Πολωνία – Παρά τη βία στα σύνορα οι αιτούντες άσυλο είναι αποφασισμένοι να περάσουν στην Ευρώπη

Σε έναν σκοτεινό δασικό δρόμο τον περασμένο μήνα, η πολωνική αστυνομία κυνηγά ένα αυτοκίνητο που κινείται με υψηλή ταχύτητα, και το οποίο παρέκαμψε το σημείο ελέγχου στα σύνορα. Ο οδηγός του αυτοκινήτου είναι διακινητής και οι επιβάτες του είναι τρεις Σύροι που είχαν καταβάλει χιλιάδες ευρώ για να τους μεταφέρει στη Γερμανία. Αυτό θα ήταν το τελευταίο κομμάτι του ταξιδιού τους που ξεκίνησε από τη Μέση Ανατολή, με ενδιάμεση στάση τη Λευκορωσία.

Ένα φορτηγό, που ερχόταν από την αντίθετη κατεύθυνση, προσπάθησε να τους αποφύγει. Όμως δεν τα κατάφερε.

Ο Φερχάντ Ναμπό, ένας 33χρονος πατέρας δύο παιδιών από το Κομπάνι, σκοτώθηκε ακαριαία κατά τη σύγκρουση.

«Όπως και πολλοί άλλοι, έφυγε από τη Συρία για να φτάσει στην Ευρώπη», λέει στον Guardian ο ξάδερφός του, Ρασγουάν Ναμπό, ένας σύρος εργαζόμενος σε ανθρωπιστική οργάνωση. Από την Ερμπίλ, στο βόρειο Ιράκ, ο Φερχάντ επιβιβάστηκε σε απευθείας πτήση προς το Μινσκ. «Στη Ράκα, τη Δαμασκό και το Χαλέπι, κυκλοφορούσε επί μήνες ότι ο ευκολότερος και ασφαλέστερος τρόπος να φτάσεις στην Ευρώπη ήταν μέσω απευθείας πτήσης προς τη Λευκορωσία», εξηγεί ο ξάδερφός του.

Ο Φερχάντ Ναμπό είναι ένας από τους τουλάχιστον εννέα ανθρώπους που έχουν σκοτωθεί από την έναρξη της αντιπαράθεσης της Λευκορωσίας με την ΕΕ, στα σύνορα με την Πολωνία. Ο Αλεξάντερ Λουκασένκο, πρόεδρος της Λευκορωσίας, έχει κατηγορηθεί ότι προκαλεί εσκεμμένα προσφυγική κρίση στην Ευρώπη, ενορχηστρώνοντας την κίνηση ανθρώπων από τη Μέση Ανατολή, ως εκδίκηση για τις κυρώσεις που επέβαλε η ΕΕ λόγω της αυταρχικότητας της κυβέρνησής του.

Φρικτές οι συνθήκες στα σύνορα

Χιλιάδες ιρακινοί Κούρδοι και οικογένειες Σύρων ζουν σε μικρές σκηνές, κρυμμένες στα δάση μεταξύ των δύο χωρών, όπου οι θερμοκρασίες τη νύχτα βυθίζονται κάτω από το μηδέν. Πολλοί είναι εκείνοι που είναι διατεθειμένοι παρά τους κινδύνους να συνεχίσουν τις απόπειρες, σχηματίζοντας καθημερινά ουρές έξω από ταξιδιωτικά πρακτορεία. Την ίδια στιγμή, η οικογένεια του Νεμπό περιμένει την επιστροφή της σωρού του από την Πολωνία.

«Άνοιξαν οι δουλειές»

Στην αρχή, οι ροές των προσφύγων έμοιαζαν περισσότερο με σταγόνες: μικροί αριθμοί ανθρώπων που είχαν ακούσει για έναν καινούργιο τρόπο να φτάσεις στην Ευρωζώνη, χωρίς να χρειάζεσαι βίζα εισόδου στη Σένγκεν. «Στην αρχή δεν έρχονταν πολλοί, γιατί ήταν καχύποπτοι», εξηγεί στον Guardian ένας ταξιδιωτικός πράκτορας από τη Βηρυτό, που εξυπηρετεί Σύρους που επιδιώκουν να φτάσουν στη Λευκορωσία. «Αυτό συνέβαινε τον Απρίλιο. Όμως στη συνέχεια πολλοί άνθρωποι κατάφεραν να φτάσουν στις καλές περιοχές της Ευρώπης και οι δουλειές άρχισαν να βελτιώνονται».

Στο κουρδικό τμήμα του βορείου Ιράκ, στο ίδιο διάστημα εξελισσόταν η ίδια κατάσταση. «Λάβαμε μια ενημέρωση από ταξιδιωτικό πράκτορα από τη Βαγδάτη πριν το καλοκαίρι, ότι η Λευκορωσία εξέδιδε βίζες», θυμάται ένας ταξιδιωτικός πράκτορας στην Ερμπίλ. «Δεν πήρε πολύ καιρό μέχρι να κυκλοφορήσουν τα νέα, όμως οι δουλειές αυξήθηκαν σημαντικά στη διάρκεια των τελευταίων δύο μηνών».

Και στις δυο πόλεις, η διαδικασία και η τιμή είναι περίπου οι ίδιες. Οι Ιρακινοί καλούνται να καταβάλλουν $3.500 σε μετρητά ο καθένας. Το μεγαλύτερο μέρος του ποσού διατίθεται για την έκδοση βίζας.

Χιλιάδες αιτήσεις για βίζα

Εκτιμάται ότι το τελευταίο διάστημα περίπου 3.000 έως 4.000 Σύροι έχουν υποβάλει αίτηση για βίζα από το Λίβανο, με τη βοήθεια της συριακής πρεσβείας στη Βηρυτό. Ο Αμπού Φαχίντ, ένας οικοδόμος από τα περίχωρα της Δαμασκού που ζει στη Βηρυτό εδώ και περίπου πέντε χρόνια, λέει στον Guardian: «Είναι ώρα να φύγω και αυτή είναι η ευκαιρία που έψαχνα. Πιστεύεις ότι τώρα θα μείνω στον Λίβανο; Είναι χειρότερα από τη Συρία».

Εκείνοι που βλέπουν τις αιτήσεις τους να εγκρίνονται διασχίζουν τα χερσαία σύνορα και περνούν στη Συρία. Από εκεί κατευθύνονται στη Δαμασκό για να επιβιβαστούν στις πτήσεις τους. Ορισμένοι μεταβαίνουν στην Κωνσταντινούπολη μέσω των λευκορωσικών αερογραμμών ενώ άλλοι, που χρησιμοποιούν κυρίως συριακές αεροπορικές εταιρείες, πετούν απευθείας για το Μινσκ.

Αύξηση των πτήσεων από Μέση Ανατολή προς Μινσκ

Τον περασμένο μήνα, το διεθνές αεροδρόμιο του Μινσκ εξέδωσε νέο χειμερινό πρόγραμμα, αυξάνοντας τον αριθμό των πτήσεων που έφταναν από τη Μέση Ανατολή στις 55 την εβδομάδα.

«Ξέρω ότι είναι υπερβολικά επικίνδυνο να πάω στη Λευκορωσία», υπογραμμίζει ο 27χρονος Ντλόβαν, ένας άνεργος άνδρας από τη Ντουχόκ στο Ιρακινό Κουρδιστάν. «Όμως θα πάω όπως και να έχει, αν το θέλει ο Θεός».

Ανησυχία στο Ιρακινό Κουρδιστάν

Οι κούρδοι ηγέτες έχουν θορυβηθεί από τις μαζικές προσπάθειες των πολιτών τους να μεταναστεύσουν, όμως δηλώνουν ανίκανοι να τους αποτρέψουν. Ωστόσο, μετά τις απελπιστικές εικόνες από τα ευρωπαϊκά σύνορα, αξιωματούχοι αναφέρουν ότι ψάχνουν τρόπους να παρέμβουν.

«Εξετάζουμε τους ταξιδιωτικούς πράκτορες που εμπλέκονται σε μια κατάσταση που είναι σαφές ότι αποτελεί ένα επικίνδυνο πολιτικό παιχνίδι της Λευκορωσίας, μεταμφιεσμένο σε τυπική έκδοση τουριστικής βίζας», δηλώνει στον Guardian έμπειρος αξιωματούχος της κουρδικής τοπικής κυβέρνησης. «Πρόκειται για καθαρό εμπόριο ανθρώπων, χρησιμοποιούν ευάλωτες οικογένειες ως τροφή για τα κανόνια, για να ενισχύσουν τη θέση της Λευκορωσίας στην αμοιβαία καταστροφική διαμάχη με την Ευρώπη».

«Τα πρακτορεία συνδέονται με τους Λευκορώσους»

Ο Guardian μίλησε με δεκάδες Σύρους, Ιρακινούς και Αφγανούς αιτούντες άσυλο στην πολωνική πόλη Μπιάλιστοκ. Είχαν πρόσφατα καταφέρει να περάσουν τα σύνορα με τη Λευκορωσία. Όλοι τους επιβεβαίωσαν ότι είχαν φτάσει στο σημείο αγοράζοντας ταξιδιωτικά πακέτα από πρακτορεία, τα οποία – σύμφωνα με τους αιτούντες άσυλο – φαίνονταν να διατηρούν στενές σχέσεις με τις λευκορωσικές αρχές.

«Αυτά τα ταξιδιωτικά πρακτορεία συνδέονται 100% με τους Λευκορώσους», υποστηρίζει ο Αράς Παλάνι, ένας 50χρονος ιρακινός διερμηνέας. Ο Παλάνι έχει μιλήσει με εκατοντάδες άτομα που όπως λέει είχαν αγοράσει ταξιδιωτικά πακέτα που περιλάμβαναν πτήση χωρίς επιστροφή, βίζα και διαμονή σε ξενοδοχείο για δύο διανυκτερεύσεις. «Οι πράκτορες λένε στον κόσμο ότι έχουν διασυνδέσεις με τη συνοριοφυλακή και ότι θα είναι εύκολο να περάσουν τα σύνορα. Όμως όλα αυτά είναι ψέματα».

Η Άννα Άλμποθ, της οργάνωσης Minority Rights Group, αναφέρει στον Guardia: «Συνάντησα οικογένειες στις οποίες οι ταξιδιωτικοί πράκτορες έλεγαν ότι τα σύνορα απέχουν περίπου τρεις ώρες με τα πόδια από το Μινσκ». Η πραγματική απόσταση είναι περίπου 320 χιλιόμετρα.

Η κρατική λευκορωσική αεροπορική εταιρεία Belavia, που στο παρελθόν έχει αρνηθεί κάθε εμπλοκή σε trafficking, υποστήριξε ότι δεν μπορεί να «κατονομάσει τα ταξιδιωτικά πρακτορεία, καθώς δεν μπορούμε να είμαστε 100% σίγουροι ότι τα συγκεκριμένα πρακτορεία εμπλέκονται στη διακίνηση μεταναστών».

Διακινητές στη Λευκορωσία

Από τη στιγμή που οι αιτούντες άσυλο φτάνουν στο Μινσκ, τους προσεγγίζουν διακινητές. Ο 29χρονος Αχμέντ, φοιτητής Νομικής από τη Συρία, μίλησε για σελίδες στο Facebook με τηλέφωνα διακινητών που φέρνουν τους πρόσφυγες σε επαφή με λευκορώσους οδηγούς. «Με παρέλαβαν από το ξενοδοχείο Planeta στο Μινσκ», θυμάται. «Από εκεί, για περίπου $100 μας μετέφεραν στο συρματόπλεγμα στα σύνορα».

Αυτή είναι και η στιγμή που το ταξίδι συνήθως τρέπεται σε εφιάλτη. Οι μετανάστες δήλωσαν στον Guardian ότι λευκορώσοι στρατιώτες συγκέντρωναν ομάδες έως και 50 ανθρώπων και στη συνέχεια έκοβαν το συρματόπλεγμα για να μπορέσουν να περάσουν τα σύνορα.

Σφραγισμένα πολωνικά σύνορα

Στην άλλη πλευρά είναι παρατεταγμένοι σχεδόν 20.000 πολωνοί συνοριοφύλακες, με την υποστήριξη στρατιωτών, σε μια επίδειξη δύναμης που δεν έχει σημειωθεί στη χώρα μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου. Εκατοντάδες άνθρωποι ωθούνται βίαια πίσω στη Λευκορωσία, με ορισμένους να επιχειρούν δεκάδες φορές να περάσουν στην ΕΕ. Το αν θα καταφέρουν τελικά να εισέλθουν με ασφάλεια στην Πολωνία, είναι καθαρά θέμα τύχης.

«Οι άνθρωποι πάντα θα βρίσκουν δρόμους προς την Ευρώπη»

Παρά τις υποσχέσεις των τουρκικών και λευκορωσικών αεροπορικών εταιρειών ότι πρόκειται να σταματήσουν τις μεταφορές αιτούντων άσυλο, η κρίση δεν μοιάζει να πλησιάζει στο τέλος της. Χιλιάδες άνθρωποι παραμένουν στη Λευκορωσία και χιλιάδες ακόμη προσπαθούν απελπισμένα να φτάσουν στο σημείο.

«Οι άνθρωποι ποτέ δεν θα σταματήσουν να βρίσκουν τρόπους να φτάσουν στην Ευρώπη», τονίζει ο Ρασγουάν. «Η σφράγιση των συνόρων με συρματοπλέγματα δεν σταμάτησε τον ξάδερφό μου, τον Φερχάντ, και ανθρώπους όπως εκείνος που δραπετεύουν από τον πόλεμο και τη φτώχεια. Οι άνθρωποι απλώς δεν θα σταματήσουν ποτέ να βρίσκουν κι άλλους τρόπους να φτάσουν στην Ευρώπη».