογική αντίληψη ότι το κράτος πρέπει να φροντίζει για όλα συνέχισε να επιβιώνει και μετά την ένταξη στο ευρώ, περιορίζοντας την αυτενέργεια, την πρωτοβουλία και την ανάληψη ευθυνών, όπως με τον “Πολιτειακό Σοσιαλισμό” του Περικλέους, όταν όλοι οι Αθηναίοι πολίτες θεωρούσαν υπεύθυνο το κράτος “ίνα μη λιμώττωσιν χωρίς να εργάζωνται”!
-Η πολιτική αυτή επηρέασε δυσμενώς και τη σχέση της κοινωνίας με τους θεσμούς, οι οποίοι δεν θεωρήθηκαν ως η αυτονόητη βάση και κατευθυντήρια γραμμή πρακτικών και συμπεριφορών. Έτσι, όχι μόνο δεν περιορίστηκαν, αλλά και εντάθηκαν φαινόμενα όπως η παραοικονομία, η φοροδιαφυγή, η αυθαίρετη δόμηση και η διαφθορά, οι αρνήσεις να πληρώνουν φόρους και εισφορές, τα οποία συνέβαλαν καθοριστικά στις αρνητικές εξελίξεις.
-Έτσι, γινόταν σαφές ήδη από το τέλος του 2007 ότι η οικονομία ήταν ιδιαίτερα ευάλωτη σε τυχόν δυσμενείς εξελίξεις (άνοδος των επιτοκίων δανεισμού του Δημοσίου ή δυσκολίες ως προς την αναχρηματοδότηση του δημόσιου χρέους κλπ), ότι η οικονομία δεν διέθετε τον απαραίτητο δυναμισμό ούτε το θεσμικό εξοπλισμό για να αντιμετωπίσει, με εφαρμογή της απαιτούμενης πολιτικής, μια αιφνίδια επιδείνωση των μακροοικονομικών δεδομένων. Παροιμιώδεις παραμένουν στη σύγχρονη οικονομική ιστορία της χώρας οι γνωστές ιαχές «Τσοβόλα δώστ΄ όλα» και «Λεφτά Υπάρχουν»!!!
13 περιπτώσεις «Καμένης Γης» μετά το 1980
Έτσι, ενώ σε όλη αυτή την περίοδο στην Ευρώπη προωθούνταν συστηματικά διαδικασίες για τη λειτουργία της νέας Ευρωπαϊκής Ένωσης, στην Ελλάδα, οι εκάστοτε νέοι πρωθυπουργοί μετά το 1980 παρελάμβαναν ασμένως από τον προηγούμενο «καμένη γη» που κατήγγελλαν ως αντιπολίτευση και παρέδιδαν στον επόμενο ή τον εαυτόν τους την ίδια:
Η «Πρώτη Καμένη Γη» στην οικονομία παρελήφθη από τον Ανδρέα Παπανδρέου μετά τις εκλογές της 18ης Οκτωβρίου 1981 ως αποτέλεσμα της πρώτης μείζονος εγκατάλειψης της δημοσιονομικής σωφροσύνης.
Η «Δεύτερη Καμένη Γη» διαπιστώθηκε στις 13 Οκτωβρίου 1985, λίγο μετά τις γνωστές εκλογές με σύνθημα « Για ακόμα καλύτερες μέρες!», όταν η τότε κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ αναγκάστηκε, υπό την πίεση της ΕΟΚ και την ανάγκη λήψης της δεύτερης δόσης του κοινοτικού δανείου, να εξαγγείλει το πιο σκληρό πακέτο μέτρων λιτότητας.
Η «Τρίτη Καμένη Γη» σηματοδοτήθηκε το 1989 από τη γνωστή πρωθυπουργική ιαχή στο Περιστέρι «Τσοβόλα δώστα όλα» και χαρακτηρίσθηκε από την περίοδο οικονομικής αστάθειας και λεηλασία της οικονομίας.
Η «Τέταρτη Καμένη Γη» επιβεβαιώθηκε από τη φοροεισπρακτική καταιγίδα στις 4 Αυγούστου 1992 και την εφαρμογή νέου σταθεροποιητικού προγράμματος, με το οποίο η τότε κυβέρνηση πήρε πίσω και πολλαπλάσια όσα είχαν δώσει οι προηγούμενες με το σταγονόμετρο!
Η «Πέμπτη Καμένη Γη» διαπιστώθηκε από την Eurostat αρχικά το 2003 και το Μάρτιο του 2004 με την αναθεώρηση προς τα πάνω βασικών μακροοικονομικών μεγεθών και ιδιαίτερα των ελλειμμάτων και του δημόσιου χρέους, τα οποία εμφανίζονταν ωραιοποιημένα με την περιβόητη «Δημιουργική Λογιστική» και με την υπαγωγή στη Διαδικασία Υπερβολικού Ελλείμματος!
Η “Έκτη Καμένη Γη” διαπιστώθηκε με τη νέα υπαγωγή στη Διαδικασία Υπερβολικού Ελλείμματος τον Ιούλιο του 2005.
Η “Έβδομη Καμένη Γη” επισημοποιήθηκε πανηγυρικά με τη φοροεισπρακτική καταιγίδα του Σεπτεμβρίου του 2008, με το ΠΑΣΟΚ να υποστηρίζει ότι «Λεφτά Υπάρχουν!», ενώ η ελληνική οικονομία δοκιμαζόταν αγρίως από τη δεινή διεθνή οικονομική κρίση που σάρωνε τα πάντα στην Ελλάδα και την Ευρώπη.
Η “Όγδοη Καμένη Γη” συνεχίστηκε με την υπαγωγή ξανά στη Διαδικασία Υπερβολικού Ελλείμματος τον Απρίλιο του 2009.
Η «‘Ενατη Καμένη Γη” σηματοδοτήθηκε με την ένταξη της χώρας μας στο Πρώτο επαχθές Μνημόνιο το 2010, επειδή το χρέος 129,7% του ΑΕΠ δεν ήταν… «βιώσιμο», ενώ τώρα πήγε πάνω από το 200% του ΑΕΠ χαρακτηρίστηκε …. «βιώσιμο»!!!
Η “Δέκατη Καμένη Γη” επισημοποιήθηκε με την υπογραφή το 2012 του «Δεύτερου επαχθούς» Μνημονίου, όταν συνοδεύθηκε από τη μεγαλύτερη λεηλασία της ιδιωτικής περιουσίας με το «κούρεμα» 137,8 δισ. ευρώ, από το οποίο πήγαν σε μείωση του δημόσιου χρέους μόνο 51,2 δισ. ευρώ (τα άλλα τα «έφαγαν» οι τράπεζες και οι ζημιογόνες δημόσιες επιχειρήσεις!!!).
Η “Ενδέκατη Καμένη Γη» παρελήφθη τον Ιανουάριο του 2015 από τον Αλέξη Τσίπρα, η οποία στη συνέχεια «κατακάηκε» με τους γνωστούς «λεονταρισμούς» και τη βαρουφάκειο «Δημιουργική Ασάφεια».
Η “Δωδέκατη Καμένη Γη» παρελήφθη από τον Αλέξη Τσίπρα από τον … εαυτόν του και προέκυψε με εντυπωσιακά περιπετειώδη τρόπο με την υπογραφή (αντί κατάργησης των προηγούμενων!) τον Αύγουστο του 2015 του τρίτου επονείδιστου Μνημονίου.
Η “Δέκατη Τρίτη” (και … γρουσούζικη;) παρελήφθη στις 8 Ιουλίου 2019 από τον Κυριάκο Μητσοτάκη με πολλά παλιά και νέα αρνητικά οικονομικά ρεκόρ και με την υγειονομική κρίση και την ουκρανική , που είναι σε εξέλιξη και που “προικοδότησαν” τη χώρα με την εφιαλτική ύφεση – ρεκόρ όλων εποχών το 2020 και χρέος σε επίπεδα ρεκόρ (206% του ΑΕΠ το 2020).
Η κατρακύλα στου κακού της σκάλας το σκαλί … συνεχίζεται…
