Το εννεάμηνο Ιανουαρίου – Σεπτεμβρίου 2025 είναι μια κρίσιμη καμπή για τις ελληνικές εξαγωγές. Σύμφωνα με τα προσωρινά στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ και την ανάλυση ΠΣΕ/ΚΕΕΜ, οι συνολικές εξαγωγές μας – συμπεριλαμβανομένων των πετρελαιοειδών – ανήλθαν σε 36,06 δισ. ευρώ, μειωμένες κατά 4,7% σε σχέση με το αντίστοιχο διάστημα του 2024.
Παρά ταύτα, εάν εξαιρέσουμε τα πετρελαιοειδή, οι εξαγωγές διαμορφώθηκαν στα 27,55 δισ. ευρώ από 26,77 δισ. ευρώ πέρυσι – καταγράφοντας αύξηση 2,9%. Η αντίφαση είναι αποκαλυπτική: η πτώση στα συνολικά μεγέθη αντανακλά κυρίως τη μείωση των εξαγωγών πετρελαιοειδών, αλλά η πραγματική «ραχοκοκαλιά» της ελληνικής οικονομίας – η μεταποίηση, τα βιομηχανικά προϊόντα, η αγροδιατροφή – δείχνει αξιοσημείωτη αντοχή. Αυτή η εξέλιξη δεν είναι τυχαία, αλλά αποτέλεσμα επιλογών και προσπάθειας από πολλές ελληνικές επιχειρήσεις να διαφοροποιήσουν τον εξαγωγικό προσανατολισμό τους.
Ταυτόχρονα, το εμπορικό έλλειμμα για το εννεάμηνο υποχώρησε στα 24,414 δισ. ευρώ από 25,239 δισ. πέρυσι (μείωση 3,3 %) ενώ οι εισαγωγές μειώθηκαν κατά 4,1%. Ωστόσο, αν εξαιρέσουμε τα πετρελαιοειδή, οι εισαγωγές αυξήθηκαν κατά 3,6%. Αυτό δείχνει ότι, ακόμη και όταν οι εξαγωγές έχουν θετικό πρόσημο, η χώρα εξακολουθεί να εξαρτάται υπέρμετρα από εισαγωγές πρώτων υλών και ενδιάμεσων αγαθών – κάτι που υπογραμμίζει την ανάγκη για ενίσχυση της παραγωγικής βάσης. Αυτά τα στοιχεία αποτελούν το αποτύπωμα μιας περιόδου έντονων προκλήσεων, αλλά και ενός σημαντικού μετασχηματισμού.
Γιατί οι εξαγωγές αντέχουν
Η αύξηση 2,9% στις «καθαρές» εξαγωγές δείχνει ότι υπάρχουν πραγματικά ερείσματα – όχι στηρίγματα συγκυριακά, αλλά παραγωγικές δυνάμεις που ανταποκρίνονται στις απαιτήσεις της διεθνούς αγοράς.
Η διαφοροποίηση του εξαγωγικού «καλαθιού», η στροφή προς πιο ποιοτικά, μεταποιημένα και εξειδικευμένα προϊόντα, αλλά και η διεύρυνση των αγορών – ειδικά εντός της Ευρωπαϊκής Ενωσης αλλά και εκτός αυτής – σηματοδοτούν μια νέα στρατηγική. Σύμφωνα με την ανάλυση της ΠΣΕ/ΚΕΕΜ, η αύξηση των εξαγωγών χωρίς πετρελαιοειδή αφορά τόσο χώρες της ΕΕ όσο και τρίτες χώρες.
Ταυτόχρονα, σε ένα παγκόσμιο σκηνικό γεωπολιτικής αστάθειας, εμπορικών πιέσεων και μεταβολών στις αλυσίδες εφοδιασμού, οι ελληνικές εξαγωγικές επιχειρήσεις επέδειξαν ευελιξία και προσαρμοστικότητα. Σε πολλές περιπτώσεις μείωσαν την εξάρτηση από ενεργειακά προϊόντα, βελτίωσαν τα logistics, αναζήτησαν νέους πελάτες και διαμονιμοποίησαν συνεργασίες – και αυτό αντανακλάται στη σταθερή αύξηση των εξαγωγών σε «καθαρά» αγαθά, παρά τις αντίξοες συνθήκες.
Η ανθεκτικότητα δεν είναι αυτονόητη
Ωστόσο, τα θετικά σημεία δεν αρκούν από μόνα τους. Η ανθεκτικότητα των εξαγωγών δεν είναι εγγυημένη αν δεν συνοδευθεί από ουσιαστική αναβάθμιση του παραγωγικού μοντέλου – με αυξημένη προστιθέμενη αξία, καινοτομία, υποδομές και στρατηγικό σχεδιασμό.
Τι χρειάζεται να γίνει – Δέκα καίρια βήματα πολιτικής
Με βάση τα παραπάνω δεδομένα, προτείνω ως πρόεδρος του ΠΣΕ τα εξής δέκα κρίσιμα σημεία πολιτικής που πρέπει να γίνουν άμεσα αποδοτικά:
1. Επενδύσεις σε υποδομές και logistics
Άμεσες παρεμβάσεις σε λιμάνια, σιδηροδρόμους, οδικές συνδέσεις, αποθήκες και διαχείριση φορτίων. Μόνο έτσι θα μειωθεί το κόστος μεταφοράς, οι χρόνοι παράδοσης θα είναι ανταγωνιστικοί και οι εξαγωγές θα γίνουν βιώσιμες σε μακρινές ή απαιτητικές αγορές.
2. Χρηματοδοτικά εργαλεία για εξαγωγικές επιχειρήσεις – ειδικά ΜΜΕ
Δημιουργία επιδοτούμενων δανείων, εγγυήσεων εξαγωγικών πιστώσεων, ρευστότητας και κεφαλαίων κίνησης. Ιδιαίτερα οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις χρειάζονται πρόσβαση σε κεφάλαια για παραγωγή, πιστοποιήσεις, εξωστρεφές marketing και συμμετοχή σε διεθνείς εκθέσεις.
3. Διεύρυνση και διαφοροποίηση εξαγωγικού καλαθιού
Μεταποίηση, υψηλής προστιθέμενης αξίας προϊόντα, τεχνολογικά αγαθά, οικολογικά/πράσινα προϊόντα, υπηρεσίες εξειδίκευσης – πέρα από παραδοσιακά αγροδιατροφικά και βασικά βιομηχανικά. Η διαφοροποίηση μειώνει την ευαλωτότητα σε διακυμάνσεις τιμών ή ζήτησης.
4. Απλούστευση γραφειοκρατικών διαδικασιών και ταχύτερη διοικητική υποστήριξη Ψηφιοποίηση, μείωση πολύπλοκων αδειών, γρήγορες τελωνειακές διαδικασίες, σαφείς και σταθερές ρυθμίσεις.
Αυτό θα διευκολύνει μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις που δεν έχουν περιθώρια πολύπλοκης διοικητικής υποστήριξης.
5. Θεσμικό πλαίσιο υποστήριξης εξαγωγών: εγγυήσεις, κρατικά εργαλεία, συντονισμός δημόσιου – ιδιωτικού
Ενεργοποίηση export-credit εγγυήσεων, κρατικών προγραμμάτων στήριξης εξωστρέφειας, φορολογικών κινήτρων, ειδικών επιδοτήσεων για εξαγωγές – έτσι ώστε η εξωστρέφεια να μην είναι επιχειρηματικό ρίσκο, αλλά εθνική στρατηγική.
6. Branding «Made in Greece», πιστοποιήσεις ποιότητας και προώθηση στο εξωτερικό
Προώθηση της ποιότητας, της ταυτότητας, της βιωσιμότητας. Τα ελληνικά προϊόντα πρέπει να κερδίσουν αναγνωρισιμότητα και κύρος διεθνώς. Γι’ αυτό απαιτούνται πιστοποιήσεις, marketing, εξαγωγικό branding και συμμετοχή σε διεθνείς εκθέσεις.
7. Συνεργασίες, συμπράξεις και clusters εξαγωγικών επιχειρήσεων
Ιδιαίτερα οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις μπορούν να ενώσουν δυνάμεις – κοινά logistics, κοινοπραξίες, clusters κατά κλάδο – ώστε να μειώσουν το κόστος, να αυξήσουν την κλίμακα και να γίνουν ανταγωνιστικές σε διεθνές επίπεδο.
8. Ερευνα, καινοτομία, πράσινη και ψηφιακή μετάβαση – αναβάθμιση παραγωγής
Επενδύσεις σε έρευνα και ανάπτυξη (R&D), νέα τεχνολογία, πράσινες παραγωγές, ψηφιοποίηση και βιώσιμη παραγωγή. Με αυτόν τον τρόπο θα αυξηθεί η προστιθέμενη αξία των εξαγόμενων προϊόντων και θα βελτιωθεί η ανταγωνιστικότητά τους.
9. Εμπορική διπλωματία και διεύρυνση αγορών: νέα κράτη, νέες ευκαιρίες
Η Ελλάδα πρέπει να κοιτάξει πέρα από την Ευρώπη – σε χώρες της Βόρειας Αφρικής, Μέσης Ανατολής, Ασίας, Λατινικής Αμερικής. Αυτό απαιτεί συντονισμένη εμπορική διπλωματία, στοχευμένα προγράμματα προβολής, επαφές, συμφωνίες, πρεσβείες ως επιχειρηματικά hubs.
10. Σταθερό παραγωγικό και θεσμικό μοντέλο – μακροπρόθεσμος σχεδιασμός
Η εξαγωγική πολιτική δεν πρέπει να είναι αποσπασματική ή αντιδραστική. Χρειάζεται μακροπρόθεσμος σχεδιασμός, σταθερό φορολογικό και επενδυτικό περιβάλλον, συνέργεια δημόσιου και ιδιωτικού τομέα, συνέπεια και συνέχεια. Η παγκόσμια αγορά δοκιμάζεται – εμπορικές εντάσεις, ενεργειακή αναταραχή, αυξανόμενος διεθνής ανταγωνισμός, πιέσεις τιμών και νέες αλυσίδες εφοδιασμού. Σε αυτό το ρευστό γεωπολιτικό και οικονομικό περιβάλλον, η Ελλάδα δεν μπορεί να στηρίζεται σε παλιούς μηχανισμούς – πετρελαιοειδή, βασικές εξαγωγές χαμηλής αξίας ή βραχυπρόθεσμα πλεονεκτήματα.
Η πρόσφατη αύξηση των «καθαρών» εξαγωγών, παρά τη μείωση στα συνολικά μεγέθη, μας δείχνει όμως ότι υπάρχει πραγματική δυναμική για εξωστρέφεια με προοπτική. Αν αξιοποιήσουμε τα συγκριτικά μας πλεονεκτήματα – ποιοτικά προϊόντα, γεωγραφική θέση, ανθρώπινο δυναμικό, παράδοση – και τα ενισχύσουμε με υποδομές, νομοθεσία, στρατηγικό σχεδιασμό και χρηματοδότηση, μπορούμε να χτίσουμε ένα ελληνικό παραγωγικό μοντέλο που δεν επιβιώνει απλώς, αλλά πρωταγωνιστεί. Η διαφορά ανάμεσα σε μια χώρα που «παλεύει να επιβιώσει» και σε μια χώρα που «οραματίζεται – και οργανώνει – το μέλλον» βρίσκεται στο σχέδιο. Και αυτό το σχέδιο πρέπει να το υιοθετήσουμε σήμερα.
Ο κ. Αλκιβιάδης Καλαμπόκης είναι πρόεδρος ΔΣ Πανελλήνιου Συνδέσμου Εξαγωγέων (ΠΣΕ).
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΣ ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ (ΟΤ) – ΤΟ ΒΗΜΑ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ
