ΕΘΕΑΣ – Τι προτείνει επί του Στρατηγικού Σχεδιασμού της ΚΑΠ

Την ανάγκη ενός εθνικού στρατηγικού σχεδίου με διαρθρωτικές αναπτυξιακές παρεμβάσεις για την αγροτική ανάπτυξη επιτάσσει η Εθνική Ένωση Αγροτικών Συνεταιρισμών (ΕΘΕΑΣ), η οποία κατέθεσε τις θέσεις της επί του Στρατηγικού Σχεδιασμού της ΚΑΠ για το 2021 -2027.

Παράλληλα, για να είναι αποτελεσματική η χρήση των κοινοτικών εισροών, η ΕΘΕΑΣ τονίζει, ότι το Εθνικό Στρατηγικό Σχέδιο θα πρέπει να κινείται σε πέντε άξονες, ενώ η συνεννόηση με τους παραγωγούς και τις οργανώσεις τους αποτελεί κλειδί για την επιτυχία αυτής της εθνικής προσπάθειας.

Συγκεκριμένα, η ΕΘΕΑΣ θεωρεί ότι:

Είναι μοναδική η ευκαιρία, πραγματικά και εννοιολογικά με την εφαρμογή της Νέας ΚΑΠ 2021-2027 μέσα στην πανδημία, για ένα εθνικό στρατηγικό σχέδιο με διαθρωτικές αναπτυξιακές παρεμβάσεις για την αγροτική ανάπτυξη. Η πανδημία έφερε το προσκήνιο την επισιτιστική ασφάλεια της χώρας και την τοπική παραγωγή και αυτό πρέπει να αποτελεί προτεραιότητα του Εθνικού Στρατηγικού Σχεδίου, που θα θέτει στο επίκεντρο ένα νέο παραγωγικό και αναπτυξιακό πρότυπο για την αγροτική μας οικονομία, τις αγροτικές μας περιοχές σε συνδυασμό πάντα με τις δράσεις για το περιβάλλον.

Η αξιοποίηση  των κοινοτικών εισροών (ΚΑΠ και Ταμείο Ανάκαμψης) είναι κρίσιμες για το αγροτικό εισόδημα και την προστασία του υφιστάμενου παραγωγικού δυναμικού και των υποδομών του αγροτοδιατροφικού τομέα της χώρας. Για να είναι αποτελεσματική η χρήση των κοινοτικών εισροών, το Εθνικό Στρατηγικό Σχέδιο οφείλει να κινείται σε πέντε άξονες που θα περιλαμβάνουν την:

• Ενίσχυση της παραγωγής και του εισοδήματος των αγροτών που παράγουν με έμφαση στους νέους και την καινοτομία με μέτρα προστασίας από την κλιματική αλλαγή.
• Διαμόρφωση  ισχυρών  συλλογικών  σχημάτων  για  ολιστική  αγροτική  ανάπτυξη  με έμφαση  στον προσανατολισμό προς την αγορά , ιδιαίτερα  τις εξαγωγές ,  στην κυκλική οικονομία και την χρήση ΑΠΕ  και γεωργίας ακριβείας
• Στήριξη κτηνοτροφίας/ορεινής/νησιώτικης γεωργίας, της ελαιοκαλλιέργειας, των δενδρωδών καλλιεργειών και ειδικότερα του τομέα φρούτων και κηπευτικών.
• Επισιτιστική και διατροφική ασφάλεια της χώρας.
• Προστασία του περιβάλλοντος και των φυσικών πόρων νερού, εδάφους και δασών.

Η συνεννόηση με τους παραγωγούς και τις οργανώσεις τους αποτελεί κλειδί για την επιτυχία αυτής της εθνικής προσπάθειας.

Σε αυτό το πλαίσιο αναμένει να δει στο Εθνικό Στρατηγικό Σχέδιο να περιλαμβάνονται:

• Συγκεκριμένες ποσοτικές και ποιοτικές μετρικές που υπηρετούν τους άνω πέντε άξονες.
• Συγκεκριμένα σενάρια παράθεσης των αποτελεσμάτων που παράγουν οι προτεινόμενες επιλογές από το ΥπΑΑΤ.
• Συσχέτιση των δράσεων του Στρατηγικού Σχεδίου με τις σχετικές του Ταμείου Ανάκαμψης ώστε να υπάρξει η αναγκαία συνέργεια και συμπληρωματικότητα που θα συμβάλει στην δημιουργία πραγματικών αποτελεσμάτων βελτίωσης του αγροτικού εισοδήματος
• Μείωση της γραφειοκρατίας και πρόσβαση σε συμβουλές και ψηφιακές υπηρεσίες ώστε οι αλλαγές να γίνονται έγκαιρα και με το μικρότερο κόστος μαζί με την ενθάρρυνση της χρήσης της γεωργίας ακριβείας.

Συγκεκριμένες Θέσεις/Προτάσεις της ΕΘΕΑΣ

α. Ζώνες Δικαιωμάτων

Να παραμείνει το απλοποιημένο σύστημα των τριών αγρονομικών περιφερειών και να μεταφερθεί ως εφαρμογή των μέτρων της αγροτικής ανάπτυξης (εξισωτική αποζημίωση) με διαφορετικά ποσά ενίσχυσης στις δενδρώδεις καλλιέργειες, ώστε να υπάρξει ταυτόχρονα και  ενίσχυση της ελαιοκαλλιέργειας που αποτελεί την μεγαλύτερη έκταση καλλιέργειας στη χώρα.

β. Αναδιανεμητική ενίσχυση

Βασική προτεραιότητα για την εφαρμογή της  να είναι η ενίσχυση των μικρών παραγωγικών εκμεταλλεύσεων χωρίς να μετατρέψουμε τις βιώσιμες εκμεταλλεύσεις σε μη βιώσιμες και να αποφύγουμε τον κατακερματισμό των εκμεταλλεύσεων αυξάνοντας αυτές δίχως λόγο με συνέπεια αύξηση του διοικητικού κόστους στις οικογενειακές γεωργικές εκμεταλλεύσεις. Σε αυτή την λογική, δεν αρκεί η απόφαση της αναδιανεμητικής να στηρίζεται μόνο σε μέγεθος εκμετάλλευσης αλλά πρέπει να ληφθούν υπόψη και άλλα κριτήρια όπως α) αν ο δικαιούχος είναι ενεργός ή μη αγρότης, β) το οικονομικό μέγεθος της εκμετάλλευσης και γ) το διοικητικό κόστος που προκαλεί η όποια επιλογή.

γ. Συνδεδεμένες

Η επιλογή των συνδεδεμένων οφείλει να γίνει με βάση την:

• διατροφική ασφάλεια,
• την ενίσχυση της κτηνοτροφίας,
• την ενίσχυση των εξαγωγών και την οργανωμένη κατεύθυνση στις αγορές, σε συνδυασμό με διαρθρωτικά μέτρα αγροτικής ανάπτυξης και φιλοπεριβαλλοντικό πρόσημο.

Ειδικότερα πρέπει να ληφθεί υπόψη εάν υφιστάμενες συνδεδεμένες είναι καλύτερα να ενσωματωθούν  σε ολοκληρωμένα επιχειρησιακά προγράμματα ομάδων και οργανώσεων παραγωγών ώστε σε συνδυασμό  με τις επενδύσεις να βοηθήσουν την παραγωγή, τυποποίηση- μεταποίησης και εξαγωγή αυτών των προϊόντων που θα στηρίζουν το εισόδημα των παραγωγών. Δεν έχει νόημα η επιλογή συνδεδεμένων που δεν απορροφούν τους διαθέσιμους πόρους (που επιστρέφουν στον κοινοτικό προϋπολογισμό) και που υπάρχει η δυνατότητα στήριξης μέσω τομεακών προγραμμάτων για να επιβιώσουν αύριο.

δ. Τομεακά Προγράμματα

Να διπλασιασθεί το κονδύλι για την δημιουργία και ενίσχυση των Οργανώσεων και  Ομάδων Παραγωγών και των επιχειρησιακών τους προγραμμάτων  για την δημιουργία ισχυρού και βιώσιμου συλλογικού αγροτικού δικτύου για να αντιμετωπισθούν όλα τα θέματα της προσαρμογής στη νέα ΚΑΠ με τις παραγωγικές και περιβαλλοντικές υποχρεώσεις που φέρνει καθώς και την προσαρμογή και προστασία από την κλιματική αλλαγή. Η πανδημία έδειξε ότι αυτό δεν μπορεί να γίνει μεμονωμένα αλλά συλλογικά είτε σε τοπικό είτε σε εθνικό επίπεδο.

Να  προστεθεί  τομεακό  πρόγραμμα  για  την  αιγοπροβατοτροφία  (ύψους 10 εκ ευρώ) προκειμένου μέσω της ενίσχυσης της συλλογικότητας να επιτευχθεί τόσο η διασφάλιση της ποιότητας ιδιαίτερων εθνικών προϊόντων όπως ή φέτα και να επιδιωχθεί η μείωση του κόστους παραγωγής για τους κτηνοτρόφους.

Να αυξηθεί κατά 15 εκat. ευρώ το τομεακό των οπωροκηπευτικών με συσχέτιση με πιθανές αναδιαρθρώσεις καλλιεργειών) για ενίσχυση των περιβαλλοντολογικών δράσεων και για την ενδυνάμωση του μεγέθους των συλλογικών σχημάτων.

Το τομεακό του ελαιόλαδου να στοχεύει σε βιώσιμες   μεγάλες συλλογικές οργανώσεις και όχι σε εικονικά σχήματα. Σε αυτό το πλαίσιο τα διαθέσιμα 10,66 εκατ. ευρώ για τα   προγράμματα   οργανώσεων ελαιουργικών φορέων (ΟΕΦ) να χρησιμοποιηθούν διαφορετικά ως προτείνεται (1).

ε. Αγροτική Ανάπτυξη

Η ΕΘΕΑΣ θεωρεί ότι οι πόροι αγροτικής ανάπτυξης της  περιόδου  23-27 πρέπει να αξιοποιηθούν με γνώμονα την διαμόρφωση ενός υγειούς αναπτυξιακού οικοσυστήματος διαχείρισης της ΚΑΠ μετά το 27. Σε αυτό το οικοσύστημα πρωτεύοντα ρόλο και θέση πρέπει να έχουν τα ισχυρά συλλογικά σχήματα (με ότι αυτό συνεπάγεται και για τις υπόλοιπες εθνικές πολιτικές με επιτακτική την ανάγκη θέσπισης φορολογικών κινήτρων ενίσχυσης των μελών των συλλογικών σχημάτων).

Με βάση αυτή την θέση το στρατηγικό σχέδιο σε σχέση με την αγροτική ανάπτυξη χρειάζεται βελτιώσεις γιατί παρουσιάζει αδυναμίες, όπως:

• Κατακερματισμένο: Αντί να μειωθούν οι δράσεις της προηγούμενης περιόδου έγιναν περισσότερες προσθέτοντας διοικητικό κόστος και θέτοντας ειδικά για τα συλλογικά σχήματα κινδύνους μη ολοκλήρωσης και εν τέλει απένταξης προγραμμάτων.
• Έλλειψη ξεκάθαρης στόχευσης υπέρ των συλλογικών σχημάτων: Δράσεις που αφορούν την Επιμόρφωση, τις Συμβουλές, την Εκπαίδευση, την Καινοτομία, τις ψηφιακές και πράσινες επενδύσεις οφείλουν να έχουν ξεκάθαρα αποκλειστικό συλλογικό πρόσημο.
• Έλλειψη οράματος σε σχέση με τους Νέους Γεωργούς. Αντί για πριμ εγκατάστασης οφείλουμε να κινηθούμε σε πολύ μεγαλύτερα πριμ επίτευξης παραγωγικών στόχων για να ανατραπεί επιτέλους αυτό το δυσάρεστο 6% των ωφελούμενων προηγούμενων προγραμμάτων που μένουν στην γεωργία μετά την πενταετία. Να υπάρξει συσχέτιση με τα σχέδια βελτίωσης και να ληφθεί μέριμνα και για νεοεισερχόμενους αγρότες μεγαλύτερης ηλικίας των 40 που εντάσσονται σε συλλογικά σχήματα.
•  ΑΠΕ:  Δεν  αρκούν  οι  σχετιζόμενες  παρεμβάσεις  του  Ταμείου  Ανάκαμψης.  Το  κόστος ενέργειας  εκτινάσσει  το  κόστος  παραγωγής  και  απαιτούνται  συγκεκριμένες  δράσεις σχετικές με τις ΑΠΕ.

στ. Νερό

Οι δράσεις για το νερό θα πρέπει να έχουν κεντρικό χαρακτήρα για  μικρότερες απώλειες στις υφιστάμενες υποδομές νερού, αύξηση της αποταμίευσης με νέα φράγματα, βελτίωση των μεθόδων άρδευσης, αντιπλημμυρικά έργα, προστασία της υφαλμύρωσης των υπόγειων υδροφόρων και της διάβρωσης των εδαφών, έργα αφαλάτωσης και ανακύκλωσης κατάλληλων αστικών λυμάτων για άρδευση.

Ο Κανονισμός επιτάσσει 5 δράσεις (Β: υπηρεσίες αγροτών, Γ: καινοτομία,  Δ: πάγιος   εξοπλισμός, Ε: ιχνηλασιμότητα, ΣΤ: επικοινωνία των προγραμμάτων εργασίας) με τις Β, Γ και Δ να έχουν σχήμα επιδότησης:

-75% κοινοτική + 12,5 εθνική συμμετοχή + 12,5% ιδία συμμετοχή, όπου το budget διαμορφώνεται σε 10,66 κοινοτική + 1,8 εθνική + 1,8 ιδία συμμετοχή ή 14,3 εκατ. ευρώ ετησίως, να γίνει:

-50%  κοινοτική + 25 εθνική συμμετοχή + 25%  ιδία συμμετοχή, όπου το budget  διαμορφώνεται σε 10,66 κοινοτική + 5,3 εθνική + 5,3 ιδία συμμετοχή ή 21,3 εκατ. ευρώ ετησίως.

Έτσι  ευνοούνται οι υγιέστερες οργανώσεις με προγράμματα επιδοτούμενα κατά 75% (50% κοινοτική + 25% εθνική) με αυξημένο budget κατά 25% και το κράτος συνεχίζει να κερδίζει εφαρμόζοντας ορθότερα και υγιέστερα την πολιτική στον τομέα.

Η προώθηση χρήσης κάθε μορφής ΑΠΕ ειδικά σε ΓΟΕΒ -ΤΟΕΒ για την χρήση στην άντληση και διαχείριση του αρδευτικού νερού ώστε να μειωθεί το κόστος άρδευσης.

Η εφαρμογή των ΣΔΙΤ για επενδύσεις για νέα αρδευτικά έργα και συστήματα θα πρέπει να γίνει με αποφυγή πρόσθετης επιβάρυνσης των αγροτών από τέλη άρδευσης που θα αυξάνουν το κόστος

ζ. Οικολογικά Προγράμματα

Στα οικολογικά προγράμματα της προστασίας εδαφικών πόρων και νερού απουσιάζει η διαχείριση του νερού και η ενίσχυση δράσεων κυκλικής οικονομίας. Η έμφαση πρέπει να δοθεί στην διαχείριση των βοσκοτόπων και την δυναμική ετήσια ανανέωση της βοσκο- ικανότητας αυτών. Σε σχέση με την ηλεκτρονική εφαρμογή που περιγράφεται προκύπτει το ερώτημα αν αυτή η εφαρμογή της διαχείρισης φυσικών πόρων αφορά την πλατφόρμα FaST ή για κάποια άλλη εφαρμογή που θα αναπτυχθεί από το ΥπΑΑΤ (ή τον ΟΠΕΚΕΠΕ). Σε κάθε περίπτωση οι όποιες επιλογές οι σχετιζόμενες με την γεωργία ακριβείας οφείλουν να είναι ανοιχτές πέρα από δεσπόζουσες θέσεις.

η. Συμβουλές- Κατάρτιση – Επιμόρφωση

Πρέπει να δοθεί έμφαση στις γεωργικές συμβουλές, στην εκπαίδευση και στην κατάρτιση του ανθρώπινου   δυναμικού,   έτσι   ώστε   να   μπορεί   να   ανταποκρίνεται   στις   σύγχρονες   και πολύπλοκες ανάγκες του πρωτογενή τομέα. Τα σχετικά κονδύλια πρέπει να διπλασιασθούν και σε αυτή την διαδικασία οι οργανώσεις των αγροτών να έχουν ουσιαστικό ρόλο γιατί έτσι θα υπάρχει μόνιμη τοπική επαφή με τους αγρότες που θα εξειδικεύεται στις ανάγκες της κάθε περιοχής και θα στηρίζει την καινοτομία.

θ. Προσαρμογή και στήριξη  του ΕΛΓΑ στην αξιοποίηση κοινοτικών ενισχύσεων για προγράμματα ενεργητικής προστασίας και εύρεσης πόρων για  τις ζημιές από την κλιματική αλλαγή.

Τομεακό πρόγραμμα ενεργητικής ενίσχυσης των αγροτών για να ανταπεξέλθουν στις ζημιές από ακραία καιρικά φαινόμενα  και προσαρμογή του ΕΛΓΑ στις νέες ανάγκες με αλλαγή του κανονισμού αποζημιώσεων.