Το παράδειγμα της Ινδίας: Μπορεί να αναπτυχθεί, όντας «πράσινη»;

Πολλοί θα εξακολουθούν να αναρωτιούνται, μετά και τα όσα συνέβησαν στη διάσκεψη της Γλασκόβης για το κλίμα, γιατί είναι τόσο δύσκολο να υπάρξει ουσιώδης συμφωνία, τη στιγμή που είναι σαφές ότι το μέλλον του πλανήτη κρέμεται κυριολεκτικά από μία κλωστή. Γιατί απαιτείται τόσο «παζάρι» προκειμένου να καταληχθεί ένα δεσμευτικό κοινό ανακοινωθέν, για τις μειώσεις των εκπομπών «αερίων του θερμοκηπίου» και για την όσο το δυνατόν πιο άμεση απεξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα.

Το παράδειγμα της Ινδίας ίσως αποδειχθεί εξαιρετικά χρήσιμο στην προσπάθεια να απαντηθούν αυτά τα – αναμφίβολα εύλογα – ερωτήματα. Πρόκειται, άλλωστε, για τη δεύτερη πολυπληθέστερη χώρα του πλανήτη, μετά την Κίνα, ενώ είναι τρίτη κατά σειρά όσον αφορά τις ποσότητες διοξειδίου του άνθρακα που εκπέμπει στην ατμόσφαιρα: 2,3 δισ. τόνους ετησίως, έναντι σχεδόν 10 δισ. της Κίνας και 4,5 δισ. των ΗΠΑ.

Όχι μόνο αυτό. Όπως είναι γνωστό, η Ινδία έχει θέσει ως στόχο να καταστεί «ουδέτερη» σε σχέση με τις εκπομπές (οι ποσότητες που εκπέμπει να είναι ίσες ή μικρότερες από εκείνες που απορροφά, φυσικά ή τεχνητά) ως το 2070. Πρακτικά, δηλαδή, 20-25 χρόνια αργότερα σε σύγκριση με την πλειοψηφία όλων των υπόλοιπων χωρών του πλανήτη και δέκα μετά την Κίνα.

«Τιτάνιο καθήκον»

Ιδού, λοιπόν, το μείζον ερώτημα, όπως το διατύπωσε το πρακτορείο Associated Press: «Μπορεί ο στόχος που έχει θέσει ο πλανήτης για το κλίμα να συνυπάρξει με την ανάπτυξη της Ινδίας;». Πρόκειται, πρακτικά, για ένα Γόρδιο Δεσμό, όπως αποδεικνύουν και τα στοιχεία που παρουσιάζει το εξαιρετικά ενδιαφέρον ρεπορτάζ.

«Σε καμία χώρα οι ενεργειακές ανάγκες δεν αναμένεται να αυξηθούν ταχύτερα τις επόμενες δεκαετίες από ό,τι στην Ινδία. Ακόμη και με βάση τις πιο αισιόδοξες προβλέψεις, ένα μέρος της ζήτησης πρέπει να καλυφθεί από βρόμικη ενέργεια που προέρχεται από τον γαιάνθρακα», σημειώνει.

«Πρόκειται για ένα τιτάνιο καθήκον», υπογραμμίζει, επικαλούμενο και το γεγονός ότι η Ινδία θα αναγκαστεί να τριπλασιάσει την παραγωγή ενέργειας από μη ορυκτά καύσιμα μέσα σε διάστημα μικρότερο της δεκαετίας. Επικαλούμενο, παράλληλα, τον Νίκλας Χόνε, στέλεχος του ινστιτούτου NewClimate και του Climate Action Tracker, ξεκαθαρίζει πως οι μεσοπρόθεσμοι στόχοι που έχει θέσει η κυβέρνηση του Νέου Δελχί «δεν θα έχουν καμία πρακτικά επίπτωση» στην ατμόσφαιρα και το κλίμα.

Όσο η ΕΕ

Πράγματι, η Ινδία έχει τεράστιες ανάγκες και αχανή κενά να καλύψει. Για παράδειγμα, στη χώρα υπάρχουν σήμερα 27 εκατομμύρια άνθρωποι χωρίς πρόσβαση σε ηλεκτρικό δίκτυο και πολλαπλάσιοι φτωχοί. Οι υποδομές σε μεγάλο μέρος της χώρας είναι απαρχαιωμένες και απαιτούν τεράστια έργα, ενώ την ίδια στιγμή, τα κύματα καύσωνα αυξάνουν εκθετικά τη ζήτηση για (τον εξαιρετικά ενεργοβόρο) κλιματισμό.

«Πρακτικά, εάν θέλει να ανταποκριθεί σε όλα αυτά, η Ινδία θα χρειαστεί να κατασκευάσει ένα ενεργειακό δίκτυο που θα έχει το μέγεθος αυτού που υπάρχει σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση», διαπιστώνει το ίδιο ρεπορτάζ, με βάση τις πληροφορίες του.

Μια ματιά στους πίνακες με τα διαθέσιμα στοιχεία, εξάλλου, πείθει ότι η Ινδία είναι πολύ πίσω. Για του λόγου το αληθές, αν και οι συνολικές εκπομπές της σε διοξείδιο συγκρίνονται με εκείνες των «27» της ΕΕ, όταν η σύγκριση γίνεται «κατά κεφαλήν», τότε η απόσταση είναι τεράστια: Κάθε Ινδός εκπέμπει κατά μέσο όρο 1,7 τόνους ετησίως, όταν τα αντίστοιχα ποσά για την ΕΕ είναι 6,5 τόνοι, για την Κίνα 7,5 και για τις ΗΠΑ 13.

Δικαίωμα στις εκπομπές…

Υπάρχει, άραγε, τρόπος να αντιμετωπιστεί αυτό το πρόβλημα; Για να συμβεί αυτό, πρέπει να γίνουν δύο πράγματα ταυτόχρονα – και αμφότερα εξαρτώνται από τις πλούσιες χώρες.

Το ένα είναι να δοθεί περισσότερος «χώρος» στην Ινδία (και άλλες αναπτυσσόμενες οικονομίες, φυσικά) για να εκπέμψει διοξείδιο του άνθρακα τα επόμενα χρόνια, έτσι ώστε η προσαρμογή της να είναι πιο ήπια. Πολύ απλά: Εάν ΗΠΑ, ΕΕ και Κίνα αποφάσιζαν να επιταχύνουν κατά μία δεκαετία το δικό τους χρονοδιάγραμμα για να καταστούν κλιματικά ουδέτερες, τότε θα «περίσσευαν» για την Ινδία και τους λοιπούς κάπου 110 δισ. τόνοι διοξειδίου.

«Δεν μπορεί να υπάρξει ανάπτυξη εάν δεν υπάρχει χώρος όσον αφορά στον άνθρακα», επιβεβαίωσε ο επικεφαλής του Συμβουλίου για την Ενέργεια, το Περιβάλλον και το Νερό της Ινδίας (CEEW), Αρουνάμπχα Γκος.

…και αθρόα χρηματοδότηση

Το άλλο είναι η άμεση χρηματοδότησή της, ώστε να επιταχύνει τη δική της μετάβαση σε ένα νέο ενεργειακό και παραγωγικό μοντέλο. Είναι κάτι, άλλωστε, που απαιτεί εκ βάθρων αλλαγές, καθώς ολόκληρα κρατίδια της Ινδίας έχουν «χτιστεί» γύρω από τον άνθρακα. «Όλα τα ζητήματα φτάνουν και σταματούν εκεί που ξεκινά η χρηματοδότηση για το κλίμα», ξεκαθάρισε ο υπουργός Περιβάλλοντος της Ινδίας.

Όπως δήλωσε πρόσφατα και ο πρωθυπουργός της, Ναρέντρα Μόντι, αναμένει από τις πλούσιες χώρες να διαθέσουν ένα τρισ. δολάρια προς τις πιο φτωχές – και τη δική του. Για την ώρα, όμως, όπως έδειξε και η διάσκεψη της Γλασκόβης, κάτι τέτοιο «δεν υπάρχει στον ορίζοντα».

Μετά από όλα αυτά, δεν είναι να απορεί κανείς για τις δυσκολίες και τα αδιέξοδα που υπήρξαν και σε αυτό τον γύρο των διαπραγματεύσεων. Μόνο που ο χρόνος πιέζει πλέον ασφυκτικά.