Εταιρείες πετρελαίου και φυσικού αερίου – Ο μετριαστικός ρόλος των αντιπαραθέσεων του ESG και της διαφοροποίησης των φύλων

Οι εταιρείες πετρελαίου και φυσικού αερίου είναι οι σημαντικότεροι συντελεστές της υπερθέρμανσης του πλανήτη και ευθύνονται για το 56% των εκπομπών άνθρακα παγκοσμίως (U.S. Energy Information Administration, 2019).

Οι επενδυτές εξετάζουν και αξιολογούν την κοινωνική και περιβαλλοντική ανταπόκριση των επιχειρήσεων πετρελαίου και φυσικού αερίου με βάση τις επιδόσεις τους στα κριτήρια ESG και τιμωρούν τις εταιρείες που έχουν χαμηλές βαθμολογίες σε αυτά (βλ. Κ. Ζοπουνίδης, Μ. Εσκαντάρ, πρακτικές ESG και χρηματοοικονομική απόδοση: υπάρχει αλήθεια: Οικονομικός Ταχυδρόμος, 10/08/2021).

Η κυβέρνηση και οι ρυθμιστικοί φορείς ασκούν επίσης πίεση στις εταιρείες πετρελαίου και φυσικού αερίου που δεν είναι κοινωνικά και περιβαλλοντικά υπεύθυνες και δεν κατάφεραν να υιοθετήσουν το στόχο της ενεργειακής μετάβασης. Για παράδειγμα, το Κυβερνητικό Ταμείο Συντάξεων της Νορβηγίας, Global of Norway (GPFG) αποφασίζει ότι θα αποσύρει επενδύσεις δισεκατομμυρίων λιρών από εταιρείες πετρελαίου και φυσικού αερίου καθώς απέτυχαν να επενδύσουν σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Η απόδοση των επιχειρήσεων ESG γίνεται το σημείο αναφοράς για την αξιολόγηση του περιβάλλοντος και της κοινωνικής ευθύνης των επιχειρήσεων παγκοσμίως. Σήμερα, οι επενδυτές ανησυχούν περισσότερο για τις βιώσιμες πρακτικές των επιχειρήσεων παρά για τα λειτουργικά και οικονομικά κέρδη της επιχείρησης (βλ. Κ. Ζοπουνίδης, Μ. Εσκαντάρ κ.ά., πολυκριτήρια αξιολόγηση χρηματοοικονομικών επιδόσεων επιχειρήσεων με χαρακτηριστικά ESG, Οικονομικός Ταχυδρόμος, 22/05/2021).

Οι επιχειρήσεις που παραμελούν περιβαλλοντικούς, κοινωνικούς και διακυβερνητικούς παράγοντες και δεν ενσωματώνουν κριτήρια ESG στις επιχειρηματικές τους δραστηριότητες αντιμετωπίζουν ανεπιθύμητες συνέπειες από τους επενδυτές.

Επιπλέον, οι επιχειρήσεις που είναι κοινωνικά ανεύθυνες και διαπράττουν κοινωνικές και περιβαλλοντικές αντιπαραθέσεις αντιμετωπίζουν αντιδράσεις και από τους επενδυτές. Λόγω της αντίδρασης των επενδυτών για τις αντιπαραθέσεις ESG και τις ανησυχίες για την ΕΚΕ, η μεταβλητότητα των τιμών των μετοχών αυξάνεται εκθετικά στην αγορά, γεγονός που επηρεάζει τον κίνδυνο των επιχειρήσεων (βλ. Κ. Ζοπουνίδης, Αιμ. Γαλαριώτης, Μ. Δούμπος, κριτήρια ESG και διανομή μερισμάτων, Πολυτεχνείο Κρήτης, 16/08/2021). Η απόδοση των ESG έχει σημαντικό ρόλο στη μείωση της μεταβλητότητας των μετοχών και του κινδύνου της επιχείρησης. Παρόλο που οι αντιπαραθέσεις ESG επηρεάζουν σημαντικά το χρηματοοικονομικό κίνδυνο, μελέτες σχετικά με το θέμα αυτό, δεν υπάρχουν στη βιβλιογραφία.

Η επίδραση των φύλων

Το τρίπτυχο ESG είναι μια στρατηγική απόφαση της επιχείρησης. Οι γυναίκες – μέλη του διοικητικού συμβουλίου είναι πιο αποτελεσματικές στη λήψη στρατηγικών αποφάσεων από τους άνδρες ομολόγους τους (Sila et al., 2016. Women on board: Does boardroom gender diversity affect firm risk? J. Corp Finance 36, 26-53). Δίνουν μεγαλύτερη έμφαση στην επίτευξη περιβαλλοντικής και κοινωνικής βιωσιμότητας για την ενεργό υποστήριξη των ενδιαφερομένων μερών και την περαιτέρω πρόσβαση σε πόρους (Branco and Rodrigues, 2006. Corporate social and governance responsibility and resource-based perspectives. J. Bus. Ethics 69 (2), 111-132; Haque and Ntim, 2018. Environmental policy, sustainable development, governance mechanisms and environmental performance. Bus. Strat. Environ. 27 (3), 415-435). Οι οικονομικά αποδοτικές στρατηγικές αποφάσεις όπως το ESG βοηθούν τις επιχειρήσεις να μειώσουν το λειτουργικό κόστος και να αυξήσουν την κερδοφορία, γεγονός που έχει ως αποτέλεσμα τη μείωση του κινδύνου της επιχείρησης (βλ. Κ. Ζοπουνίδης, Μ. Εσκαντάρ, το τρίπτυχο ESG & η νέα προσέγγιση εκτίμησης κινδύνων, Πολυτεχνείο Κρήτης, 12/03/2021). Δεδομένου ότι οι γυναίκες-μέλη του διοικητικού συμβουλίου είναι βασικά ενδιαφερόμενα μέρη του διοικητικού συμβουλίου, μπορούν να μετριάσουν τον κίνδυνο μιας επιχείρησης με την αποτελεσματική επενδυτική τους απόφαση για ESG και άλλους πρωταρχικούς ειδικούς παράγοντες της επιχείρησης.. Παρόλο που η διαφοροποίηση των φύλων του συμβουλίου (BGD, Board gender diversity) μπορεί να διαδραματίσει καθοριστικό ρόλο για τον εξ ορθολογισμό του ESG και του χρηματοοικονομικού κινδύνου, αλλά η έρευνα επί θεμάτων φύλου περιορίζεται στην άμεση σχέση φύλου με άλλους παράγοντες, όπως η χρηματοοικονομική απόδοση, ο κίνδυνος ιδίων κεφαλαίων και η δημοσιοποίηση ESG.

Τα ενδιαφερόμενα μέρη, η νομιμότητα και η θεωρία διαχείρισης κινδύνου μπορούν να εξηγήσουν τη σύνδεση ESG-χρηματοοικονομικού κινδύνου. Η θεωρία των ενδιαφερόμενων μερών μπορεί να εκλογικεύσει τo ESG και την αξία της επιχείρησης καθώς το ESG αυξάνει τον πλούτο των μετόχων καθώς παρακινεί άλλους ενδιαφερόμενους να συμβάλουν στην επιτυχία της επιχείρησης με τους πόρους που διαθέτουν. Οι επιχειρήσεις με υψηλότερο ESG είναι λιγότερο πιθανό να αντιμετωπίσουν κίνδυνο αγωγής λόγω της μείωσης της ρύπανσης του περιβάλλοντος. Επιπλέον, το ESG είναι μια νόμιμη δράση των επιχειρήσεων προς την κοινωνία και ευρύτερα στα ενδιαφερόμενα μέρη. Η αμέλεια για το ESG μπορεί να προκαλέσει σοβαρή βλάβη στη φήμη των επιχειρήσεων, στις χρηματοπιστωτικές αγορές και η αστάθεια των μετοχών μπορεί να φτάσει στο αποκορύφωμά της.

Περαιτέρω, τα ψυχολογικά χαρακτηριστικά και η εμπειρία των μελών του διοικητικού συμβουλίου βοηθούν την εταιρεία να λάβει αποτελεσματικές στρατηγικές αποφάσεις, οι οποίες βοηθούν στον έλεγχο του χρηματοοικονομικού κινδύνου των επιχειρήσεων. Επιπλέον, μια προοπτική διαχείρισης κινδύνου επικεντρώνεται στις δραστηριότητες που μπορεί να προκαλέσουν πιθανή ζημιά σε οργανισμούς και τα μέλη του διοικητικού συμβουλίου λαμβάνουν τις απαραίτητες πρωτοβουλίες για να μειώσουν το επίπεδο των ζημιών λόγω αβεβαιότητας. Για παράδειγμα, οι επιχειρήσεις δίνουν έμφαση στις νόμιμες ενέργειές τους για να γίνουν κοινωνικά και περιβαλλοντικά υπεύθυνες για την αποφυγή κυρώσεων και προστίμων λόγω περιβαλλοντικών και κοινωνικών αντιπαραθέσεων. Η ενεργός συμμετοχή των επιχειρήσεων για τη μείωση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα, τη ρύπανση και τη διευκόλυνση του δικαστικού κινδύνου βοηθούν τις επιχειρήσεις να βελτιώσουν τις χρηματοοικονομικές τους επιδόσεις και να μειώσουν το χρηματοοικονομικό κίνδυνο. Παρόλο που οι εταιρείες πετρελαίου και φυσικού αερίου είναι υπεύθυνες για τη ρύπανση του περιβάλλοντος και ουσιαστικά συνεισφέρουν στην παγκόσμια οικονομία, οι μελέτες που συγκλίνουν για το ESG και τον χρηματοοικονομικό κίνδυνο στο πετρέλαιο και το φυσικό αέριο δεν υπάρχουν στη βιβλιογραφία.

Συμπερασματικά, οι επενδυτές πρέπει να δώσουν μεγαλύτερη σημασία στο ESG, στις αντιπαραθέσεις ESG και στη διαφορετικότητα φύλου πριν επενδύσουν σε μια επιχείρηση. Οι διαχειριστές χαρτοφυλακίου θα πρέπει να μειώσουν τον κίνδυνο χαρτοφυλακίου τους επενδύοντας σε πιο υπεύθυνες κοινωνικά και περιβαλλοντικά εταιρείες πετρελαίου και φυσικού αερίου. Οι ρυθμιστικές αρχές και οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής, όπως κεντρικές τράπεζες, περιβαλλοντικοί οργανισμοί και επιτροπές κινητών αξιών, να αναθεωρήσουν τα κριτήρια ESG και να κατατάξουν τις επιχειρήσεις με βάση τις επιδόσεις τους στο τρίπτυχο ESG και να τιμωρήσουν αυτές που δεν το εφαρμόζουν. Επιπλέον, οι ρυθμιστικές αρχές και οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής θα πρέπει να επιβάλλουν νόμο για την αύξηση της συμμετοχής των γυναικών στα διοικητικά συμβούλια των εταιρειών πετρελαίου και φυσικού αερίου, καθώς η τρέχουσα εκπροσώπησή των, ως μέλη είναι σχετικά χαμηλή.

* Καθηγητής Κωνσταντίνος Ζοπουνίδης, Ακαδημαϊκός, Βασιλική Ακαδημία Οικονομικών & Χρηματοοικονομικών, Βασιλική Ευρωπαϊκή Ακαδημία των Διδακτόρων, Επίτιμος Δρ. ΑΠΘ, Πολυτεχνείο Κρήτης & Audencia Business School

* Υποψήφια Δρ. Μαριάννα Εσκαντάρ, Μέλος του Εργαστηρίου Financial Engineering Πολυτεχνείο Κρήτης