Η μεγαλύτερη απειλή για την ελληνική οικονομία δεν είναι η επιστροφή στην κρίση, -αυτό το ενδεχόμενο φαίνεται πως έχει απομακρυνθεί-, αλλά η απώλεια των ισχυρών ρυθμών ανάπτυξης.
Στην περίπτωση που οι ρυθμοί αύξησης του ΑΕΠ υποχωρήσουν κάτω από το 1% και διολισθήσουμε προς την στασιμότητα, τότε ελλοχεύει ο κίνδυνος να δημιουργηθεί ένα νέο κύμα εταιρειών – ζόμπι. Εταιρειών δηλαδή που επιβιώνουν οριακά, απορροφούν κεφάλαια και πόρους, πιέζουν τον ανταγωνισμό και υπονομεύουν τη συνολική παραγωγικότητα της οικονομίας.
Αυτό υπογράμμισαν στελέχη της PwC κατά την παρουσίαση της μελέτη με τίτλο «Revisiting zombie firms: From survival to revival» σε δείγμα 14.000 επιχειρήσεων, τονίζοντας ωστόσο ότι η ελληνική οικονομία έχει εισέλθει σε μια νέα πορεία, εντελώς διαφορετική από την περίοδο της κρίσης.
Η έξαρση στον Covid-19 και τα μέτρα ανάχωμα
Σύμφωνα με την PwC, την περίοδο 2015-2020, χιλιάδες επιχειρήσεις βυθίστηκαν σε έναν οικονομικό λήθαργο: χαμηλές ή φθίνουσες πωλήσεις, αρνητικές αποδόσεις κεφαλαίων, δανεισμός που δεν μπορούσε να εξυπηρετηθεί χωρίς διαρκείς αναστολές και ρυθμίσεις.
Το φαινόμενο διογκώθηκε το 2020, όταν η πανδημία του Covid-19 προκάλεσε μια απότομη «έκρηξη» των ζόμπι. Τα γενναία πακέτα στήριξης του κράτους, ωστόσο λειτούργησαν ανάχωμα, αποτρέποντας πτωχεύσεις και κρατώντας στη ζωή και επιχειρήσεις που δύσκολα θα επιβίωναν σε κανονικές συνθήκες αγοράς.
Κάτω του 4% το ποσοστό των ζόμπι
Σήμερα, η εικόνα είναι διαφορετική. Το ποσοστό των επιχειρήσεων–ζόμπι μειώθηκε κάτω από το 4% το 2023 και φαίνεται πως η οικονομία έχει καταφέρει να «καθαρίσει» σε σημαντικό βαθμό από τα βαρίδια του παρελθόντος.
Τα ευρήματα είναι ενδεικτικά: από τις περίπου 2.000 επιχειρήσεις που καταγράφονταν ως zombies την περίοδο 2015-2021, οι δύο στις τρεις κατάφεραν τελικά να επιστρέψουν σε τροχιά κανονικής λειτουργίας.
Περίπου το 14% οδηγήθηκε σε έξοδο από την αγορά, ενώ ένα 20% παραμένει ακόμη σε κατάσταση οικονομικού λήθαργου. Με άλλα λόγια, η πλειονότητα είτε αναδιαρθρώθηκε είτε αντικαταστάθηκε, γεγονός που λειτούργησε ενισχυτικά για τη συνολική ανθεκτικότητα της οικονομίας.
Ποιες εταιρείες χαρακτηρίζονται… ζόμπι
Για να χαρακτηριστεί μια επιχείρηση ως «ζόμπι», η μεθοδολογία της PwC δεν βασίζεται απλώς σε έναν μεμονωμένο δείκτη, αλλά σε έναν συνδυασμό κριτηρίων, με στόχο να εντοπιστούν επιχειρήσεις που εμφανίζουν επίμονη οικονομική αδυναμία.
Συγκεκριμένα, εξετάζεται αν μια επιχείρηση παρουσιάζει, σε βάθος τριετίας: συστηματική μείωση των πωλήσεων, δηλαδή πτώση του κύκλου εργασιών άνω του 5%, αρνητική απόδοση των απασχολούμενων κεφαλαίων και μη βιώσιμο δανεισμό.
Εμπόριο, ο πιο ευάλωτος κλάδος
Όπως σημειώνει ο Κυριάκος Ανδρέου, Partner, Strategy & Markets στην PwC Ελλάδας, «η βελτίωση της οικονομικής συγκυρίας ενίσχυσε την κερδοφορία των επιχειρήσεων και συνέβαλε στη μείωση του αριθμού των επιχειρήσεων ζόμπι. Η υποχώρηση αυτών των μη βιώσιμων επιχειρήσεων λειτούργησε με τη σειρά της θετικά για την οικονομία, καθιστώντας τις ελληνικές επιχειρήσεις πιο ανθεκτικές και πιο ελκυστικές για επενδύσεις».
Ωστόσο, σε μια ενδεχόμενη… απότομη κάμψη της οικονομικής δραστηριότητας οι μικρές επιχειρήσεις θα αντιμετωπίσουν σοβαρό πρόβλημα. Και αυτό γιατί παραμένουν πιο ευάλωτες στις οικονομικές διακυμάνσεις. Σύμφωνα με τον κ. Ανδρέου, οι συγκεκριμένες εταιρείες αντιμετωπίζουν τετραπλάσιο κίνδυνο χρεοκοπίας σε σχέση με τις μεγάλες ενώ ο πιο ευάλωτος κλάδος παραμένει το εμπόριο.
Πώς διατηρείται το θετικό μομέντουμ
Ο κίνδυνος σύμφωνα με στελέχη της PwC μπορεί να αποτραπεί. Αρκεί οι μικρές επιχειρήσεις να ακολουθήσουν συγκεκριμένα βήματα για να γίνουν πιο εξωστρεφείς και πιο ανταγωνιστικές. Καταλυτικό ρόλο πέρα από τον μετασχηματισμό τους, μέσα από την υιοθέτηση της ΑΙ και την καινοτομία θα παίξει η ενίσχυση της κουλτούρας των συνεργασιών και του consolidation (της συγκέντρωσης δυνάμεων).
Οι συνεργασίες και συμπράξεις μπορούν να δώσουν σε μικρές επιχειρήσεις πρόσβαση σε πόρους, τεχνογνωσία και αγορές που από μόνες τους δυσκολεύονται να προσεγγίσουν. «Πρέπει οι επιχειρήσεις να γίνουν λιγότερο φοβικές στους επενδυτές», σημειώνει χαρακτηριστικά ο κ. Ανδρέου τονίζοντας ότι το μάθημα που πήραμε από την κρίση είναι ότι «πρέπει να σκέφτεσαι τον επενδυτή όταν είσαι δυνατός για να είναι πιο ασφαλής σε έναν κύκλο της οικονομίας».
Deals ρεκόρ το 2025
Σύμφωνα με τα στελέχη της PwC, οι εξαγορές και συγχωνεύσεις στην ελληνική οικονομία μεγαλώνουν χρόνο με τον χρόνο. Υπολογίζεται ότι το 2025, η αξία των deals θα ξεπεράσει τα 12,5 δισ. ευρώ, με σημαντική αύξηση του μέσου όρου των συναλλαγών και με πολλαπλασιαστές που αντικατοπτρίζουν πιο υγιείς αποτιμήσεις. Ακόμη και ορισμένες πρώην ζόμπι επιχειρήσεις κατάφεραν να συμμετάσχουν σε συναλλαγές με υγιείς όρους
Το ενδιαφέρον των ξένων επενδυτών για τοποθετήσεις στην ελληνική οικονομία παραμένει ζωντανό, με ισχυρή παρουσία equity funds και σαφή μετατόπιση του ενδιαφέροντος και προς μεσαία assets. «Το momentum είναι θετικό και για το 2026», υπογράμμισε με έμφαση ο κ. Ανδρέου. Το μεγάλο ερώτημα, ωστόσο, παραμένει η επόμενη ημέρα μετά το Ταμείο Ανάκαμψης. Εκεί θα κριθεί αν η ελληνική οικονομία μπορεί να διατηρήσει ρυθμούς ανάπτυξης άνω του 1%-2% χωρίς έκτακτα στήριξης και ευρωπαϊκούς πόρους.
