Novo Nordisk: Το σχέδιο διάσωσης της πρωτοπόρας εταιρείας αδυνατίσματος στη Δανία

Όταν η Novo Nordisk λάνσαρε το Wegovy, το πρωτοποριακό της φάρμακο για την απώλεια βάρους, στις ΗΠΑ τον Ιούνιο του 2021, ένιωθε σαν να «τρέχει σε ένα σκοτεινό τούνελ», θυμάται ο Maziar Mike Doustdar, ο οποίος ανέλαβε τη θέση του διευθύνοντος συμβούλου της δανικής φαρμακευτικής εταιρείας τον Αύγουστο. Αν και γνώριζε ότι η ευκαιρία ήταν τεράστια, η εταιρεία δεν είχε τρόπο να γνωρίζει πόσο μεγάλη θα ήταν η ζήτηση ή από πού θα προερχόταν. Η Novo, όπως παραπονιέται ο κ. Doustdar, υπέφερε από την «κατάρα της ηγεσίας».

Μέχρι το 2030, η Lilly θα ελέγχει περισσότερο από το ήμισυ της παγκόσμιας αγοράς φαρμάκων για την παχυσαρκία, σε σύγκριση με μόλις το ένα τρίτο για τη Novo

Για περισσότερα από δύο χρόνια κατείχε το σύνολο της αγοράς των φαρμάκων για την απώλεια βάρους. Μέχρι το 2023, οι πωλήσεις του Wegovy είχαν φτάσει τα 4,3 δισεκατομμύρια δολάρια στην Αμερική.

Εκείνη τη χρονιά, ωστόσο, η Eli Lilly, μια ανταγωνιστική φαρμακευτική εταιρεία που παρακολουθούσε στενά τα λάθη της Novo, όπως επισημαίνει σε σχετική ανάλυσή του ο Economist, λάνσαρε το δικό της ενέσιμο φάρμακο για την απώλεια βάρους, το Zepbound. Το 2024, οι πωλήσεις του φαρμάκου ανήλθαν σε 4,9 δισ. δολάρια, το 75% των πωλήσεων του Wegovy.

Φέτος, θα ξεπεράσει το Wegovy. Μέχρι το 2030, η Lilly θα ελέγχει περισσότερο από το ήμισυ της παγκόσμιας αγοράς φαρμάκων για την παχυσαρκία, σε σύγκριση με μόλις το ένα τρίτο για τη Novo, σύμφωνα με τις προβλέψεις της ερευνητικής ομάδας Bloomberg Intelligence (βλ. διάγραμμα 1).

Οι επενδυτές της δανικής φαρμακευτικής εταιρείας είναι ταραγμένοι. Η χρηματιστηριακή αξία της, που ανέρχεται σε περίπου 1,4 τρισ. κορώνες Δανίας (220 δισ. δολάρια), έχει μειωθεί κατά τα δύο τρίτα από το υψηλότερο σημείο που έφτασε τον Ιούνιο του 2024, όταν ήταν η πιο πολύτιμη εταιρεία της Ευρώπης (βλ. διάγραμμα 2).

Η αξία της Lilly έχει αυξηθεί κατά περισσότερο από το ένα τέταρτο από τότε. Παρόλα αυτά, σε συνέντευξή του στο The Economist, ο κ. Doustdar φάνηκε σίγουρος ότι η Novo μπορεί να ανακάμψει. Η συνταγή του είναι να προωθήσει μια νέα γενιά θεραπειών για την παχυσαρκία, ενώ παράλληλα θα πραγματοποιήσει ριζικές αλλαγές στον τρόπο λειτουργίας της εταιρείας.

H ιδανική θέση της Novo Nordisk

Η Novo βρισκόταν σε ιδανική θέση για να ηγηθεί της επανάστασης στην απώλεια βάρους. Ιδρύθηκε πριν από περισσότερο από έναν αιώνα με σκοπό την παραγωγή ινσουλίνης, μιας ορμόνης που ρυθμίζει το σάκχαρο στο αίμα, και ειδικεύεται στις μεταβολικές παθήσεις. Η έδρα της εταιρείας βρίσκεται στο Bagsværd, λίγο έξω από την Κοπεγχάγη, και έχει ως επίκεντρο μια σπειροειδή σκάλα που έχει σχεδιαστεί με βάση το μόριο της ινσουλίνης. Περίπου πριν από μια δεκαετία, οι επιστήμονες της Novo παρατήρησαν ότι η σεμαγλουτίδη, ένα πολλά υποσχόμενο φάρμακο για τον διαβήτη, καταστέλλει επίσης την όρεξη, ξεκινώντας έτσι την προσπάθεια για τη δημιουργία μιας νέας κατηγορίας θεραπειών για την απώλεια βάρους. (Η σεμαγλουτίδη, που μιμείται την ορμόνη glp-1, είναι το δραστικό συστατικό τόσο του Wegovy όσο και του Ozempic, ενός φαρμάκου που εγκρίθηκε στην Αμερική το 2017 για τον διαβήτη.)

H μεγαλύτερη μάχη της Novo μπορεί να είναι εσωτερική, καθώς επιδιώκει να μετατραπεί από μια συντηρητική φαρμακευτική εταιρεία σε ένα ευέλικτο καταναλωτικό brand

Η Novo, ωστόσο, υποτίμησε σε μεγάλο βαθμό τη ζήτηση για το νέο της φάρμακο για την απώλεια βάρους. Ο κ. Doustdar αναφέρει ότι η εταιρεία είχε προβλέψει ότι η ζήτηση θα ήταν τριπλάσια από αυτή του Saxenda, ενός παλαιότερου και λιγότερο αποτελεσματικού φαρμάκου για την απώλεια βάρους. Ωστόσο, πέντε εβδομάδες μετά την κυκλοφορία του στην Αμερική, το Wegovy είχε σημειώσει πωλήσεις ισοδύναμες με τις συνταγές Saxenda τεσσάρων ετών. Η παραγωγή δεν μπορούσε να ανταποκριθεί. Ως αποτέλεσμα, το Wegovy συμπεριλήφθηκε στον επίσημο κατάλογο ελλείψεων της Αμερικής, εκθέτοντάς το σε φαρμακεία «σύνθεσης», τα οποία επιτρέπεται να αντιγράφουν φάρμακα επώνυμων εταιρειών όταν η προσφορά είναι ανεπαρκής και να τα πωλούν με μεγάλες εκπτώσεις. Αν και το Wegovy αφαιρέθηκε από τον κατάλογο ελλείψεων τον Φεβρουάριο, λόγω κενών στη νομοθεσία, τα φάρμακα σύνθεσης εξακολουθούν να είναι διαθέσιμα. Η Novo εκτιμά ότι περίπου 1 εκατομμύριο Αμερικανοί τα χρησιμοποιούν.

Η αντεπίθεση της Lilly

Ακριβώς όταν η προσφορά της Novo άρχισε να μειώνεται, η Lilly λάνσαρε το Zepbound. Στη δική της συγκριτική δοκιμή, οι ασθενείς που έλαβαν Zepbound έχασαν το 20% του σωματικού τους βάρους, σε σύγκριση με το 14% των ασθενών που έλαβαν Wegovy. Επιπλέον, η Lilly, η οποία είχε παρατηρήσει την ανάπτυξη του Wegovy, άρχισε να αυξάνει την παραγωγή πολύ πριν λάβει την έγκριση για το Zepbound. Ως αποτέλεσμα, το φάρμακο είναι άμεσα διαθέσιμο από τον Οκτώβριο του περασμένου έτους.

Η Lilly συνειδητοποίησε επίσης νωρίς ότι η πώληση φαρμάκων για την απώλεια βάρους δεν μοιάζει με την πώληση των περισσότερων άλλων φαρμάκων. Η ζήτηση δεν προωθήθηκε από γιατρούς και ασφαλιστικές εταιρείες, αλλά από τους ίδιους τους ασθενείς, πολλοί από τους οποίους πληρώνουν απευθείας για τη θεραπεία.

Από τις αρχές του 2024, η Lilly άρχισε να παρακάμπτει τους μεσάζοντες και να απευθύνεται απευθείας στους ασθενείς. Προσέφερε φιαλίδια Zepbound χαμηλής δόσης στο διαδίκτυο για 399 δολάρια, πολύ κάτω από τη χονδρική τιμή καταλόγου των περίπου 1.100 δολαρίων (και φθηνότερα ακόμη και μετά τις εκπτώσεις που λαμβάνουν οι ασφαλιστικές εταιρείες). Συνεργάστηκε επίσης με διάφορους παρόχους τηλεϊατρικής για να διευρύνει την εμβέλειά της.

Η Novo καθυστέρησε να προσαρμοστεί, λανσάροντας τη δική της άμεση προσφορά ένα χρόνο μετά τη Lilly. Τον Απρίλιο, σύναψε συνεργασία με την Hims & Hers, μια εταιρεία τηλεϊατρικής, αλλά αυτή γρήγορα κατέρρευσε, εν μέρει επειδή ο πάροχος συνέχιζε να πωλεί απομιμήσεις του Wegovy.

Σκληρό φάρμακο

Η Novo ταράχθηκε από την αυταρέσκειά της τον Μάιο, όταν το διοικητικό συμβούλιο απέλυσε τον διευθύνοντα σύμβουλό της από το 2017, Lars Fruergaard Jorgensen. Οι αλλαγές στην ηγεσία της δεν σταμάτησαν εκεί, καθώς το Ίδρυμα Novo Nordisk, το οποίο κατέχει περισσότερο από το ένα τέταρτο των μετοχών της φαρμακευτικής εταιρείας, άρχισε να επαναβεβαιώνει τη θέση του. Ο πρόεδρος της, Lars Rebien Sorensen, ο οποίος διηύθυνε τη Novo πριν από τον κ. Jorgensen, επέπληξε το διοικητικό συμβούλιο για την «υπερβολική βραδύτητα» του να αντιληφθεί την έκταση της αλλαγής στην αγορά των φαρμάκων για την απώλεια βάρους. Μετά από μια εκκαθάριση τον Οκτώβριο, κατά την οποία παραιτήθηκαν επτά μέλη του διοικητικού συμβουλίου, ο κ. Sorensen ανέλαβε τη θέση του προέδρου της φαρμακευτικής εταιρείας.

Ένα πρόσωπο που είναι κοντά τόσο στον κ. Sorensen όσο και στον κ. Doustdar λέει ότι θα είναι «αδίστακτοι» στο να κάνουν «ό,τι χρειάζεται» για να ανακτήσουν το χαμένο έδαφος. Η αλλαγή έχει ήδη ξεκινήσει. Τον Σεπτέμβριο, η Novo προχώρησε σε 9.000 απολύσεις, περισσότερες από το ένα δέκατο του προσωπικού της, συμπεριλαμβανομένων περίπου 5.000 στη Δανία, η μεγαλύτερη απολύσεις που έχει γίνει ποτέ στη χώρα. Ο κ. Doustdar επισημαίνει ότι η αναδιάρθρωση ολοκληρώθηκε σε λιγότερο από δύο μήνες, κάτι που είναι γρήγορο για τα δανικά δεδομένα.

Έχει επίσης σταματήσει την ανάπτυξη οποιουδήποτε φαρμάκου που δεν σχετίζεται με τον διαβήτη ή την παχυσαρκία. Με περίπου 2 δισεκατομμύρια ανθρώπους παγκοσμίως να επηρεάζονται από το ένα ή το άλλο, λέει, η Novo έχει πολλά περιθώρια ανάπτυξης.

Αυτή η στενότερη εστίαση έχει ως στόχο να ανοίξει το δρόμο για την κυκλοφορία δύο νέων φαρμάκων το επόμενο έτος. Το ένα είναι μια από του στόματος έκδοση του Wegovy που, σε δοκιμές, έδωσε καλύτερα αποτελέσματα απώλειας βάρους από το ανταγωνιστικό χάπι της Lilly. Ορισμένοι αναλυτές ανησυχούν ότι οι ασθενείς μπορεί να διστάσουν να το πάρουν με άδειο στομάχι και να περιμένουν μισή ώρα πριν φάνε (το χάπι της Lilly δεν έχει τέτοιους περιορισμούς). Ωστόσο, ο Martin Lange, επικεφαλής επιστήμονας της Novo, απορρίπτει την ανησυχία αυτή, σημειώνοντας ότι οι διαβητικοί ήδη λαμβάνουν από του στόματος σεμαγλουτίδη χωρίς προβλήματα. Η δεύτερη κυκλοφορία είναι μια ένεση Wegovy υψηλότερης δόσης που πέτυχε απώλεια βάρους συγκρίσιμη με το Zepbound στις δοκιμές. Η Novo ελπίζει ότι αυτό θα αντισταθμίσει την αντίληψη ότι η θεραπεία της είναι λιγότερο αποτελεσματική. Η εταιρεία προσθέτει ότι, αυτή τη φορά, θα διαθέτει επαρκή παραγωγική ικανότητα για τα φάρμακα.

Ευρύτερες αλλαγές στη λειτουργία της Novo Nordisk

Η Novo προβαίνει επίσης σε ευρύτερες αλλαγές στον τρόπο λειτουργίας της. Θέλει να αναπτύξει τα άμεσα κανάλια διανομής της, τα οποία σήμερα αντιπροσωπεύουν το ένα δέκατο των συνταγών Wegovy στην Αμερική. Για τον σκοπό αυτό, έχει συνάψει συμφωνίες με λιανοπωλητές, όπως η Costco και η Walmart, που θα πωλούν τα φάρμακά της. Ωστόσο, οι συνεργασίες από μόνες τους δεν θα είναι αρκετές. Ο κ. Doustdar λέει ότι η Novo πρέπει να δημιουργήσει μια «νοοτροπία καταναλωτή»· θέλει να σκέφτεται «περισσότερο σαν την Amazon», προσφέροντας στους πελάτες την ταχύτητα και την ευελιξία που βιώνουν όταν κάνουν άλλες αγορές.

Η Novo αναθεωρεί επίσης την τιμολογιακή της πολιτική. Πρόσφατα άρχισε να προσφέρει το Wegovy απευθείας στους πελάτες της στην τιμή των 199 δολαρίων για τους δύο πρώτους μήνες, η οποία αυξάνεται στα 349 δολάρια στη συνέχεια. (Η Lilly αντέδρασε μειώνοντας τις τιμές του Zepbound που πωλείται απευθείας.) Τον Νοέμβριο, και οι δύο εταιρείες συνήψαν συμφωνίες με την κυβέρνηση Τραμπ για να παρέχουν στο Medicare, τον δημόσιο ασφαλιστικό φορέα για ηλικιωμένους, έκπτωση στην πρόσβαση στα φάρμακά τους για την παχυσαρκία, περίπου ένα τρίτο χαμηλότερη από την τιμή που χρεώνεται στους εμπορικούς ασφαλιστικούς φορείς. Σε αντάλλαγμα, το Medicare συμφώνησε να καλύψει τις θεραπείες για πρώτη φορά.

Η τελική αλλαγή στη στρατηγική της Novo αφορά τον τρόπο με τον οποίο θα αναπτύξει το χαρτοφυλάκιό της. Η εταιρεία παραδοσιακά βασιζόταν στα δικά της εργαστήρια και όχι σε εξαγορές, αλλά αυτό αλλάζει. Τον Νοέμβριο συμμετείχε σε δημόσιο διαγωνισμό με την Pfizer, μια αμερικανική φαρμακευτική εταιρεία, για την Metsera, μια εταιρεία βιοτεχνολογίας με ένα πολλά υποσχόμενο φάρμακο κατά της παχυσαρκίας υπό ανάπτυξη. Η Pfizer κέρδισε, αλλά ο κ. Doustdar δεν ανησυχεί. Η θεραπεία εκατοντάδων εκατομμυρίων ασθενών, λέει, απαιτεί ανοιχτότητα σε εξωτερικές ιδέες. Θέλει η Novo να δημιουργήσει ένα ευρύ χαρτοφυλάκιο φαρμάκων κατά της παχυσαρκίας, ώστε να μπορεί να προσφέρει σε κάθε ασθενή τη θεραπεία που ταιριάζει καλύτερα στις ανάγκες του.

Η Novo μπορεί να χρειαστεί εξωτερική βοήθεια. Η Lilly διαθέτει ένα εντυπωσιακό χαρτοφυλάκιο προϊόντων και έχει εμπειρία σε ένα ευρύτερο φάσμα ασθενειών, κάτι που μπορεί να αποτελεί πλεονέκτημα, καθώς τα φάρμακα για την παχυσαρκία χρησιμοποιούνται όλο και περισσότερο για τη θεραπεία συναφών παθήσεων, όπως νεφρικά και ηπατικά προβλήματα. Άλλοι ανταγωνιστές επίσης ενδιαφέρονται για τον τομέα της απώλειας βάρους. Πάνω από 160 νέα φάρμακα για την παχυσαρκία βρίσκονται επί του παρόντος σε φάση ανάπτυξης.

Επιπλέον, το semaglutide θα χάσει την προστασία του διπλώματος ευρεσιτεχνίας του το επόμενο έτος σε αρκετές μεγάλες αναδυόμενες αγορές, συμπεριλαμβανομένων της Βραζιλίας, της Κίνας και της Ινδίας, γεγονός που θα εκθέσει τη Novo σε μεγαλύτερο ανταγωνισμό από τα γενόσημα φάρμακα σε αυτές τις χώρες, όπου ζουν πολλοί από τους παχύσαρκους του κόσμου.

Ωστόσο, η μεγαλύτερη μάχη της Novo μπορεί να είναι εσωτερική, καθώς επιδιώκει να μετατραπεί από μια συντηρητική φαρμακευτική εταιρεία σε ένα ευέλικτο καταναλωτικό brand. Ο κ. Doustdar δεν έχει βγει ακόμα από το τούνελ.