Πτωχευτικός Νόμος: Είναι δεύτερη ευκαιρία;

Στο άρθρο αυτό θα προσπαθήσω να ερμηνεύσω με απλό τρόπο τα βασικά στοιχεία και τη βασική συλλογιστική του πτωχευτικού νόμου. Σε πρώτη ματιά δεν έχει γίνει κατανοητό ότι ο νόμος αυτός «μοιραζεται» σε δυο βασικά μέρη. Στον εξωδικαστικό μηχανισμό των 240 δόσεων, ή μάλλον των έως 240 δόσεων (είναι σημαντικό να έχουμε ρεαλιστική θεώρηση των πραγμάτων) και στην πτώχευση. Ο εξωδικαστικός μηχανισμός οδηγεί σε καθολική ρύθμιση οφειλών (σε εφορία, ασφαλιστικά ταμεία και μάλιστα χωρίς να κινδυνεύσουν ασφαλιστικά δικαιώματα, τράπεζες και servicers, άρα όχι σε ιδιώτες) χωρίς απώλεια περιουσιακών στοιχείων με δυνατότητα διαμόρφωσης δόσεων για διάστημα έως τα 20 έτη.

Το σημαντικό είναι ότι γίνονται και διμερείς ρυθμίσεις με εφορία και ασφαλιστικά ταμεία και προβλέπονται δυνατότητας υψηλών διαγραφών προσαυξήσεων, αλλά και της βασικής οφειλής. Υπάρχουν όμως και προϋποθέσεις. Η γενική  συλλογιστική της εξωδικαστικής ρύθμισης είναι ότι ο οφειλέτης είναι βιώσιμος και αξιόχρεος. Επίσης υπάρχει η αρχή της μη χειροτέρευσης της θέσης του πιστωτή. Δηλαδή με τη ρύθμιση αυτή δεν μπορεί ο πιστωτής να λάβει λιγότερα χρήματα από όσα θα ελάμβανε αν γινόταν πλειστηριασμός της ακίνητης περιουσίας. Αυτό είναι σημαντικό να το καταλάβει κάποιος, διότι οι οφειλέτες συνήθως έχουν χαμηλό μηνιαίο εισόδημα και χαμηλή ρευστότητα, αλλά έχουν περιουσία που έχει αξία (βασιν ΕΝΦΙΑ) . Και αυτό παίζει ρόλο στη διαμόρφωση της διαγραφής που θα προταθεί από τον αλγόριθμο.

Η αίτηση ξεκινά με υποβολή σε ηλεκτρονική πλατφόρμα. Μετά τα πρώτα βήματα περνάει διάστημα 15 ημερών ώστε να «έρθουν» τα οικονομικά στοιχεία και οι οφειλές του οφειλέτη από όλους τους φορείς. Οι Τράπεζες και servicers που μετέχουν μπορούν, αλλά δεν υποχρεούνται να καταθέσουν πρόταση ρύθμισης στον οφειλέτη. Και εδώ βρίσκεται το κλειδί της επιτυχίας του θεσμού. Θα ανταποκριθούν οι Τράπεζες και οι εταιρείες διαχείρισης απαιτήσεων; Προβλέπεται στον εξωδικαστικό μηχανισμό και δυνατότητα από την πλευρά του δανειολήπτη σε προσφυγή σε χρηματοοικονομική διαμεσολάβηση με διαμεσολαβητή ειδικά εκπαιδευμένο στη διαμεσολάβηση ώστε να γίνει πολυμερής διαπραγμάτευση.

Επομένως ο εξωδικαστικός μηχανισμός εφ όσον δείξουν θετική στάση οι servicers σίγουρα θα ευνοήσει την πλειοψηφία των οφειλετών καθώς δεν κινδυνεύει η ακίνητη περιουσία με ρευστοποίηση και σίγουρα δίνονται ευκαιρίες σε όσους έχουν οφειλές σε εφορία και ασφαλιστικά ταμεία. Ευκαιρίες που έως τώρα δεν υπήρχαν. Ποιοι είναι οι χαμένοι; Όσοι δεν χρωστούν πουθενά αλλού παρά μόνο σε μία Τράπεζα. Καθώς ο νόμος θέτει ως προϋπόθεση το 90% των οφειλών να μην βρίσκεται σε έναν χρηματοδοτικό φορέα, όσοι χρωστούν σε μία τράπεζα πχ το στεγαστικό τους δάνειο ( και αυτή είναι μία συνήθης εικόνα για συνταξιούχους και μισθωτούς) δεν μπορούν να υπαχθούν σε αυτήν έστω την προσπάθεια και θα πρέπει να προσπαθήσουν να κάνουν διμερή τραπεζική διαπραγμάτευση με τον πιστωτή τους. Δηλαδή να απευθυνθούν στην Τράπεζα που χρωστούν για να βρεθεί μια ρύθμιση. Και εδώ αρχίζει η ταλαιπωρία αρκετών δανειοληπτών. Η Τράπεζα βρίσκεται σε πλεονεκτική θέση και η ρύθμιση γίνεται με τους δικούς της όρους. Τα περιθώρια αντίδρασης του δανειολήπτη είναι περιορισμένα.

Η τύχη και η συγκυρία παίζουν μεγάλο ρόλο. Εξαρτάται που έχει πωληθεί το δάνειο σου, ποια εταιρεία διαχείρισης το διαχειρίζεται, ποια είναι η πολιτική του fund που έχει το δάνειο  και βεβαίως κάποιες βασικές γενικές γραμμές στη διαμόρφωση της ρύθμισης που πρέπει να τηρούν οι εταιρείες. Δηλαδή οι προτάσεις να λαμβάνουν υπ όψιν το εισόδημα του οφειλέτη, τα βασικά του έξοδα. Στην πραγματικότητα για έναν δανειολήπτη πιο ευάλωτο, όχι μόνο με τη νομική έννοια του όρου, αλλά και με την γενικότερη έννοια του όρου, δηλαδή για έναν δανειολήπτη μεγαλύτερης ηλικίας που δεν τον βοηθούν τα μέλη της οικογενείας του, ή που κρύβει από την οικογένεια του το πρόβλημα (αυτό είναι σύνηθες φαινόμενο) που έχει κουραστεί, που δεν έχει χρηματοοικονομικές γνώσεις, που δυσκολεύεται να καταλάβει αρκετά θέματα (βέβαια υπάρχουν και οι δανειολήπτες που κάνουν ότι δεν καταλαβαίνουν, αλλά εδώ εξετάζουμε τους πραγματικά ευάλωτους και σοβαρούς) η διαπραγμάτευση μπορεί να γίνει πολύ δύσκολη υπόθεση.

Σημαντικός είναι ο ρόλος των εταιρειών διαχείρισης απαιτήσεων δηλαδή αυτών που διαχειρίζονται τα δάνεια που έχουν τιτλοποιηθεί. Τι τακτική ακολουθεί η κάθε μια. Από την εμπειρία του γραφείου βλέπουμε ότι υπάρχουν εταιρείες που καθυστερούν περισσότερο, άλλες κάνουν πολύ πιο γρήγορα τις ρυθμίσεις. Άλλες ενοχλούν με τηλεφωνήματα, άλλες λιγότερο. Άλλες επιδιώκουν προσωπική επικοινωνία  με τους  δανειολήπτες, άλλες έχουν απρόσωπη επικοινωνία, άλλες σέβονται περισσότερο, άλλες καθόλου, άλλες μέτρια. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση μίας από τις μεγαλύτερες εταιρείες διαχείρισης απαιτήσεων της Do Value Greece όπου παρατηρούνται σωρεία παραπόνων από δανειολήπτες και δικηγόρους δανειοληπτών. Ο Δικηγορικός Σύλλογος Αθηνών την 4/6/2021 εξέδωσε ανακοίνωση για αποχή από την έκδοση διαταγών πληρωμής της εταιρείας αυτής κατόπιν καταγγελιών 87 δικηγόρων για καταχρηστική στάση της εταιρείας. Κατόπιν συνάντησης του γενικού διευθυντή της εταιρείας με το σύλλογο δόθηκαν υποσχέσεις για βελτίωση της στάσης της εταιρείας.

Η πτώχευση είναι το άλλο μέρος του πτωχευτικού νόμου. Γίνεται μέσω μια διαφορετικής πλατφόρμας του μητρώου φερεγγυότητας. Η πτώχευση ωφελεί όσους έχουν εξαιρετικά υψηλά οφειλές και αδιάφορη για αυτούς, ή καθόλου περιουσία. Στην περίπτωση αυτή εκδίδεται δικαστική απόφαση και για αυτό είναι απαραίτητη η συμμετοχή δικηγόρου στη διαδικασία, που διατάζει την πτώχευση και ακολουθεί η διαδικασία ρευστοποίησης της πτωχευτικής περιουσίας και μετά από διάστημα ενός ή τριών ετών επέρχεται η απαλλαγή από το σύνολο των χρεών. Για όσους δεν έχουν περιουσία, η απαλλαγή  από τα χρέη επέρχεται μετά από τρία έτη. Στο διάστημα αυτό μπορούν να εργαστούν ως υπάλληλοι και δεν χάνουν την άδεια επαγγέλματός τους. Την απαλλαγή ενός οφειλέτη από τα χρέη μπορεί να εμποδίσει η δόλια στάση του οφειλέτη, η απόκρυψη στοιχείων, η προηγούμενη μεταβίβαση περιουσιακών στοιχείων,  η μη συνεργάσιμη συμπεριφορά του. Σε περίπτωση ύπαρξης εγγυητών πρέπει να γίνει ξεχωριστή αίτηση πτώχευσης για κάθε έναν από αυτούς.

Στο νόμο υπάρχει μέριμνα για τους ευάλωτους δανειολήπτες ώστε να προστατεύεται έστω η κύρια οικία τους. Τα εισοδηματικά όρια που τίθενται είναι πολύ χαμηλά (πχ για ζευγάρι χωρίς παιδιά  συνολικό ετήσιο εισόδημα 10.500 ευρώ) με αποτέλεσμα η πλειοψηφία των οφειλετών να μην προστατεύεται για αυτό και υπάρχουν τόσες αρνητικές αντιδράσεις. Ακολουθεί μεταβίβαση του ακινήτου σε φορέα απόκτησης και επαναμίσθωσης που ακόμα δεν έχει συσταθεί και μετά από 12 έτη δικαίωμα του οφειλέτη για επαναγορά του ακινήτου του. Το προφιλ του συνταξιούχου με ένα σπίτι, του δημοσίου υπαλλήλου με ένα στεγαστικό δάνειο και ένα σπίτι που δεν θέλουν με τίποτα να διακινδυνεύσει η κατοικία τους δεν ωφελείται από τον πτωχευτικό νόμο. Η μερίδα αυτή οδηγείται στον εξωδικαστικό μηχανισμό που μιλήσαμε στην αρχή του άρθρου και στη διμερή τραπεζική διαπραγμάτευση.

Η Άννα Κορσάνου είναι Δικηγόρος – Χρηματοοικονομική Διαμεσολαβήτρια