Διαστάσεις Βιωσιμότητας

Η βιωσιμότητα αποτελεί σήμερα τη μόνη στρατηγική επιτυχίας στο μέλλον (Κ. Ζοπουνίδης, επιχείρηση σε κρίση: κριτήρια βιωσιμότητας, Πολυτεχνείο Κρήτης, Σάββατο 19 Σεπτεμβρίου 2020).

Η επιχείρηση επικεντρώνεται παραδοσιακά στην παροχή αγαθών και υπηρεσιών που ικανοποιούν τις απαιτήσεις των πελατών και μπορούν να πωληθούν σε ανταγωνιστικές τιμές, με κερδοφόρο τρόπο. Σε έναν κόσμο που οι πόροι είναι περιορισμένοι, που τα οικοσυστήματα έχουν υποβαθμιστεί, η κλιματική αλλαγή συνδέεται τώρα πολύ με την ανθρώπινη δραστηριότητα και όπου η ανάπτυξη έχει μέχρι τώρα καταστεί δυνατή για να συμπεριλάβει όλους τους πολίτες του πλανήτη μας, ο παραδοσιακός ρόλος της επιχείρησης πλέον δεν είναι αρκετά καλός για την επίτευξη της βιώσιμης ανάπτυξης.

Η βιώσιμη ανάπτυξη στις μέρες θεωρείται ως ένα είδος μεγέθυνσης που ικανοποιεί τις ανάγκες της σημερινής γενιάς χωρίς να θέτει σε κίνδυνο την ικανότητα των μελλοντικών γενεών να καλύψουν τις δικές τους ανάγκες (βλ. Κ. Ζοπουνίδης, Μ. Δούμπος, Μ. Εσκαντάρ, βιώσιμη ανάπτυξη, Πολυτεχνείο Κρήτης, Σάββατο 15 Ιουνίου 2019).

Ο Ομοσπονδιακός Υπουργός Περιβάλλοντος, Προστασίας της Φύσης και Ασφάλειας Αντιδραστήρων στη Γερμανία αναφέρει ότι η βιωσιμότητα είναι μια μεγάλη έννοια ανάπτυξης που «έχει ως στόχο αυτό που είναι περιβαλλοντικά συνεπές, κοινωνικά δίκαιο και οικονομικά εφικτό» (Nachhaltige Entwicklung als Handlungsauftrag, Mai 2012).

Η γαλλική προσέγγιση της βιωσιμότητας προωθεί το νέο όρο κοινωνικής ευθύνης ( Responsabilite societale/sociale) μαζί με αυτόν της βιώσιμης ανάπτυξης.

Η κοινωνική επιχειρηματική ευθύνη είναι η επιχειρηματική συμβολή στις προσπάθειες για βιώσιμη ανάπτυξη. Με αυτόν το σκοπό, οι επιχειρήσεις πρέπει να λάβουν υπόψη τους κοινωνικούς και περιβαλλοντικούς αντίκτυπους των βέλτιστων πρακτικών τους, προκειμένου να συμβάλουν στη βελτίωση της κοινωνίας και στην προστασία του περιβάλλοντος.

Ακόμη και αν υπάρχουν κάποιες διαφορές σχετικά με τους χρησιμοποιούμενους όρους, φαίνεται ότι υπάρχει συναίνεση για τα συστατικά μέρη ή τις διαστάσεις της βιώσιμης ανάπτυξης. Αυτές οι διαστάσεις είναι η περιβαλλοντική, η κοινωνική, η εταιρική διακυβέρνηση και η οικονομική βιωσιμότητα.

· Η περιβαλλοντική βιωσιμότητα αναφέρεται στην ικανότητα της επιχείρησης να χρησιμοποιεί τους φυσικούς πόρους. Σημαίνει δηλαδή, η ικανότητα της επιχείρησης να μειώσει τον αρνητικό αντίκτυπο των ενεργειών της στο περιβάλλον. Ως εκ τούτου, η περιβαλλοντική βιωσιμότητα έχει ως στόχο τη διατήρηση του περιβαλλοντικού συστήματος που περιλαμβάνει το σύστημα υποστήριξης της ζωής.

· Η κοινωνική βιωσιμότητα αφορά την κοινωνική αλληλεπίδραση, τις σχέσεις, τα πρότυπα συμπεριφοράς και τις αξίες μεταξύ των ανθρώπων. Ο κύριος στόχος της κοινωνικής ευθύνης είναι η διατήρηση της κοινωνικής ειρήνης.

· Η εταιρική διακυβέρνηση αφορά την κατανομή των δικαιωμάτων και των ευθυνών μεταξύ των διαφόρων συμμετεχόντων στην εταιρεία (όπως το διοικητικό συμβούλιο, οι μάνατζερ, οι μέτοχοι, οι πιστωτές, οι ελεγκτές, οι ρυθμιστικές αρχές και άλλοι ενδιαφερόμενοι φορείς) και περιλαμβάνουν τους κανόνες και τις διαδικασίες για τη λήψη αποφάσεων (βλ. Κ. Ζοπουνίδης, Μ. Εσκαντάρ, υπεύθυνες επιχειρήσεις: υπάρχει απάτη:, Πολυτεχνείο Κρήτης, Παρασκευή 23 Ιουλίου 2021). Η εταιρική διακυβέρνηση είναι απαραίτητη λόγω της πιθανότητας σύγκρουσης συμφερόντων μεταξύ των ενδιαφερομένων μερών, κυρίως μεταξύ των μετόχων και του τοπ μάνατζμεντ ή μεταξύ των μετόχων.

· Η οικονομική ευθύνη της επιχείρησης σημαίνει την ικανότητά της να έχει κέρδη, προκειμένου να επιβιώσει και να ωφελήσει τα οικονομικά συστήματα σε τοπική, εθνική και διεθνή κλίμακα. Ο στόχος της οικονομικής βιωσιμότητας είναι η διατήρηση της ποιότητας ζωής. Η επίτευξη ενός τέτοιου στόχου απαιτεί μια δραστική αλλαγή των μεθόδων παραγωγής και του στυλ κατανάλωσης που δεν είναι ακόμη βιώσιμα.

Όλες οι προσπάθειες για ένα βιώσιμο τρόπο ζωής πρέπει να κατευθύνονται στη διατήρηση τόσο των υλικών όσο και των άυλων συνθηκών ζωής. Προκειμένου να επιτευχθεί οικονομική βιωσιμότητα, απαιτείται μια οικολογική οικονομία. Αυτός ο τύπος οικονομίας πρέπει να φέρει στη ζωή ανανεώσιμους πόρους αν χρειαστεί, χρησιμοποιώντας μη ανανεώσιμους πόρους όταν μειώνονται οι ανανεώσιμες πηγές και να παρακολουθεί το επίπεδο των εκπομπών με αρνητικό αντίκτυπο στο περιβάλλον.

Η βιωσιμότητα μιας οικονομίας εξαρτάται τελικά από την ικανότητα των φυσικών οικοσυστημάτων να συλλαμβάνουν και να αποθηκεύουν επαρκείς ποσότητες ενέργειας για τη διατήρηση της ανθρώπινης ζωής στη Γη.

Σε επιχειρηματικό επίπεδο, η βιωσιμότητα αφορά τη διαχείριση μιας επιχείρησης με τέτοιο τρόπο ώστε να διασφαλίζεται ότι θα παραμείνει για τις επόμενες γενιές με κοινωνικά και περιβαλλοντικά προγράμματα σταθερά άθικτα.

Σε γενικές γραμμές, η βιώσιμη επιχειρηματική ανάπτυξη περιλαμβάνει την εφαρμογή αρχών βιωσιμότητας στις επιχειρηματικές δραστηριότητες. Σε αυτές τις δραστηριότητες, η βιωσιμότητα απαιτεί τη χρήση των πόρων, έτσι ώστε η επιχείρηση να συνεχίσει να λειτουργεί για αρκετά χρόνια, επιστρέφοντας σταθερά κέρδη.

Η βιωσιμότητα ενθαρρύνει την υπεύθυνη χρήση των πόρων. Αυτό περιλαμβάνει όχι μόνο τη διασφάλιση ότι η επιχείρηση θα έχει κέρδη, αλλά ότι η λειτουργία της δεν δημιουργεί περιβαλλοντικές ανησυχίες που θα μπορούσαν να προκαλέσουν βλάβη στην ισορροπία του περιβάλλοντος. Έχοντας υπόψη τον αντίκτυπο των δραστηριοτήτων στην κοινότητα, η επιχείρηση είναι σε θέση να επιλέξει πρώτες ύλες που είναι πιο φιλικές προς το περιβάλλον και να σχεδιάσει μια στρατηγική διάθεσης απορριμμάτων που δεν προκαλεί ζημιά.

Από οικονομική άποψη, τα τέσσερα μέρη της βιωσιμότητας θα μπορούσαν να δομηθούν ως περιβαλλοντικό κεφάλαιο, κοινωνικό κεφάλαιο, κεφάλαιο διακυβέρνησης και οικονομικό κεφάλαιο. Κανένα μέρος του κεφαλαίου δεν μπορεί να είναι βιώσιμο από μόνο του. Ως εκ τούτου, η βιωσιμότητα της επιχείρησης εξαρτάται από τη συμβολή κάθε μιας από τις περιβαλλοντικές, κοινωνικές, διακυβερνητικές και οικονομικές αλληλεπιδραστικές διαστάσεις βιωσιμότητας. Η βιωσιμότητα επιτυγχάνεται μόνο εάν η επιχείρηση καταφέρει να αποκτήσει οικονομική αποδοτικότητα, κοινωνική ισότητα, διατήρηση του περιβάλλοντος και τήρηση των κανονισμών διακυβέρνησης.

Συμπερασματικά, η οικονομική βιωσιμότητα συνδέεται άρρηκτα με τα περιβαλλοντικά, κοινωνικά και διακυβερνητικά αποτελέσματα που επιτυγχάνει μια επιχείρηση.

* Καθηγητής Κωνσταντίνος Ζοπουνίδης, Ακαδημαϊκός, Βασιλική Ακαδημία Οικονομικών & Χρηματοοικονομικών, Βασιλική Ευρωπαϊκή Ακαδημία των Διδακτόρων Επίτιμος Δρ. ΑΠΘ, Πολυτεχνείο Κρήτης & Audencia Business School, France

* Υποψήφια Δρ. Μαριάννα Εσκαντάρ, Μέλος του Εργαστηρίου Financial Engineering, Πολυτεχνείο Κρήτης