Οι ιδιαίτερα σύνθετες για την Ελλάδα προκλήσεις από την υιοθέτηση της Τεχνητής Νοημοσύνης (ΤΝ) όσον αφορά την αγορά εργασίας και την ίδια τη θέση των εργαζομένων σε αυτήν, αναδεικνύονται από την έρευνα που πραγματοποίησε το Ινστιτούτο Εργασίας (INE) της ΓΣΕΕ.
Η δομή της ελληνικής οικονομίας (υψηλή αυτοαπασχόληση, έντονη κλαδική συγκέντρωση σε υπηρεσίες, δυσαναλογίες δεξιοτήτων και περιορισμένη αξιοποίηση τεχνολογιών προηγμένης παραγωγής) δημιουργεί ένα περιβάλλον όπου ο αντίκτυπος της ΤΝ μπορεί να είναι απότομος και άνισος. Κλάδοι με εκτεταμένη χρήση διοικητικών καθηκόντων ρουτίνας είναι πιθανό να βιώσουν μεγαλύτερη αναστάτωση.
Την ίδια στιγμή, μικρές επιχειρήσεις, επαγγελματίες και αυτοαπασχολούμενοι μπορούν να ωφεληθούν σημαντικά από τεχνολογίες που μειώνουν το κόστος πρόσβασης στη γνώση, στις υπηρεσίες και στην εξειδίκευση, επισημαίνουν οι συντάκτες της έρευνας.
Η μελέτη με τίτλο «Οι επιπτώσεις της ψηφιοποίησης στην αγορά εργασίας» ανέδειξε ότι η ψηφιοποίηση δεν περιορίζεται στην αυτοματοποίηση διαδικασιών, αλλά επηρεάζει τις απαιτήσεις δεξιοτήτων, την οργάνωση της εργασίας και τη διάρθρωση των επαγγελμάτων. Έδειξε επίσης ότι η Ελλάδα χρειάζεται ένα πλαίσιο πολιτικών που θα υποστηρίζει την προσαρμογή των εργαζομένων και των επιχειρήσεων στις τεχνολογικές αλλαγές.
Στο πλαίσιο της μελέτης αξιοποιήθηκαν δύο γνωστά μοντέλα ερευνητών που επιχειρούν να αποτυπώσουν το κατά πόσο ένα επάγγελμα μπορεί να αντικατασταθεί από την ΤΝ. Σύμφωνα με τον πρώτο δείκτη (Frey & Osborne, 2013), που περιλαμβάνει ΤΝ και ρομποτική, το 40% των ελληνικών θέσεων εργασίας αντιμετωπίζει υψηλό ρίσκο αυτοματοποίησης, ενώ μόλις το 28% κατατάσσεται σε επαγγέλματα χαμηλού κινδύνου και περίπου το 32% βρίσκεται στη μεσαία κατηγορία κινδύνου.
Σύμφωνα με τον δεύτερο μιντέλο (Gmyrek et al., 2025), που αφορά μόνο τα Μεγάλα Γλωσσικά Μοντέλα (π.χ. ChatGPT), περίπου το 22% των θέσεων εργασίας αντιμετωπίζει σημαντικό ρίσκο αυτοματοποίησης.
Πού προσανατολίζονται οι εργοδότες
Πρόσφατη έρευνα σε στελέχη επιχειρήσεων στην Ελλάδα (Thanos & Kapoutsis, 2024) έδειξε ότι:
- Το 55% σκοπεύει να αυτοματοποιήσει καθ’ηκοντα στο άμεσο μέλλον
- Το 20% εξετάζει μειώσειθς προσωπικού λόγω ελλείψεων δεξιοτήτων
- Το 30% θεωρεί πιθανό ότι έως το 2030 τα ανθρωποειδή ρομπότ θα έχουν υιοθετηθεί εμπορικά στην Ελλάδα.
Συνεπώς, τα στελέχη των επιχειρήσεων δηλώνουν ότι είναι έτοιμα να αντικατστήσουν εργαζομένους με Τεχνητή Νοημοσύνη όταν τους δοθεί η ευκαιρία.
Διαφορετικός ο αντίκτυπος στην Ελλάδα από την υπόλοιπη ΕΕ
Η αυτοματοποίηση θα έχει διαφορετικό αντίκτυπο εδώ από ό,τι σε άλλες χώρες της ΕΕ, δπιαστώνει η έρευνα. Η Ελλάδα συνδυάζει γηράσκον εργατικό δυναμικό, εξαιρετικά υψηλό ποσοστό αυτοαπασχόλησης, έντονες περιφερειακές ανισότητες στις ψηφιακές δεξιότητες και σημαντική εξάρτηση από τον τουρισμό, τη ναυτιλία και την αγορά ακινήτων.
Η απώλεια ακόμη και μίας μόνο θέσης υψηλής τεχνολογίας μπορεί να έχει πολλαπλασιαστικό αντίκτυπο. Ακόμη και στο πιο ευνοϊκό σενάριο, όπου μόνο το ένα πέμπτο των επαγγελμάτων απειλείται σημαντικά από την ΤΝ, κάθε απώλεια μπορεί να δράσει πολλαπλασιαστικά σε πλήθος άλλων εργαζομένων, οι οποίοι βασίζονται στην κατανάλωση των προηγούμενων. Έτσι, ένα κύμα μερικής ανεργίας λόγω AI στην Αθήνα θα μπορούσε να εξελιχθεί σε ντόμινο κλεισίματος σε καφέ, μικρά εστιατόρια αλλά και καταστήματα της πόλης.
Πώς θα επηρεάσει τα επαγγέλματα στην Ελλάδα
Σε κάθε περίπτωση, οι ερευνητές εκτιμούν ότι αν και οι τεχνολογικές εξελίξεις στη ρομποτική ενδέχεται να οδηγήσουν σε σημαντική απώλεια θέσεων εργασίας, η μαζική υιοθέτηση οικονομικών και αποδοτικών ρομπότ για χειρωνακτικές εργασίες είναι απίθανο να πραγματοποιηθεί σε μεγάλη κλίμακα στην Ελλάδα στα επόμενα πέντε χρόνια. Αντιθέτως, η Παραγωγική ΤΝ έχει ήδη εισαχθεί σε ελληνικές επιχειρήσεις· ως εκ τούτου, απαιτείται προσεκτική και λεπτομερής εξέταση του αντικτύπου της.
Το 22% της συνολικής απασχόλησης ανήκει στην κατηγορία της υψηλής και μεσαίας έκθεσης στην ΤΝ, ενώ το υπόλοιπο 78% χαρακτηρίζεται από ελάχιστη ή μηδενική έκθεση.
Ενώ η συντριπτική πλειονότητα των θέσεων εργασίας είναι σχετικά ασφαλής από τις τρέχουσες δυνατότητες της ΤΝ, ένα μη αμελητέο ποσοστό της συνολικής απασχόλησης αντιμετωπίζει σημαντικό κίνδυνο υποκατάστασης από τα σημερινά μοντέλα ΤΝ.
Το ποσοστό των θέσεων εργασίας με υψηλή έκθεση στην Ελλάδα είναι μικρότερο από το αντίστοιχο των ΗΠΑ (47%), αλλά υψηλότερο από της Φινλανδίας, όπου αντιστοιχεί στο 36% (Pajarinen & Rouvinen, 2014) και του Ηνωμένου Βασιλείου, όπου αντιστοιχεί στο 35% της συνολικής απασχόλησης (Deloitte, 2014).
Από τα δεδομένα προκύπτει ότι η απασχόληση σε επαγγέλματα γραφείου, καθώς και στον τομέα των πωλήσεων και των υπηρεσιών, διατρέχει σημαντικό κίνδυνο αυτοματοποίησης. Πρέπει επίσης να σημειωθεί ότι σημαντικό ποσοστό εργαζομένων σε χειρωνακτικές εργασίες στην παραγωγή και στη μεταποίηση αντιμετωπίζει ιδιαίτερα υψηλό κίνδυνο.
Κρίσιμος παράγοντας η ταχύτητα
Ένας άλλος κρίσιμος παράγοντας με ιδιαίτερη οικονομική σημασία είναι η ταχύτητα με την οποία θα εξελιχθούν τα πράγματα. Αν υποτεθεί ότι η ΤΝ και η ρομποτική μπορούν να υποκαταστήσουν πλήρως το 10% του εργατικού δυναμικού, το χρονοδιάγραμμα έχει πολύ μεγάλη σημασία. Το αν αυτό θα συμβεί σε διάστημα 2 ή 10 ετών είναι κρίσιμο. Ας υποτεθεί, για παράδειγμα, ότι η απώλεια θέσεων εργασίας θα πραγματοποιηθεί με γραμμικό τρόπο, η απώλεια του 10% σε 2 χρόνια σημαίνει ότι για το διάστημα αυτό θα χάνεται ετησίως περίπου το 5% των θέσεων εργασίας. Από την άλλη, η απώλεια του 10% σε 10 χρόνια σημαίνει ότι για το αντίστοιχο διάστημα θα χάνεται ετησίως το 1%, γεγονός που καθιστά πολύ πιο εύκολη την επανακατάρτιση και την αντιστάθμιση της απώλειας θέσεων εργασίας. Οι συντάκτες του κειμένου επισημαίνουν ότι δεν υιοθετούν κάποια υπόθεση ως προς αυτή την κατεύθυνση.
Το κρίσιμο ερώτημα για την Ελλάδα δεν είναι αν η τεχνολογική αλλαγή θα εξαλείψει θέσεις εργασίας, κάτι που αναμφίβολα θα γίνει, αλλά αν οι θεσμοί της χώρας, το εκπαιδευτικό και το πολιτικό σύστημα μπορούν να διευκολύνουν τη δημιουργία νέων επαγγελμάτων και να επιτρέψουν στους εργαζομένους να μεταπηδήσουν σχετικά ανώδυνα σε αυτά, επισημαίνεται.
Ευκαιρία για τους αυτοαπασχολούμενους
Η ΤΝ προσφέρει μια σημαντική ευκαιρία για τους αυτοαπασχολούμενους να γεφυρώσουν το χάσμα παραγωγικότητας. Εργαλεία Gen AI μπορούν να αυτοματοποιήσουν διοικητικές εργασίες, να βελτιώσουν την εξυπηρέτηση πελατών, να επιταχύνουν τη δημιουργία περιεχομένου και να παρέχουν πρόσβαση σε εξειδικευμένες γνώσεις με χαμηλό κόστος, δυνατότητες που ιστορικά ήταν διαθέσιμες κυρίως σε μεγαλύτερες επιχειρήσεις.
Για μικρομεσαίους επιχειρηματίες και ελεύθερους επαγγελματίες, αυτή η τεχνολογία λειτουργεί περισσότερο ως επαυξητικό εργαλείο παρά ως υποκατάστατο. Ωστόσο, αυτό απαιτεί στοχευμένες πολιτικές ψηφιακής κατάρτισης και εξοικείωση με τεχνολογίες ΤΝ, ιδιαίτερα για αυτοαπασχολούμενους σε αγροτικές περιοχές και μεγαλύτερες ηλικιακές ομάδες που ενδέχεται να αντιμετωπίσουν υψηλότερα εμπόδια ως προς την εξοικείωση.
Κατάταξη επαγγελμάτων κατά πιθανότητα αυτοματοποίησης (από υψηλότερη προς χαμηλότερη)
