Πέντε ιστορίες για το αρχαίο «Κάλλος»

Σκύλλες και Μέδουσες, θεές και Αμαζόνες, ήρωες και ταπεινοί θνητοί εμπλέκονται σε αρπαγές γεμάτες πάθος και πόθο, συμμετέχουν στα πρώτα γνωστά καλλιστεία κι αφήνουν το αποτύπωμά τους σε γλυπτά και αγγεία.

Το αόρατο νήμα που τους δένει είναι ότι όλοι τους εκπροσωπούν διαφορετικές όψεις του κάλλους. Και είναι οι πρωταγωνιστές της νέας, μεγάλης έκθεσης του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης, που έρχεται να προστεθεί στη σειρά των θεματικών εκείνων που είχαν ως επίκεντρο τον Ερωτα, το Χρήμα, την Υγεία και τον Θάνατο.

«Θα δείτε μια έκθεση για το κάλλος και όχι μόνο για την ομορφιά» λέει στα «ΝΕΑ» ο καθηγητής Νίκος Σταμπολίδης με αφορμή την έκθεση που επιμελείται μαζί με τον επιμελητή αρχαιοτήτων δρα Ιωάννη Φάππα και με την οποία αποχαιρετά το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης, καθώς από τις 14 Σεπτεμβρίου ανέλαβε καθήκοντα ως πρώτος διευθυντής του Μουσείου Ακρόπολης.

«Το κάλλος δεν ταυτίζεται μόνο με την ωραιότητα, με την ωραία όψη, αλλά είναι πιο σύνθετη έννοια: εκφράζει την εσωτερική και την εξωτερική ομορφιά, την έννοια του καλού – καγαθού των κλασικών χρόνων» συνεχίζει.

Τα 300 αντικείμενα που θα καταλάβουν το σύνολο των εκθεσιακών χώρων του μουσείου και τα οποία ταξίδεψαν από την Ελλάδα και την Ιταλία για να συνθέσουν το αφήγημα όπως το συνέλαβε ο Νίκος Σταμπολίδης θα αναπτυχθούν σε «δέκα ενότητες που έχουν συνοχή όχι μόνο από πλευράς χώρου και χρόνου, αλλά και Λόγου.

Αυτό σημαίνει ότι δεν έχουμε συμπεριλάβει έργα της προϊστορικής εποχής καθώς δεν γνωρίζουμε τι ήταν εύμορφο για έναν προϊστορικό άνθρωπο. Απλώς το εικάζουμε από τα έργα που έχουν σωθεί. Πώς να προσδιορίσεις χιλιετίες ομορφιάς χωρίς κείμενα που να υποστηρίζουν όσα λες και μέσω των οποίων να μπορεί να σε κρίνει το κοινό;

Τα αντικείμενα της έκθεσης, λοιπόν, χρονολογούνται από τη στιγμή που υπάρχουν κείμενα τα οποία αναφέρονται στο κάλλος – από τα ομηρικά έπη ως τα ελληνιστικά χρόνια – ώστε εμείς που δημιουργήσαμε αυτή την έκθεση να μπορούμε να κριθούμε μέσα από τη διαπάλη με τη σκέψη εκείνων που δημιούργησαν τα εκθέματα που έχουμε επιλέξει», εξηγεί και διευκρινίζει ότι σε ορισμένες περιπτώσεις που δεν υπάρχουν πρωτότυπα έργα, έχουν ενταχθεί ρωμαϊκά αντίγραφα ώστε να μη δημιουργηθούν κενά στο εκθεσιακό αφήγημα.

Και καθώς οι επισκέπτες θα καλούνται να γνωρίσουν το θεϊκό κάλλος και να συνειδητοποιήσουν ότι οι αρχαίοι θεοί είχαν δημιουργηθεί κατ’ εικόνα και καθ’ ομοίωση του ανθρώπου σε αντίθεση με τις πεποιθήσεις της χριστιανικής θρησκείας, να έρθουν αντιμέτωποι με τη δαιμονική εκδοχή του στα πρόσωπα Μεδουσών, Σφιγγών και Σατύρων, να θαυμάσουν το κάλλος θνητών, αθλητών, πολεμιστών και ηρώων, αλλά και εκείνων που έφυγαν νωρίς από τη ζωή, να παρακολουθήσουν την πρώτη μαρτυρία καλλιστείων στη σκηνή που ο Πάρις επιλέγει να δώσει το μήλον της Εριδος στην Αφροδίτη, αλλά και σκηνές αρπαγής που προκαλεί ο πόθος για το κάλλος, όπως εκείνη της Αντιόπης από τον Θησέα ή του νεαρού Γανυμήδη από τον Δία, θα διακρίνουν και το πώς από γενιά σε γενιά αλλάζει η αντίληψη περί κάλλους.

«Αν στην αρχαϊκή τέχνη αυτό που προσδιορίζει και ερμηνεύει ένα έργο τέχνης είναι τα σύμβολά του, στην κλασική περίοδο είναι το ήθος και στην ελληνιστική εποχή το πάθος», επισημαίνει ο Νίκος Σταμπολίδης και προσθέτει ότι από την ολιστική προσέγγιση του κάλλους δεν θα λείπει και μια ενότητα αφιερωμένη στον καλλωπισμό και πιο συγκεκριμένα στο λουτρό, τη χρήση αρωμάτων και καλλυντικών, τις κομμώσεις, την ένδυση και τα κοσμήματα. Τέλος, ξεχωρίζει πέντε έργα με ιδιαίτερη σημασία από τα 300 που συνθέτουν την έκθεση.

info

Η έκθεση «Κάλλος. Η υπέρτατη ομορφιά» από τις 29 Σεπτεμβρίου έως τις 16 Ιανουαρίου 2022 στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης (Ν. Δούκα 4)