«Ορίζων Ευρώπη»: Διεθνείς συνεργασίες στην έρευνα και καινοτομία

Ηγετικό ρόλο στη στήριξη των διεθνών συμπράξεων έρευνας και καινοτομίας σχεδιάζει να διαδραματίσει η Ευρώπη, όπως προκύπτει από την ευρωπαϊκή στρατηγική στον τομέα αυτό, που ανακοίνωσε σήμερα η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, στοχεύοντας παράλληλα στο να προσφέρει καινοτόμες λύσεις για πιο πράσινες, πιο ψηφιακές και πιο υγιείς κοινωνίες.

Σύμφωνα με την ανακοίνωση της Κομισιόν, «η αριστεία στην έρευνα απαιτεί να συνεργαστούν τα καλύτερα μυαλά από όλο τον κόσμο. Πρόκειται για στρατηγική προτεραιότητα της ΕΕ».

Ωστόσο, η διεθνής συνεργασία στον τομέα της έρευνας και της καινοτομίας πραγματοποιείται σε ένα μεταβαλλόμενο πλανητικό τοπίο, όπου αυξάνονται οι γεωπολιτικές εντάσεις και τίθενται υπό αμφισβήτηση τα ανθρώπινα δικαιώματα και οι θεμελιώδεις αξίες. Η ΕΕ αντιδρά σε αυτές τις συνθήκες δίνοντας το καλό παράδειγμα και προωθώντας την πολυμερή προσέγγιση, το άνοιγμα και την αμοιβαιότητα στη συνεργασία της με τον υπόλοιπο κόσμο. Η ΕΕ θα συμβάλει σε παγκόσμιες απαντήσεις στις παγκόσμιες προκλήσεις, όπως είναι η κλιματική αλλαγή ή οι πανδημίες, με σεβασμό των διεθνών κανόνων και των θεμελιωδών αξιών της ΕΕ και με ενίσχυση της ανοικτής στρατηγικής αυτονομίας της.

Η εκτελεστική αντιπρόεδρος για μια Ευρώπη Έτοιμη για την Ψηφιακή Εποχή, Μαργκρέιτε Βέστεϊγιερ, δήλωσε: «Το άνοιγμα αποτελούσε ανέκαθεν ακρογωνιαίο λίθο της συνεργασίας μας με τον υπόλοιπο κόσμο. Η αντίδρασή μας στην πανδημία κατέδειξε τα οφέλη της πιο ανοικτής επιστήμης, της ανταλλαγής δεδομένων και αποτελεσμάτων προς όφελος των πολιτών στην Ευρώπη και στον υπόλοιπο κόσμο. Η στρατηγική αυτή θα μας βοηθήσει να δημιουργήσουμε μια παγκόσμια κρίσιμη μάζα έρευνας και καινοτομίας που θα μας επιτρέψει να βρούμε λύσεις στις σημερινές πιεστικές παγκόσμιες προκλήσεις.»

Η επίτροπος Καινοτομίας, Έρευνας, Πολιτισμού, Εκπαίδευσης και Νεολαίας, Μαρίγια Γκαμπριέλ, δήλωσε: «Για να εξασφαλίσουμε ότι αυτό το άνοιγμα λειτουργεί και ότι οι ερευνητές μπορούν να συνεργάζονται σε διασυνοριακό επίπεδο όσο το δυνατόν ευκολότερα, χρειαζόμαστε όχι μόνο στήριξη από μείζονες χρηματοδότες όπως η ΕΕ, αλλά και ένα σαφές πλαίσιο που δημιουργεί ισότιμους όρους ανταγωνισμού σε θέματα όπως η δεοντολογική και ανθρωποκεντρική έρευνα, η δίκαιη μεταχείριση της διανοητικής ιδιοκτησίας και η αμοιβαία πρόσβαση σε ερευνητικά προγράμματα. Θα συνεργαστούμε ενεργά με εταίρους που συμμερίζονται αυτές τις αξίες και αρχές.»

Η προσέγγιση της «Ομάδας Ευρώπη»

Η παγκόσμια προσέγγιση της έρευνας και της καινοτομίας επιβεβαιώνει εκ νέου τη δέσμευση της Ευρώπης για το επίπεδο παγκόσμιου ανοίγματος που απαιτείται για την προώθηση της αριστείας, τη συγκέντρωση πόρων για την επίτευξη επιστημονικής προόδου και την ανάπτυξη δυναμικών οικοσυστημάτων καινοτομίας. Για την επίτευξη του στόχου αυτού, η ΕΕ θα συνεργαστεί με διεθνείς εταίρους για τη διαμόρφωση κοινής αντίληψης των θεμελιωδών αρχών και αξιών στην έρευνα και την καινοτομία, όπως είναι η ακαδημαϊκή ελευθερία, η ισότητα των φύλων, η ερευνητική δεοντολογία, η ανοικτή επιστήμη και η τεκμηριωμένη χάραξη πολιτικής.

Η νέα στρατηγική βασίζεται σε δύο κύριους στόχους που συνδυάζονται ισορροπημένα. Πρώτος στόχος είναι ένα περιβάλλον έρευνας και καινοτομίας βασισμένο σε κανόνες και αξίες, και επίσης ανοικτό εξ ορισμού, βοηθητικό για τη συνεργασία ερευνητών και δημιουργών καινοτομίας σε όλο τον κόσμο στο πλαίσιο πολυμερών εταιρικών σχέσεων και για την εξεύρεση λύσεων σε παγκόσμιες προκλήσεις. Δεύτερος στόχος είναι η διασφάλιση αμοιβαιότητας και ισότιμων όρων ανταγωνισμού στη διεθνή συνεργασία στον τομέα της έρευνας και της καινοτομίας. Εξάλλου, η αντίδραση της ΕΕ σε παγκόσμιο επίπεδο για την καταπολέμηση της πανδημίας του κορονοϊού, μεταξύ άλλων μέσω πολυμερών πλατφορμών και έργων του προγράμματος «Ορίζων 2020», κατέδειξε πώς μπορούμε να μεγιστοποιήσουμε την πρόσβαση στην επιστημονική γνώση και στις διεθνείς αλυσίδες αξίας όταν ενώνουμε τις δυνάμεις μας.

Για να επιτύχει τους στόχους της, η ΕΕ θα αναλάβει διάφορες δράσεις. Για παράδειγμα, θα στηρίξει τους ερευνητές και τις οργανώσεις τους ώστε να συμβάλουν στην επιτάχυνση της βιώσιμης και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξης σε χώρες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος, μεταξύ άλλων μέσω της φιλόδοξης «πρωτοβουλίας για την Αφρική» στο πλαίσιο του προγράμματος «Ορίζων Ευρώπη», που θα ενισχύσει τη συνεργασία με τις αφρικανικές χώρες. Η Επιτροπή προτίθεται επίσης να παρουσιάσει κατευθυντήριες γραμμές για την αντιμετώπιση των ξένων παρεμβάσεων που έχουν στόχο ερευνητικούς οργανισμούς και ιδρύματα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης της ΕΕ. Οι εν λόγω κατευθυντήριες γραμμές θα στηρίξουν τους οργανισμούς της ΕΕ στη διασφάλιση της ακαδημαϊκής ελευθερίας, της ακεραιότητας και της θεσμικής αυτονομίας.

Το «Ορίζων Ευρώπη», το επόμενο πρόγραμμα-πλαίσιο της ΕΕ για την έρευνα και την καινοτομία 2021-2027, θα αποτελέσει βασικό μέσο για την εφαρμογή της στρατηγικής. Προκειμένου να διασφαλιστούν οι στρατηγικοί πόροι, τα συμφέροντα, η αυτονομία ή η ασφάλεια της ΕΕ, το πρόγραμμα μπορεί κατ’ εξαίρεση να περιορίζει τη συμμετοχή στις δράσεις του, πάντα σε δεόντως αιτιολογημένες περιπτώσεις, επιτρέποντας στο πρόγραμμα να παραμείνει, κατά κανόνα, ανοικτό. Η σύνδεση χωρών εκτός ΕΕ με το πρόγραμμα «Ορίζων Ευρώπη» θα προσφέρει πρόσθετες ευκαιρίες συμμετοχής στο συνολικό πρόγραμμα υπό τις ίδιες γενικά προϋποθέσεις που θα ισχύουν για τα κράτη μέλη.

Ο στενός συντονισμός και η στενή συνεργασία μεταξύ της ΕΕ και των κρατών μελών της θα είναι καίριας σημασίας για την επιτυχή υλοποίηση της στρατηγικής. Η Επιτροπή θα προωθήσει πρωτοβουλίες κατά το πρότυπο της προσέγγισης «Team Europe», συνδυάζοντας τις προσπάθειες της ΕΕ, των κρατών μελών και των ευρωπαϊκών χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων. Οι συνέργειες με άλλα προγράμματα της ΕΕ, όπως ο Μηχανισμός Γειτονίας, Ανάπτυξης και Διεθνούς Συνεργασίας — Η Ευρώπη στον κόσμο, θα αποτελέσουν σημαντικό στοιχείο αυτής της προσέγγισης.

Ιστορικό

Το 2012, με μια ανακοίνωση της Επιτροπής ορίστηκε στρατηγική για τη διεθνή συνεργασία στον τομέα της έρευνας και της καινοτομίας. Η στρατηγική προσέφερε καθοδήγηση για τις επιστημονικές και τεχνολογικές σχέσεις της ΕΕ με τρίτες χώρες και συνετέλεσε στη διεθνή εμβέλεια του προγράμματος «Ορίζων 2020». Κατά την τελευταία τριετία του προγράμματος «Ορίζων 2020», η διεθνής συνεργασία ενισχύθηκε σημαντικά μέσω των «εμβληματικών πρωτοβουλιών διεθνούς συνεργασίας», στις οποίες συγκαταλέγονται τριάντα και πλέον φιλόδοξες πρωτοβουλίες συνεργασίας με διάφορες τρίτες χώρες και περιοχές όπως η Αφρική, ο Καναδάς, η Ιαπωνία, η Νότια Κορέα, η Κίνα, η Ινδία και άλλες.

Σχεδόν μία δεκαετία αργότερα, η νέα παγκόσμια προσέγγιση για την έρευνα και την καινοτομία αντικαθιστά την προηγούμενη στρατηγική προκειμένου να ανταποκριθεί στο σημερινό, σημαντικά διαφορετικό, παγκόσμιο πλαίσιο και να ευθυγραμμίσει τη διεθνή συνεργασία της ΕΕ με τις τρέχουσες προτεραιότητές της.