Social media: Θα βρει μιμητές η απαγόρευση στους εφήβους κάτω των 16 ετών;

Τα social media είναι εθιστικά και είναι γνωστοί οι κίνδυνοι που εγκυμονεί για τους κατά κανόνα ευεπηρέαστους ανηλίκους η χρήση και προπαντός η κατάχρησή τους. Η Αυστραλία απαγόρευσε πρόσφατα την πρόσβαση των εφήβων κάτω των 16 ετών στα κοινωνικά δίκτυα.

Ο τρόπος που εφαρμόζεται η πολιτική αυτή από την κυβέρνηση της Καμπέρα παρακολουθείται στενά από κυβερνήσεις, ειδικευμένους επιστήμονες και ακτιβιστές για τα δικαιώματα και την ασφάλεια των νέων. Και βεβαίως παρακολουθείται από τους γονείς. Το ερώτημα που ευλόγως ανακύπτει είναι αν και ο υπόλοιπος κόσμος θα ακολουθήσει το παράδειγμα της Αυστραλίας.

Πολλές κυβερνήσεις, ιδιαίτερα της Ευρώπης, μελετούν την εφαρμογή ανάλογων απαγορεύσεων στην πρόσβαση των ανηλίκων στα κοινωνικά δίκτυα

Έρευνα της βρετανικής εφημερίδας «Guardian» έδειξε ότι πολλές κυβερνήσεις, ιδιαίτερα της Ευρώπης, μελετούν την εφαρμογή ανάλογων απαγορεύσεων στην πρόσβαση των ανηλίκων στα κοινωνικά δίκτυα. Μεταξύ αυτών και η ελληνική κυβέρνηση η οποία, όπως ο ίδιος ο πρωθυπουργός έχει αποκαλύψει, σχεδιάζει να περιορίσει την πρόσβαση των νέων κάτω των 15 ετών στα social media μέσω του συστήματος Kids Wallet που ελέγχει την ηλικία του χρήστη και κλειδώνει αυτόματα την εφαρμογή.

Στόχος είναι η αντιμετώπιση του ανεξέλεγκτου «σκρολαρίσματος», που οι ειδικοί συνδέουν με νευροαναπτυξιακές διαταραχές και προβλήματα αδυναμίας συγκέντρωσης της προσοχής των παιδιών σε μια δραστηριότητα.

Η Ελλάδα εξετάζει επίσης να θέσει περιορισμούς στην πρόσβαση νεών κάτω των 18 ετών σε ιστοσελίδες στοιχηματισμού, πορνογραφίας και ηλεκτρονικών πωλήσεων καπνού και αλκοόλ. Ήδη η Αθήνα βρίσκεται σε επαφή με τις τεχνολογικές εταιρείες για την εφαρμογή των περιορισμών και πιθανόν να γίνει μια από τις πρώτες χώρες της ΕΕ που θα υιοθετήσει μέτρα προστασίας των ανηλίκων από τους ψηφιακούς κινδύνους.

Πανευρωπαϊκή κινητοποίηση για τα social media

Και άλλες ευρωπαϊκές χώρες κινητοποιούνται προς την κατεύθυνση της προστασίας των ανηλίκων, όμως. Στη Γαλλία ήδη απαιτείται γονική άδεια για να έχει πρόσβαση ένας ανήλικος κάτω των 15 ετών σε μέσα κοινωνικής δικτύωσης, ενώ με πρωτοβουλία του προέδρου Εμανουέλ Μακρόν έχει συγκροτηθεί Κοινοβουλευτική Επιτροπή που μελετά την «ψηφιακή απαγόρευση κυκλοφορίας» κατά τη διάρκεια της νύχτας σε εφήβους 15 έως 18 ετών.

Η κυβέρνηση της Ολλανδίας έχει συμβουλεύσει τους γονείς να αποκλείουν τα παιδιά τους από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μέχρι την ηλικία των 15 ετών, ενώ η Δανία και η Νορβηγία βρίσκονται στη διαδικασία της υιοθέτησης ως κατώτατου ηλικιακού ορίου τα 15 έτη για πρόσβαση στα social media. «Τα κινητά τηλέφωνα και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης κλέβουν την παιδική ηλικία των παιδιών μας», δήλωσε συγκεκριμένα η δανέζα πρωθυπουργός Μέτε Φρέντρικσεν, σημειώνοντας ότι πιθανό το 2026 το Κοινοβούλιο της χώρας της να ψηφίσει σχετικό νόμο.

Ο πρωθυπουργός της Νορβηγίας Γιόνας Γκαρ Στέρε σκέπτεται επίσης να επιβάλει κατώτατο όριο ηλικίας τα 15 έτη για τη χρήση κοινωνικών δικτύων, διότι «η χώρα πρέπει να προστατεύει τα παιδιά από τη δύναμη των αλγορίθμων», ενώ ο ισπανός ομόλογός του Πέδρο Σάντες κάλεσε το Κοινοβούλιο να ψηφίσει νομοσχέδιο που θα ορίζει ως ελάχιστο όριο ηλικίας για τη χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης τα 16 έτη.

Η Ιρλανδία επίσης βρίσκεται σε διαδικασία εισαγωγής ενός «ψηφιακού πορτοφολιού» για την επαλήθευση της ηλικίας και της ταυτότητας των χρηστών των μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Προ ολίγων ημερών ο ιρλανδός υπουργός Μέσων Ενημέρωσης Πάτρικ Ο’Ντόνοβαν δήλωσε ότι μια απαγόρευση τύπου Αυστραλίας είναι «ένα από τα πράγματα που κρατάμε σε εφεδρεία».

Η ΕΕ έχει ήδη κατοχυρώσει νομοθετικά την ψηφιακή ασφάλεια με τη μορφή του Νόμου περί Ψηφιακών Υπηρεσιών

Και σε επίπεδο ΕΕ

Σε κοινοτικό επίπεδο το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ενέκρινε ένα μη δεσμευτικό ψήφισμα, απαιτώντας να απαγορευτεί σε άτομα κάτω των 16 ετών να χρησιμοποιούν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, εκτός εάν οι γονείς τους αποφασίσουν διαφορετικά. Το ψήφισμα προειδοποιούσε για την «εθιστική φύση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης». Ξεκαθαρίζει όμως ότι η όποια ρύθμιση εν τέλει αποφασιστεί, δεν θα είναι δεσμευτική.

Η ΕΕ έχει ήδη κατοχυρώσει νομοθετικά την ψηφιακή ασφάλεια με τη μορφή του Νόμου περί Ψηφιακών Υπηρεσιών. «Αλλά υπάρχει ακόμη χώρος για περαιτέρω εποπτεία», όπως χαρακτηριστικά γράφει ο «Guardian». Η πρόεδρος της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν έχει υποσχεθεί να συστήσει μια ομάδα εμπειρογνωμόνων που θα συμβουλεύουν και θα ενημερώνουν των γονείς και τους κηδεμόνες και την αποτελεσματικότερη προστασία των παιδιών.

Ανακοινώνοντας το Σεπτέμβριο τη συγκρότηση σχετικής ομάδας εργασίας, η φον ντερ Λάιεν είπε χαρακτηριστικά ότι «οι γονείς πνίγονται στο τσουνάμι των μεγάλων τεχνολογικών εταιρειών που πλημμύριζει τα σπίτια των οικογενειών τους».

«Δεν λύνεται το πρόβλημα»

Στη Βρετανία η κυβέρνηση των Εργατικών δεν έχει αποκλείσει την απαγόρευση των social media στους νέους, λέγοντας ότι «τίποτα δεν είναι εκτός συζήτησης», αλλά οποιαδήποτε απαγόρευση πρέπει να «βασίζεται σε ισχυρά στοιχεία», όπως σημειώνει ο «Guardian». Μια πρωτοβουλία για τον περιρισμό στη χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης από άτομα κάτω των 16 ετών, που ανέλαβε ένας μεμονωμένος βουλευτής, δεν είχε συνέχεια, αλλά η κυβέρνηση δεσμεύθηκε να διερευνήσει περαιτέρω το θέμα.

Το Molly Rose Foundation, το οποίο ίδρυσε η οικογένεια της έφηβης Μόλι Ράσελ που αυτοκτόνησε αφού είδε επιβλαβές περιεχόμενο στο Διαδίκτυο, ανησυχεί ότι μια απαγόρευση της πρόσβασης στους νέους δεν θα αντιμετώπιζε ουσιαστικά το πρόβλημα, αφού δεν θα καθιστούσε τα κοινωνικά δίκτυα ασφαλέστερα.

Στο ίδιο πνεύμα η βαρόνη Μπίμπαν Κίντρον, μέλος της Βουλής των Λόρδων και επιδραστική ακτιβίστρια για την ασφάλεια στο Διαδίκτυο, δήλωσε ότι «η απαγόρευση δεν αποτελεί μαγική λύση, αλλά θα μπορούσε να ωθήσει τις εταιρείες τεχνολογίας να κάνουν περισσότερα για την προστασία των παιδιών».

Κατά τη βαρόνη, η απαγόρευση της Αυστραλίας δείχνει την αποτυχία του τεχνολογικού τομέα να σχεδιάσει προϊόντα και υπηρεσίες που είναι κατάλληλα και ασφαλή για τα παιδιά. «Αποτελεί μια βαθιά πρόκληση για τη Silicon Valley να σχεδιάζει ασφαλή προϊόντα. Διαφορετικά ας αφήσει τα παιδιά μας στην ησυχία τους», είπε χαρακτηριστικά.

Είναι παγκόσμια η ανησυχία για τις επιπτώσεις των social media στην ψυχική υγεία και την ασφάλεια των νέων

Τι γίνεται στις ΗΠΑ

Στις ΗΠΑ, οι περιορισμοί στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης αποφασίζονται και εφαρμόζονται σε πολιτειακό επίπεδο, σημειώνεται στο ρεπορτάζ του «Guardian». Η Πολιτεία της Γιούτα, για παράδειγμα, έχει εισαγάγει νομοθεσία που απαιτεί από τα άτομα κάτω των 18 ετών να έχουν εξασφαλίσει τη συναίνεση των γονέων τους για να κάνουν χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, ενώ παράλληλα περιορίζει τη χρήση των social media τη νύχτα.

Ο κυβερνήτης της Φλόριντα, Ρον ΝτεΣάντις, υπέγραψε νομοσχέδιο που απαγορεύει σε άτομα κάτω των 14 ετών την πρόσβαση στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Η Βιρτζίνια ψήφισε νόμο που επιτρέπει στα άτομα κάτω των 16 ετών την ελεύθερη πρόσβαση στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μόνο για μία ώρα κάθε μέρα. Παράταση της χρήσης απαιτεί γονική άδεια.

Η Τζόρτζια, το Τενεσί και η Λουιζιάνα έχουν επίσης ψηφίσει νομοσχέδια που απαιτούν τη συγκατάθεση των γονέων για το άνοιγμα λογαριασμών στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης από άτομα κάτω των 16 ετών.

Μιλώντας στη βρετανική εφημερίδα ο μηχανικός Αρτούρο Μπεχάρ, πρώην ανώτερο στέλεχος της Meta (της μητρικής εταιρείας που ελέγχει τα Facebook και Instagram μεταξύ άλλων) είπε ότι δεν είναι ακόμα σαφές πώς θα προωθηθεί σε ομοσπονδιακό επίπεδο μια νομοθεσία για την ασφάλεια πρόσβασης των νέων στο Διαδίκτυο. «Δεν είναι σαφές πώς θα προχωρήσει η νομοθεσία εδώ. Οι ΗΠΑ έχουν πολλούς πενθούντες γονείς και διακομματική υποστήριξη στο θέμα, αλλά η νομοθέτηση κάποιας λύσης απαιτεί πολύ χρόνο», τόνισε.

Η ευθύνη στις εταιρείες

Είναι παγκόσμια η ανησυχία για τις επιπτώσεις των social media στην ψυχική υγεία και την ασφάλεια των νέων. Το 2026 η Μαλαισία σχεδιάζει να απαγορεύσει τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης για άτομα κάτω των 16 ετών, ενώ και η Βραζιλία έχει αυξήσει στα 16 έτη την ελάχιστη ηλικία πρόσβασης στο Instagram.

Είναι όμως οι απαγορεύσεις η λύση; Η UNICEF, η υπηρεσία των Ηνωμένων Εθνών για τα παιδιά, φαίνεται πως συμμερίζεται τη συλλογιστική της βρετανίδας βαρόνης και ακτιβίστριας Μπίμπαν Κίντρον. «Οι απαγορεύσεις των μέσων κοινωνικής δικτύωσης ενέχουν κινδύνους και μπορεί ακόμη και να γυρίσουν μπούμερανγκ», σημειώνει χαρακτηριστικά σε μελέτη της για το θέμα η UNICEF, η οποία ωστόσο αναγνωρίζει και τα θετικά για την ανάπτυξη και την επικοινωνία των νέων στοιχεία που εγγενώς βρίσκονται στις ψηφιακές εφαρμογές.

«Οι διαδικτυακές πλατφόρμες μπορούν να αποτελέσουν σανίδα σωτηρίας για απομονωμένα ή περιθωριοποιημένα παιδιά», υπογραμμίζει η UNICEF, που θεωρεί ότι την ευθύνη για την ασφάλεια χρήσης των κοινωνικών δικτύων και όλων των ψηφιακών εφαρμογών φέρουν στο ακέραιο οι εταιρείες του κλάδου.

«Καμία νομοθετική ρύθμιση από καμιά κυβέρνηση δεν πρέπει και δεν είναι δυνατόν να υποκαθιστά τις επενδύσεις που οφείλουν να κάνουν οι τεχνολογικές εταιρείες για να εξασφαλίζουν την ασφάλεια των προϊόντων και των υπηρεσιών που προσφέρουν», τονίζει η αρμόδια για τους νέους ολόκληρου του πλανήτη υπηρεσία του ΟΗΕ. Οι κυβερνήσεις σε κάθε γωνιά της γης γνωρίζουν, ωστόσο, ότι πολύ δύσκολα θα υποχρεωθούν να επενδύσουν στην ασφάλεια. Ως εκ τούτου, όπως έπραξε και η κυβέρνηση της Καμπέρα, επιχειρούν με απαγορεύσεις να αντιμετωπίσουν το σύμπτωμα και όχι την πηγή του προβλήματος.