Γιατί εκτινάσσονται παγκοσμίως οι τιμές;

Μεγάλες αυξήσεις στις τιμές προϊόντων σε όλη την κλίμακα της παραγωγής, από τρόφιμα και πρώτες ύλες μέχρι καύσιμα και αγαθά υψηλής προστιθέμενης αξίας καταγράφονται το τελευταίο διάστημα σε παγκόσμιο επίπεδο δημιουργώντας εκρηκτικό κοκτέιλ για την οικονομία και κίνδυνο πληθωρισμού.

Το ράλι τιμών στα περισσότερα προϊόντα αναγκάζει τους καταναλωτές να βάλουν ακόμη πιο βαθιά το χέρι στην τσέπη σε μια δύσκολη περίοδο εν μέσω πανδημίας, αλλά και προβληματίζει κυβερνήσεις και κεντρικές τράπεζες οι οποίες έχουν βάλει στο μικροσκόπιο τις εξελίξεις για τη χάραξη της δημοσιονομικής και νομισματικής πολιτικής αντίστοιχα. Την ίδια ώρα οι αγορές υφίστανται τριγμούς, επειδή όσο αυξάνονται οι φόβοι για πληθωρισμό τόσο είναι πιο πιθανό να μειωθεί το φθηνό χρήμα που προκάλεσε το τελευταίο ράλι.

Παραδείγματα

Τα παραδείγματα είναι χαρακτηριστικά. Στο μέτωπο των πρώτων υλών το τελευταίο δωδεκάμηνο οι τιμές του αργού πετρελαίου έχουν αυξηθεί από τα 37 στα σχεδόν 70 δολάρια ανεβάζοντας τις τιμές των καυσίμων από άκρη σε άκρη στον πλανήτη. Ο χαλκός έχει σκαρφαλώσει από τα 5.500 στα 10.450 δολάρια το τόνος εκτοξεύοντας το κόστος παραγωγής πάσης φύσης προϊόντων. Οι τιμές των σιδηρομεταλλευμάτων έχουν αυξηθεί 10% μέσα σε λίγες μόνο ημέρες. Οι τιμές της ξυλείας ιδιαίτερα στις ΗΠΑ έχουν τετραπλασιαστεί μέσα σε λίγους μόνο μήνες, οδηγώντας στα ύψη τα κατασκευαστικά κόστη.

Οι μεταφορές έχουν πάρει φωτιά. Το κόστος για να διακινηθεί ένα στάνταρντ κοντέινερ από τη Σαγκάη στο Ρότερνταμ είχε φτάσει στις 6 Μαίου στα 8.370 δολάρια από 7.800 δολάρια στα τέλη Απριλίου. Ήταν τέσσερις φορές κάτω το ποσό αυτό πριν από ένα χρόνο, μεσούσης της πανδημίας.

Στα τρόφιμα οι τιμές του καλαμποκιού έχουν αυξηθεί φέτος κατά 50% και διαμορφώνονται στα 7,5 δολάρια το μπουσέλ λόγω κυρίως της μεγάλης ζήτησης από την Κίνα, προκαλώντας ντόμινο ανατιμήσεων. Το ράλι αυτό προκαλεί σημαντικές ανατιμήσεις σε σειρά προϊόντων, πρώτα στην αμερικανική ήπειρο και μετά σε ολόκληρο τον κόσμο, επειδή το καλαμπόκι χρησιμοποιείται σε πολύ περισσότερους κλάδους από όσο φαίνεται αρχικά. Αποτελεί βασικό συστατικό για να παραχθούν από σνακ, μέχρι φτερούγες κοτόπουλου σε ταχυφαγεία και μη, για μπέρμπον, ακόμη και για αναψυκτικά. Επίσης χρησιμοποιείται και στην επεξεργασία και παραγωγή καυσίμων. Αυξήσεις καταγράφονται επίσης και σε φρέσκα προϊόντα όπως φρούτα λόγω της μειωμένης παραγωγής όλο το προηγούμενο διάστημα.

«Δεν έχουμε δει τέτοιο είδους πληθωρισμού για πολλά χρόνια»

Είναι ενδεικτικό ότι η εταιρεία κολοσσός στα τρόφιμα Kellogg, ανακοίνωσε χθες πως οι υψηλότερες τιμές για πρώτες ύλες, το αυξημένο εργατικό κόστος και το κόστος μεταφοράς αναγκάζει τους παραγωγούς τροφίμων να αυξήσουν τις τιμές. «Δεν έχουμε δει τέτοιο είδους πληθωρισμού για πολλά, πολλά χρόνια», είπε ο διευθύνων σύμβουλος της αμερικανικής εταιρείας Στιβ Καχιλέιν στην Wall Street Journal.

Σύμφωνα με στοιχεία της εταιρείας ερευνών NielsenIQ, μόνο στις ΗΠΑ οι αυξήσεις στις τιμές για προϊόντα από επεξεργασμένα κρέατα μέχρι πλυντήρια, ψυγεία και άλλες συσκευές πλησιάζουν ή ξεπερνούν το 10%. Όλες αυτές οι ξαφνικές ανατιμήσεις σε συνδυασμό με τα πολύ αυξημένα πλέον μεταφορικά κόστη ιδιαίτερα στη ναυτιλία, οδηγούν σε σημαντικό άλμα τιμών και σε προϊόντα υψηλής προστιθέμενης αξίας. Την ίδια ώρα στη βιομηχανία καταγράφεται μεταξύ άλλων μεγάλη έλλειψη για μικροτσίπ, αυξάνοντας τις τιμές και μειώνοντας την παραγωγή για αυτοκινητοβιομηχανίες και άλλους μεταποιητικούς κλάδους.

Τι φταίει για όλα αυτά;

Η πανδημία προκάλεσε μεγάλες στρεβλώσεις στην παγκόσμια οικονομία, αναγκάζοντας πολλές εταιρείες σε Ευρώπη, Αμερική και Ασία να σταματήσουν την παραγωγή και τώρα να δυσκολεύονται να επανεκκινήσουν με πλήρες δυναμικό. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα σε πολλές περιοχές της Ευρώπης αλλά και των ΗΠΑ. Πολλές εταιρείες που εξαρτώνται από προμήθειες από την Κίνα δεν προέβλεψαν ή δεν μπόρεσαν να εξασφαλίσουν επαρκή προϊόντα τώρα που έρχεται ξανά ζήτηση, όπως σημειώνει σε ανάλυσή του ο Economist.

Ορισμένα προϊόντα όπως ηλεκτρονικά –έξυπνα κινητά τηλέφωνα, λάπτοπ κλπ- βρέθηκαν σε πρώτη ζήτηση εν μέσω της πανδημίας λόγω της τηλεεργασίας ή απλά της παραμονής μεγάλης μερίδας κόσμου στα σπίτια τους. Αυτό έφερε μεγάλες ανατιμήσεις και ελλείψεις, τεχνητές ή μη στην αγορά.

Όμως η πανδημία δεν είναι ο μόνος λόγος. Η ζήτηση για τρόφιμα και πρώτες ύλες είναι μεγάλη στην Ασία και ειδικά στην Κίνα όπου η ανάκαμψη ήλθε νωρίτερα από παντού. Καθοριστικό ρόλο έχουν διαδραματίσει επίσης οι ανατιμήσεις στα μεταφορικά και ιδιαίτερα στη ναυτιλία, τόσο στα κοντέινερ όσο και στο ξηρό φορτίο.

Η ζήτηση για θαλάσσιες μεταφορές είναι τόσο μεγάλη που θα κόστη έχουν υπερδιπλασιαστεί μέσα σε διάσημα μηνών. Επίσης σε πολλά μεγάλα λιμάνια καταγράφεται πλέον τόσο αυξημένη κίνηση, που δεν είναι εύκολο να γίνει άμεση διακίνηση προϊόντων. Αυτό φάνηκε ιδιαίτερα μετά τον αποκλεισμό της Διώρυγας του Σουέζ, που παρά το γεγονός ότι ήταν ολιγοήμερος προκάλεσε τεράστια στρέβλωση στην αγορά.

Οι πρόσφατες και παλιότερες κυβερνοεπιθέσεις επίσης έχουν συμβάλλει σημαντικά στις ανατιμήσεις. Ήδη στις ΗΠΑ καταγράφεται μεγάλη αύξηση των τιμών της αμόλυβδης μετά την επίθεση ransomware από χάκερ στην εταιρεία αγωγών Colonial. Τέτοιες κυβερνοεπιθέσεις που γίνονται σε όλο και περισσότερες εταιρείες διαφορετικών κλάδων επηρεάζουν αρνητικά τη δραστηριότητα και το κόστος τους.

Η αγορά εργασίας επίσης δεν έχει επιστρέψει σε κανονικότητα με αποτέλεσμα σε όλους τους κλάδους οικονομικής δραστηριότητας να υπάρχει υποστελέχωση. Είτε επειδή οι εταιρείες δεν βρίσκουν εργαζόμενους με τα ζητούμενα προσόντα, είτε επειδή δεν έχουν αποφασίσει οι ίδιοι οι επιχειρηματίες να βάλουν ακόμη μπροστά τις μηχανές τους στο φουλ περιμένοντας να δουν τι θα γίνει με την πανδημία.

Τι θα γίνει με τις αγορές, τη δημοσιονομική και τη νομισματική πολιτική;

Μια έκρηξη πληθωρισμού θα μπορούσε να αποβεί καταστροφική για τα χρηματιστήρια και να αλλάξει άρδην τα δεδομένα και στον κρατικό και εταιρικό δανεισμό μέσω της πρωτογενούς και δευτερογενούς αγοράς ομολόγων.

Οι μετοχές έχουν κάνει ράλι λόγω του φθηνού χρήματος κυρίως από την Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ και την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα. Εάν μπροστά στον κίνδυνο υπερθέρμανσης της οικονομίας οι κάνουλες της ρευστότητας αυτής αρχίσουν να κλείνουν, όπως το σκέφτονται ήδη ανεπίσημα σε FED και ΕΚΤ, τότε θα υπάρξει σημαντική φυγή κεφαλαίων από χρηματοοικονομικά προϊόντα. Επίσης μπορεί να επανεξεταστούν πολύ γενναιόδωρα δημοσιονομικά πακέτα από κυβερνήσεις που έχουν σαν στόχο να τροφοδοτήσουν την ανάπτυξη.

Οι πιο σημαντικές ανατιμήσεις

• 470% έχουν αυξηθεί οι τιμές σε ετήσια βάση για να πάει ένα κοντέινερ από τη Σαγκάη στο λιμάνι του Ρότερνταμ
• 83% έχουν αυξηθεί οι τιμές του αργού πετρελαίου το τελευταίο 12μηνο, από τα 37 στα 68 δολάρια το βαρέλι
• 90% έχουν αυξηθεί οι τιμές του χαλκού το ίδιο διάστημα από τα 5.500 στα 10.450 δολάρια ο τόνος
• 10% έχουν αυξηθεί οι τιμές των σιδηρομεταλλευμάτων μέσα σε λίγες μόνο ημέρες
• 50% έχει αυξηθεί η τιμή του καλαμποκιού από 5 στα 7,5 δολάρια το μπουσέλ
• 10% έχουν αυξηθεί στις ΗΠΑ οι τιμές για προϊόντα από επεξεργασμένα κρέατα μέχρι ηλεκτρικές συσκευές