Καζακστάν – Οι κίνδυνοι στο Αλμάτι και το καμπανάκι για τη Δύση

Τα γεγονότα στο Καζακστάν  μπορούν να αποτελέσουν σημαντική προειδοποίηση για τους Ευρωπαίους ηγέτες. Η κυβέρνηση του κράτους της κεντρικής Ασίας έπεσε, την Τετάρτη, μετά από τις διαδηλώσεις που προκλήθηκαν, εξαιτίας της άρσης των ανώτατων ορίων τιμών στο υγραέριο κίνησης (LPG), δημοφιλές καύσιμο για τα αυτοκίνητα, με τη Δύση να αντιμετωπίζει τις εξελίξεις αυτές με ιδιαίτερη ανησυχία. (Ο πρόεδρος του Καζακστάν, Κασίμ-Ζομάρτ Τοκάγιεφ, αποδέχτηκε την παραίτηση της κυβέρνησης, την Τετάρτη, μετά τις διαδηλώσεις κατά τις οποίες τραυματίστηκαν 100 αστυνομικοί και εκατοντάδες πολίτες. Οι διαδηλώσεις αυτές κλόνισαν και την εικόνα της χώρας στο εξωτερικό, ως πολιτικά σταθερής και αυστηρά ελεγχόμενης χώρας, η οποία θα μπορούσε να προσελκύσει ξένες επενδύσεις στις βιομηχανίες πετρελαίου και μετάλλων.)

Εκ πρώτης όψεως, η πολιτική αυτή αναταραχή μοιάζει περίεργη για μία χώρα που, το 2020, διέθετε 1,8 εκατομμύρια βαρέλια ημερήσιας παραγωγής πετρελαίου και 32 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα (bcm) φυσικού αερίου, ποσά πολύ υψηλότερα από τα επίπεδα κατανάλωσης. Ωστόσο, το υγραέριο πωλείται, εδώ και καιρό, με επιδοτούμενο επιτόκιο χαμηλότερο του κόστους παραγωγής του, γεγονός που επιτάχυνε τις εξαγωγές και οδήγησε σε ελλείψεις. Ως εκ τούτου, η ιδέα της κυβέρνησης να τονώσει την προσφορά στο εσωτερικό, αυξάνοντας την τιμή, θεωρείται λογική. Εντούτοις, ορισμένοι Καζάκοι ήρθαν αντιμέτωποι με τα διπλάσια κόστη ενέργειας. (Η αύξηση της τιμής θεωρείται άδικη από τους πολίτες, δεδομένου ότι το Καζακστάν διαθέτει τεράστια αποθέματα φυσικού αερίου και πετρελαίου.)

Τα ζητήματα αυτά προκάλεσαν ευρύτερες αντιδράσεις. Ο πρώην πρόεδρος του Καζακστάν, Νουρσουλτάν Ναζαρμπάγεφ, ο οποίος κυβέρνησε τη χώρα για τρεις δεκαετίες, μέχρι την ξαφνική παραίτησή του, το 2019, καθυστέρησε την παράδοση της εξουσίας του στον διορισμένο διάδοχό του, Κασίμ-Ζομάρτ Τοκάγιεφ. (Παρά την παραίτησή του, ο Ναζαρμπάγεφ διατηρεί ισχυρές εξουσίες ως πρόεδρος του συμβουλίου ασφαλείας. Αξιοσημείωτο παραμένει το ότι δεν έχει συγκαλέσει το συμβούλιο ούτε σχολίασε τα βίαια επεισόδια των τελευταίων ημερών.) Τα πράγματα μπορεί να πάρουν καλύτερη τροπή υπό την εξουσία του Τοκάγιεφ, ο οποίος έδωσε εντολή να αποκατασταθεί το ανώτατο όριο τιμής υγραερίου, καθώς και να πραγματοποιούνται έλεγχοι τιμών σε άλλα «σημαντικά για την κοινωνία αγαθά». (Ο Τοκάγιεφ διέταξε αυτούς και τους κυβερνήτες των επαρχιών να επαναφέρουν τους ελέγχους των τιμών του υγραερίου και την επέκτασή τους σε βενζίνη, ντίζελ και άλλα αγαθά. Διέταξε την κυβέρνηση να αναπτύξει έναν νόμο περί προσωπικής πτώχευσης, να εξετάσει το ενδεχόμενο να παγώσει τις τιμές των υπηρεσιών κοινής ωφέλειας και να επιδοτήσει τις πληρωμές ενοικίων για φτωχές οικογένειες.) Ήταν, όμως, ήδη πολύ αργά για την κυβέρνηση υπό τον Ασκάρ Μαμίν.

Οι Ευρωπαίοι έχουν να αντιμετωπίσουν σημαντικότερα προβλήματα στον τομέα της ενέργειας, σε σχέση με τους Καζάκους. Τα 219 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα φυσικού αερίου, που παρήχθησαν στην Ευρώπη, το 2020, ήταν πολύ χαμηλότερα από το ήμισυ της ευρύτερης κατανάλωσης της ηπείρου, με τις ευρωπαϊκές τιμές ενέργειας να έχουν εκτιναχθεί σε υψηλά επίπεδα ρεκόρ, εν μέσω περιορισμένης προσφοράς. Οι βραχυπρόθεσμες τιμές χονδρικής στον τομέα της ηλεκτρικής ενέργειας ανήλθαν, τον περασμένο μήνα, σε σχεδόν 10 φορές το επίπεδο των τιμών του προηγούμενου έτους. Την Τετάρτη, η γερμανική εταιρεία κοινής ωφέλειας, Uniper, αποκάλυψε μια νέα πιστωτική γραμμή 11 δισ. δολαρίων, για να προφυλαχθεί από τις κλήσεις περιθωρίου στα προθεσμιακά συμβόλαια ενέργειας.

Οι λογαριασμοί ενέργειας αντιπροσωπεύουν μικρότερο ποσοστό του προϋπολογισμού των νοικοκυριών στις πλουσιότερες χώρες. Ωστόσο, οι Ισπανοί καταναλωτές έχουν δει τους λογαριασμούς ενέργειας, που πληρώνουν από το 2019, να διπλασιάζονται, ενώ οι πολίτες στο Ηνωμένο Βασίλειο θα αντιμετωπίσουν, κατά τους επόμενους μήνες, αύξηση μεγαλύτερη του 50%, στους ετήσιους λογαριασμούς τους. Ορισμένες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης ασκούν πιέσεις για τη δημιουργία κοινής αγοράς φυσικού αερίου και στρατηγικών αποθεμάτων, αλλά το πραγματικό τους πρόβλημα είναι εάν και πώς οι κυβερνήσεις θα αναλάβουν μέρος της ευθύνης. Το Αλμάτι αποτελεί ζωντανό παράδειγμα του τι θα συμβεί εάν οι κυβερνήσεις παραμείνουν αμέτοχες.

REUTERS BREAKINGVIEWS