Περί ανεξάρτητων δημοσιονομικών αρχών!

Θα περίμεναν ο Έλλην πολίτης φορολογούμενος , επιχειρηματίας, εργαζόμενος, μη εργαζόμενος αλλά εσθίων, άνεργοι, δανειστές  ότι  μετά  την ενισχυμένη  εποπτεία που ζητεί το νέο ευρωπαϊκό δημοσιονομικό πλαίσιο να κάνουν οι ανεξάρτητες εθνικές δημοσιονομικές  αρχές, που εγγυώνται, όπως τονίζεται, την ενίσχυση της δημοσιονομικής πειθαρχίας, τη διασφάλιση μεγαλύτερης δημοσιονομικής διαφάνειας και λογοδοσίας και τη βελτίωση της ποιότητας του δημόσιου διαλόγου για τη δημοσιονομική πολιτική, ότι αυτό θα έπρατταν και  οι δύο ελληνικές, δηλαδή το Γραφείο Προϋπολογισμού της Βουλής και το Ελληνικό Δημοσιονομικό Συμβούλιο.

Γι΄ αυτόν τον λόγο, άλλωστε, ιδρύθηκαν  και μάλιστα μετά την κρίση  2008-2009 (το 2010 και το 2014 αντίστοιχα), δηλαδή  για  να διασφαλίσουν τη δημοσιονομική πειθαρχία, να ξαναχτίσουν την εμπιστοσύνη  των πολιτών, να διαχειριστούν τους δημόσιους προϋπολογισμούς συνετά και διάφανα, να λειτουργούν για να προωθούν  υγιή δημοσιονομική πολιτική και βιώσιμα δημόσια οικονομικά, ως  σημαντικοί συνεργάτες των υπουργείων Οικονομικών και των αρμόδιων Κοινοβουλευτικών Επιτροπών στον τομέα αυτό.

Όλα αυτά σημαίνουν, όπως  επισημαίνει σε σχετική έκθεσή του το Ελεγκτικό Συνέδριο υπό τον τίτλο «Ανεξάρτητοι Δημοσιονομικοί Θεσμοί: Προβλήματα που εντόπισε το Ελεγκτικό Συνέδριο στην οργάνωση και λειτουργία τους» (Έκθεση Ελέγχου 5/2022), ότι οι ανεξάρτητοι δημοσιονομικοί θεσμοί αξιολογούν κριτικά τη δημοσιονομική πολιτική και τη διαμόρφωσή της καθώς και επιδόσεις  της κυβέρνησης, ενώ σε μερικές περιπτώσεις μάλιστα παρέχουν μη κομματική συμβουλή , όπως η αξιολόγηση ή η προετοιμασία μακροοικονομικών και δημοσιονομικών προβλέψεων και η  και διόρθωση  σφαλμάτων  στις δαπάνες και στα ελλείμματα.

Υπενθυμίζεται ακόμη  ότι τον Φεβρουάριο 2014 το Συμβούλιο του Ο.Ο.Σ.Α υιοθέτησε μια σειρά συστάσεων σχετικά με τις αρχές για τους ανεξάρτητους δημοσιονομικούς θεσμούς και ιδιαίτερα εκείνη  με την οποία οι κυβερνήσεις να εκτιμήσουν «πως η αξιοπιστία των εθνικών προϋπολογισμών-περιλαμβανομένης της επαγγελματικής αντικειμενικότητας των οικονομικών προβλέψεων, την προσήλωση στους δημοσιονομικούς κανόνες, την μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα και διαχείριση των κινδύνων- μπορεί επίσης να υποστηριχθεί» μέσω του έργου των ανεξάρτητων δημοσιονομικών θεσμών.

Έτσι, με τη δημοσιοποίηση των αναλύσεών τους οι δύο παραπάνω ανεξάρτητοι δημοσιονομικοί θεσμοί  πρέπει να  ενισχύουν τη διαφάνεια και τη λογοδοσία και εμπλουτίζουν τη δημόσια συζήτηση, ακόμα κι όταν επιφέρουν πολιτικό κόστος για τις κυβερνήσεις εκείνες που επιλέγουν να ακολουθήσουν μη συνετή δημοσιονομική πολιτική ή να αθετήσουν βασικές δεσμεύσεις τους.

Δυστυχώς, από την ανάγνωση και της τελευταίας τριμηνιαίας έκθεσης του Γραφείου Προϋπολογισμού της Βουλής και  ιδιαίτερα της έκθεσης Έκφρασης Γνώμης του Ελληνικού Δημοσιονομικού Συμβουλίου   επί του προϋπολογισμού του 2026 προκύπτει  ότι απλώς μεταφέρεται η «ωραία ατμόσφαιρα»  που δημιούργησε και στη Βουλή η Εισηγητική Έκθεση  του οικονομικού επιτελείου της κυβέρνησης επαναλαμβάνοντας  ή παρουσιάζοντας ακρίτως και αβασανίστως τα ίδια επιλεκτικώς ωραιοποιημένα  δημοσιονομικά στοιχεία που ανακοινώνει η κυβέρνηση με τα μηνιαία Δελτία Εκτέλεσης του Προϋπολογισμού και τα μηνιαία Δελτία Γενικής Κυβέρνησης.

Αυτό το πρόβλημα της  μη ανταπόκρισης  των δύο παραπάνω ανεξάρτητων  δημοσιονομικών θεσμών  επί 15 ή 10 χρόνια τώρα  λειτουργίας  στον θεσμικό τους σκοπό οφείλεται στη νομοθεσία (για παράδειγμα, δεν προβλέπεται στη νομοθεσία που διέπει το Γραφείο Προϋπολογισμού του Κράτους στη Βουλή η μη πολιτική διασύνδεση της ηγεσίας του συντονιστή και μελών της Επιστημονικής Επιτροπής), ή σε  υποστελέχωση, σε χαμηλές απολαβές  του ιδιαίτερα απαιτητικού έργου του επιστημονικού προσωπικού  κλπ.

Προς επίρρωσιν της  απογοητευτικής αυτής διαπίστωσης παραθέτω στη συνέχεια μερικά σημεία της «κριτικής» παρουσίασης της δημοσιονομικής κυρίως πολιτικής και των αποτελεσμάτων της εκθέσεων του Γραφείου Προϋπολογισμού  της Βουλής και του Ελληνικού Δημοσιονομικού Συμβουλίου.

Γραφείο Προϋπολογισμού της Βουλής: Όλα σχεδόν όσα περιέχει το κυβερνητικό «αφήγημα»!

Στην τελευταία τριμηνιαία έκθεσή του (Δεκέμβριος 2025)  το Γραφείο Προϋπολογισμού της Βουλής αναφέρει για τις εξελίξεις στην οικονομία  όσα σχεδόν περιλαμβάνονται στην Εισηγητική Έκθεση και τα μηνιαία δελτία χωρίς  τα αναγκαία σχόλια  για τα τελικά ουσιαστικά αποτελέσματα των  «θετικών» επιδόσεων της ελληνικής οικονομίας σε σύγκριση με τον αντίστοιχο μέσο όρο της Ευρωζώνης ή τα αίτια που δημιουργούν υπερέσοδα και υπερπλεόνασμα και τις οδυνηρές παρενέργειές τους σε άλλα βασικά οικονομικά και κοινωνικά μεγέθη (φορομπηχτισμός, «ισχυρή» ανάπτυξη  μόνο σχεδόν από την κατανάλωση, απλήρωτα κρατικά «φέσια» άνω των τριών δισ. ευρώ κι άλλα, που έχει παρουσιάσει με στοιχεία ο «Οικονομικός Ταχυδρόμος»). Συγκεκριμένα:

-«Η ελληνική οικονομία παρουσιάζει αξιοσημείωτη ανθεκτικότητα σε ένα ασταθές και αβέβαιο διεθνές περιβάλλον όπου κυριαρχεί η αναδιάταξη των εμπορικών συσχετισμών ενώ μεγάλες οικονομίες βρίσκονται αντιμέτωπες με διευρυμένα κρατικά χρέη και πίεση για δημοσιονομικές προσαρμογές… «

-«Το Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν (ΑΕΠ) κατέγραψε αύξηση 2,0% το τρίτο τρίμηνο του 2025 σε σχέση με το τρίτο τρίμηνο του 2024 σύμφωνα με τα προσωρινά στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ, ενώ το αντίστοιχο μέγεθος στην Ευρωζώνη είναι 1,4%…»

-Το δεκάμηνο Ιανουαρίου – Οκτωβρίου 2025 το  πρωτογενές αποτέλεσμα Γενικής Κυβέρνησης καταγράφει πλεόνασμα 13.525 εκατ. ευρώ, μειωμένο κατά 1.356 εκατ. ευρώ σε σύγκριση με το αντίστοιχο δεκάμηνο του 2024.

-Τα φορολογικά έσοδα παρουσιάζουν σημαντική αύξηση, με κύριες πηγές αυτής να αποτελούν ο φόρος εισοδήματος κατά 2.349 εκατ. ευρώ, και τα έσοδα από τον ΦΠΑ κατά 1.814 εκατ. ευρώ.

-Η πρόωρη αποπληρωμή χρέους ύψους 5,29 δισ. ευρώ από το GLF βάζει τις βάσεις για περαιτέρω αναβαθμίσεις της πιστοληπτικής αξιολόγησης της χώρας–όπως η πρόσφατη από τον οίκο Fitch– περιορίζει τον επιτοκιακό κίνδυνο, απαλλάσσει τον Κρατικό Προϋπολογισμό από μελλοντικούς τόκους, και έχει θετικές επιπτώσεις και σε όρους ενίσχυσης της παραγωγικότητας, με βάση τα ευρήματα για τη σχέση χρέους-παραγωγικότητας σημαντικής  μελέτης του Γραφείου που παρατίθεται στην παραπάνω έκθεσή του.

– Σύμφωνα με την έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Mind the Gap, η Ελλάδα έχει σημειώσει πρόοδο τα τελευταία έτη στη σύγκλιση του ’Κενού Συμμόρφωσης ΦΠΑ’ προς τον μέσο όρο της Ευρωπαϊκής ΄Ενωσης. Για το 2023 το κενό αυτό εκτιμάται στα 3 δισ. ευρώ, που αντιστοιχεί στο 11% του εσόδου από ΦΠΑ που θα μπορούσε να εισπραχθεί κάτω από πλήρη συμμόρφωση, με τον Ευρωπαϊκό μέσο όρο στο 9,5%.

-Η επενδυτική δραστηριότητα βρίσκεται σε τροχιά επιτάχυνσης το 2026 συμβάλλοντας στην κάλυψη του επενδυτικού κενού της χώρας. Σε αυτό τον στόχο ενδέχεται να συμβάλει και η δημιουργία του νέου Εθνικού Ταμείου Καινοτομίας και Υποδομών.

– Η θετική εικόνα της αγοράς εργασίας με την ανεργία να κινείται σε ιστορικά χαμηλά επίπεδα σε συνδυασμό με την αναμενόμενη αύξηση του καθαρού διαθεσίμου εισοδήματος των μισθωτών θα στηρίξουν την ιδιωτική κατανάλωση.

– Η ανακοίνωση για επιδοτήσεις ύψους 400 εκατ. ευρώ για ανακαινίσεις κατοικιών σε συνδυασμό με αυξημένα κίνητρα κατασκευής νέων θα συμβάλει σε μια σταδιακή αποκλιμάκωση του κόστους στέγασης. Παράλληλα, η μείωση του κόστους τραπεζικού δανεισμού για επιχειρήσεις και νοικοκυριά αναμένεται να ενισχύσει την πραγματική αγοραστική δύναμη και να διευκολύνει τη χρηματοδότηση επενδύσεων, κεφαλαίου κίνησης και στεγαστικών δανείων.

Αρνητικές προοπτικές

Παράλληλα, η έκθεση παρουσιάζει  και μερικές αρνητικές προοπτικές, όπως:

– Παρά τη βελτίωση των επιμέρους ισοζυγίων, το έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών παραμένει αισθητά αρνητικό, αντανακλώντας τη διαρθρωτική εξάρτηση της οικονομίας από εισαγόμενα αγαθά και καύσιμα και καθιστώντας την ανάπτυξη ευάλωτη σε μεταβολές των διεθνών τιμών και του παγκόσμιου εμπορίου.

-Σύμφωνα με την έκθεση της Ευρωπαϊκής Eπιτροπής Mind the Gap, η Ελλάδα δε διαθέτει μηχανισμό για την αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας των φορολογικών απαλλαγών (’tax expenditures’. Για το 2023 (2024), τα απολεσθέντα έσοδα λόγω απαλλαγών αντιστοιχούν στο 31% (33%) περίπου των συνολικών φορολογικών εσόδων. Επίσης, πρέπει να επιταχυνθεί η διαμόρφωση στρατηγικής για την αξιολόγηση κινδύνων φορολογικής συμμόρφωσης (εσωτερικός έλεγχος, αποτελεσματικότητα του συστήματος ποινών για καθυστερημένες υποβολές ή πληρωμές).

– Αυξανόμενη συχνότητα έντονων φυσικών φαινομένων και καταστροφών (πλημμύρες, πυρκαγιές) οδηγεί σε επαναλαμβανόμενες δαπάνες αποκατάστασης και ενίσχυσης της πολιτικής προστασίας, δεσμεύοντας πόρους του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων που θα μπορούσαν να κατευθυνθούν σε άλλες παραγωγικές επενδύσεις.

– Το δυσμενές δημογραφικό  προφίλ της χώρας (γήρανση πληθυσμού, υπογεννητικότητα, εκροή ανθρώπινου κεφαλαίου) σε συνδυασμό με ελλείψεις σε εξειδικευμένες δεξιότητες περιορίζει τη μελλοντική προσφορά εργασίας και δυσκολεύει την πλήρη αξιοποίηση των επενδύσεων σε κλάδους έντασης γνώσης και τεχνολογικής καινοτομίας

-Η επιμονή του υψηλότερου πληθωρισμού στη χώρα μας σε σχέση με τον Ευρωπαϊκό μέσο όρο διαβρώνει τη διεθνή ανταγωνιστικότητα έναντι των εταίρων μας.

Ελληνικό Δημοσιονομικό Συμβούλιο: Ναι σε όλα του Προϋπολογισμού 2026!

Το Ελληνικό Δημοσιονομικό Συμβούλιο, ειλικρινές  αναφέρει ότι για την  έκφραση  «Γνώμη επί του Σχεδίου του Κρατικού Προϋπολογισμού 2026», αξιολόγησε  ως ανεξάρτητος δημοσιονομικός φορέας τις μακροοικονομικές και δημοσιονομικές προβλέψεις στις οποίες στηρίζεται το Σχέδιο του Κρατικού Προϋπολογισμού λαμβάνοντας  υπόψη

α) Το μακροοικονομικό και δημοσιονομικό σενάριο, όπως διαβιβάστηκαν σ΄ αυτό  από το υπουργείο Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών  καθώς και τον τεχνικό διάλογο μεταξύ δικών του εμπειρογνωμόνων και του παραπάνω υπουργείου

β) Τις προβλέψεις του Προσχεδίου του Κρατικού Προϋπολογισμού 2026 της Ετήσιας Έκθεσης Προόδου 2025 , του Κρατικού Προϋπολογισμού 2025, καθώς και του Μεσοπρόθεσμου Δημοσιονομικού-Διαρθρωτικού Σχεδίου 2025-2028

γ) Τα πιο πρόσφατα μακροοικονομικά και δημοσιονομικά στοιχεία της ελληνικής οικονομίας από την Ελληνική Στατιστική Αρχή (ΕΛΣΤΑΤ), τα οποία καλύπτουν έως και το Α΄ εξάμηνο του τρέχοντος έτους (Οκτώβριος 2025)

δ) τις φθινοπωρινές προβλέψεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (Νοέμβριος 2025), καθώς και προβλέψεις άλλων διεθνών και εγχώριων φορέων για την εξέλιξη των βασικών μακροοικονομικών και δημοσιονομικών μεγεθών της ελληνικής οικονομίας και τις δικές του προβλέψεις για την εξέλιξη του ΑΕΠ με βάση τα δικά του οικονομετρικά υποδείγματα, οι οποίες, όπως τονίζεται ευθυγραμμίζονται με εκείνες του κρατικού προϋπολογισμού του 2026!

Η  ίδια εκτίμηση υπάρχει και για  την πραγματική μεγέθυνση του ΑΕΠ το 2025.ότι δηλαδή « ταυτίζεται με εκείνη του υπουργείου Οικονομικών, ενώ η πρόβλεψή του για το 2026 τοποθετείται εντός του αντίστοιχου εύρους προβλέψεων, καταδεικνύοντας τη μεθοδολογική συνέπεια και τη συνοχή του μακροοικονομικού πλαισίου επί του οποίου βασίζεται ο  κρατικός προϋπολογισμός 2026.

Δηλαδή, «αποδέχονται, όπως αναφέρει ο Θουκυδίδης («Ιστορίαι», 1, 20,21) « εξ ίσου αβασανίστως τόσο απρόθυμοι  οι περισσότεροι άνθρωποι και χωρίς  να υποβάλλονται σε κόπο προς αναζήτηση της αλήθειας ώστε να τρέπονται μάλλον προς ό,τι βρίσκουν έτοιμο»!

Ειδικότερα, παραθέτω τα ακόλουθα σημεία της παραπάνω «Γνώμης», όπου το Ελληνικό Δημοσιονομικό Συμβούλιο εμφανίζεται να «υιοθετεί», να «ευθυγραμμίζεται» και «ταυτίζεται» με το κυβερνητικό «αφήγημα» (σημείωση: τα τρία ρήματα είναι της «Γνώμης»!):

-«Οι δημοσιονομικές δεσμεύσεις που αποτυπώνονται στον ΚΠ 2026 είναι σύμφωνες με τις γενικές αρχές που διέπουν τον δημοσιονομικό σχεδιασμό…»

-«Οι εκτιμήσεις ευθυγραμμίζονται με το νέο δημοσιονομικό πλαίσιο, καθώς η χαμηλότερη του αναμενόμενου μεταβολή των δαπανών το 2024, η αποτελεσματικότητα των μέτρων κατά της φοροδιαφυγής, η επιτρεπόμενη ετήσια απόκλιση 0,3% του ΑΕΠ και η εθνική ρήτρα διαφυγής για τις αμυντικές δαπάνες δημιουργούν πρόσθετο δημοσιονομικό περιθώριο…»

-«Η πορεία του δημόσιου χρέους της ελληνικής οικονομίας, ως ποσοστό του ΑΕΠ και υπό την προϋπόθεση υλοποίησης του μακροοικονομικού σεναρίου, εκτιμάται ότι θα παραμείνει σε έντονα καθοδική κατεύθυνση, αντανακλώντας τα θετικά δημοσιονομικά πρωτογενή αποτελέσματα και τη συνεχιζόμενη οικονομική μεγέθυνση, αντανακλώντας τα θετικά δημοσιονομικά πρωτογενή αποτελέσματα και τη συνεχιζόμενη οικονομική μεγέθυνση. Η δυναμική αυτή αποτυπώνεται σε σταθερή και σημαντική αποκλιμάκωση του λόγου χρέους προς ΑΕΠ, με μείωση κατά 8,3 ποσοστιαίες μονάδες το 2025 και 7,7 ποσοστιαίες μονάδες το 2026»

-«Η εξέλιξη υπερβαίνει τις προβλέψεις του ΜΔΣ 2025-2028, καταδεικνύοντας την ενισχυμένη ανθεκτικότητα και θετική προοπτική της ελληνικής οικονομίας…»

-«Το πρωτογενές αποτέλεσμα της Γενικής Κυβέρνησης διαμορφώνεται πλεονασματικό τόσο για το τρέχον όσο και για το επόμενο έτος, σε πλήρη συμμόρφωση με τον εθνικό αριθμητικό δημοσιονομικό κανόνα…»

-« Λαμβάνοντας υπόψη τα παραπάνω, το Ελληνικό Δημοσιονομικό Συμβούλιο υιοθετεί τις μακροοικονομικές προβλέψεις για τα έτη 2025-2029, στις οποίες βασίζεται το Σχέδιο του Κρατικού Προϋπολογισμού 2026, όπως αυτές του κοινοποιήθηκαν, καθώς εμπίπτουν σε ένα εύρος αποδεκτών τιμών, και κατόπιν αξιολόγησης των δημοσιονομικών προβλέψεων, διαπιστώνει τη συμμόρφωση αυτών με τους ειδικούς αριθμητικούς δημοσιονομικούς κανόνες».