Το «νέο οικονομικό μοντέλο» του Ταγίπ Ερντογάν δεν επινοήθηκε το Σαββατοκύριακο ούτε ανακοινώθηκε για πρώτη φορά γνωστό τη Δευτέρα. Η Τρίτη, όμως, ήταν η ημέρα που η λίρα γνώρισε τη μεγαλύτερη ημερήσια ενίσχυση που έχει καταγραφεί ποτέ, κατά σχεδόν 25%.
Η εικόνα, μάλιστα, γίνεται ακόμη πιο εντυπωσιακή εάν αναλογιστεί κανείς την «αιμορραγία» των τελευταίων εβδομάδων. Άλλωστε, από τις αρχές του έτους μέχρι τις 21 Δεκεμβρίου, το τουρκικό νόμισμα έχει απωλέσει το 55% της αξίας του – με το 40% να αντιστοιχεί μόλις στον τελευταίο μήνα.
Τι ήταν αυτό, λοιπόν, που είπε ο Ερντογάν το βράδυ της Δευτέρας, μετά τη συνεδρίαση του υπουργικού συμβουλίου, το οποίο έπεισε τις αγορές και τους επενδυτές να αλλάξουν στάση και να στηρίξουν μαζικά τη λίρα; Και τι κάνει τους στενούς του συνεργάτες να υποστηρίζουν πως, αργά ή γρήγορα, οι Τούρκοι θα βγάλουν από τα σεντούκια τους τα δολάρια και τα ευρώ και θα τα μετατρέψουν σε λίρες;
Κρατική εγγύηση για τις απώλειες
Το ζήτημα μοιάζει περίπλοκο, η απάντηση είναι όμως σαφής: Ο πρόεδρος της Τουρκίας ανακοίνωσε πως πολίτες, επιχειρήσεις και τράπεζες δεν έχουν πλέον να φοβούνται τις επιπτώσεις από περαιτέρω υποτιμήσεις της λίρας, καθώς το κράτος αναλαμβάνει εγγυητής και θα τους αποζημιώνει στο ακέραιο για τις απώλειές τους.
Πρόκειται, ουσιαστικά, για την κορύφωση της παρέμβασης στη νομισματική πολιτική που ασκεί η κεντρική τράπεζα και η οποία, θεωρητικά και με βάση την κλασική οικονομική θεωρία, θα έπρεπε να είναι ανεξάρτητη. Έρχεται δε ως συνέχεια των αλλεπάλληλων εκβιασμών του Ερντογάν, που είχαν ως αποτέλεσμα τη συνέχιση της διαδικασίας μείωσης των επιτοκίων – ενώ όσοι διαφώνησαν μαζί του, απλώς πήγαν σπίτι τους.
Τα πράγματα, ωστόσο, δεν είναι τόσο απλά. Όπως δεν είναι δεδομένο ότι θα επιδειχθεί και η υπομονή την οποία ζήτησε από τους συμπολίτες του, υποσχόμενος ότι θα έρθουν καλύτερες ημέρες και ότι θα δρέψουν τους καρπούς από το δέντρο της «ισχυρής Τουρκίας». Ειδικά καθώς, με τον πληθωρισμό να τρέχει με 21% και να είναι βέβαιο ότι θα αυξηθεί περαιτέρω, η φτώχεια σαρώνει, το τραπέζι γεμίζει ολοένα πιο δύσκολα και τα δάνεια καθίσταται πρακτικά αδύνατο να εξυπηρετηθούν – ενώ η αύξηση κατά 50% του κατώτατου μισθού είναι επιεικώς ανεπαρκής.
Ο λογαριασμός στους φορολογούμενους
Εξάλλου, δεν χρειάζεται να είναι κανείς ειδήμων για να καταλάβει ότι το «κράτος» που εγγυάται την κάλυψη των όποιων απωλειών δεν είναι τίποτε άλλο, σε τελική ανάλυση, από τους ίδιους τους φορολογούμενους, οι οποίοι θα κληθούν να επωμιστούν τον σχετικό λογαριασμό. Κάτι που, εκτός των άλλων, δεν αποκλείεται να οδηγήσει σε περιορισμούς στις κινήσεις κεφαλαίων ή ακόμη και σε βίαιες «κατασχέσεις» των κουμπαράδων, με την επίκληση του πατριωτικού καθήκοντος.
Σημειώνεται πως ο Ερντογάν επανέλαβε και χθες ότι έχει κηρύξει τον πόλεμο στις αγορές, τους κερδοσκόπους, το κεφάλαιο και τους οίκους αξιολόγησης, καταγγέλλοντάς τους ότι εκμεταλλεύονται τον πόνο του τουρκικού λαού και θέλουν να του «ρουφήξουν το αίμα». Επιχειρώντας, έτσι, να δώσει ένα… αντιιμπεριαλιστικό τόνο στις εξαγγελίες του και να χτυπήσει ένα ευαίσθητο νεύρο της κοινωνίας.
Παράλληλα, όμως, ξεκαθάρισε πως τόσο ο ίδιος όσο και η κυβέρνηση του ΑΚΡ παραμένουν πιστοί στους κανόνες της ελεύθερης οικονομίας και της ανοιχτής αγοράς. Κι αυτό σημαίνει, πρακτικά, ότι προσπαθεί να τετραγωνίσει τον κύκλο – κάτι που είναι απίθανο να καταφέρει, μιας και το κλασικό «ή παπάς, παπάς ή ζευγάς, ζευγάς» ισχύει και σε αυτή την περίπτωση.
Τετραγωνισμός του κύκλου ή αναδιανομή;
Ίσως, λοιπόν, αυτό που χρειάζεται για να κρίνει κανείς την τελευταία αυτή «ζαριά» του Ερντογάν είναι περισσότερο η κοινή λογική και λιγότερο οι εκτιμήσεις των αναλυτών, που στην πλειοψηφία τους κάνουν λόγο για «μεγάλο και επικίνδυνο ρίσκο».
Είναι προφανές, άλλωστε, ότι τα ταμεία της Τουρκίας δεν διαθέτουν σήμερα τα χρήματα για να στηρίξουν τις εγγυήσεις που προσφέρει ο Ερντογάν, όπως κατήγγειλε και ο επικεφαλής της αξιωματικής αντιπολίτευσης, Κεμάλ Κιλιντσντάρογλου. Λύση θα μπορούσε να δοθεί μόνο εάν ο πρόεδρος και ο ΑΚΡ αποφάσιζαν να προχωρήσουν σε γενναία αναδιανομή υπέρ των «κάτω» του τεράστιου πλούτου που έχει σωρευτεί στους «πάνω» στις δύο δεκαετίες της αλματώδους ανάπτυξης.
Μόνο που αυτό δεν πρόκειται να γίνει. Ούτε από τον Ερντογάν, που σέβεται τους κανόνες της ελεύθερης οικονομίας, ούτε και από τον Κιλιντσντάρογλου, ο οποίος υποστηρίζει την επιστροφή στην οικονομική και νομισματική «κανονικότητα», που συνεπάγεται αιματηρή λιτότητα.
Εκβιασμός στους ξένους και πρόωρες εκλογές;
Έτσι και με βάση όλα αυτά, ίσως δεν έχουν άδικο όσοι υποστηρίζουν πως οι εγγυήσεις τις οποίες έδωσε ο Ερντογάν αποτελούν μια προσπάθεια να κερδίσει χρόνο. Και ταυτόχρονα, έναν (ακόμη) έμμεσο πλην σαφέστατο εκβιασμό προς τους ξένους πιστωτές της Τουρκίας και τις τράπεζες οι οποίες έχουν «ανοίγματα» δεκάδων δισ. στην αγορά της. Αν δεν με στηρίξετε, θα πέσουμε όλοι μαζί! Τόσο απλά.
Άλλοι πάλι, όπως το Reuters, αφήνουν ανοιχτό το σενάριο η παρέμβαση του Ερντογάν να έχει στόχο να ανατρέψει τα δημοσκοπικά δεδομένα και να του επιτρέψει να προκηρύξει πρόωρες εκλογές. Φυσικά, ο ίδιος δεσμεύτηκε ξανά την Δευτέρα ότι οι κάλπες θα στηθούν κανονικά το 2023. Αλλά αυτό πολλοί ηγέτες το έχουν πει, για να το ανατρέψουν στη συνέχεια…
