Ουκρανία, εμπάργκο όπλων και Τουρκία

Υπάρχει έντονος προβληματισμός στους κόλπους της Ευρωπαϊκής Ενωσης γύρω από τον εξοπλισμό ή μη της Ουκρανίας. Σύμφωνα με το Politico και το Euractive (18/1) η Γερμανία δεσμεύθηκε ότι δεν θα εξάγει όπλα στην Ουκρανία και τη δέσμευση αυτή διατύπωσε η υπουργός Εξωτερικών Αναλένα Μπέρμποκ κατά την πρόσφατη επίσκεψή της στο Κίεβο. «Η περιοριστική πολιτική μας για τις εξαγωγές όπλων έχει θεμέλια στην ιστορία μας» είπε. Βέβαια η Γερμανία είναι μια χώρα με σημαντικές εξαγωγές όπλων (ύψους 9,35 δισ. ευρώ για το 2021). Ωστόσο η (ορθή) άρνηση της Γερμανίας να εξάγει όπλα στην Ουκρανία εγείρει το ερώτημα: Γιατί η Γερμανία και άλλες χώρες-μέλη της Ευρωπαϊκής Ενωσης (ΕΕ), όπως Ισπανία, Ιταλία, Σουηδία κ.ά., εξάγουν επιθετικά όπλα στην Τουρκία; Εξοπλίζουν «με τρόπο ανήθικο» την Τουρκία (βλέπε και Π.Κ. Ιωακειμίδης, «Οι ανήθικοι εξοπλισμοί του Σάντσεθ και η ΕΕ», «ΤΑ ΝΕΑ», 19/11/12021).

Και γιατί η Ευρωπαϊκή Ενωση δεν επιβάλλει ένα συνολικό εμπάργκο στις εξαγωγές επιθετικών όπλων σε οποιαδήποτε χώρα με επιθετική πολιτική, και φυσικά στην Τουρκία, όπως ορθώς και επιμόνως ζητά και ο πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ-ΚΙΝΑΛ Ν. Ανδρουλάκης; Ενώ κάποιος θα πρέπει να είναι ιδιαίτερα διστακτικός στην επιβολή οικονομικών κυρώσεων, καθώς αυτές πλήττουν την κοινωνία και τους πολίτες και συνήθως φέρνουν τα αντίθετα από τα επιδιωκόμενα αποτελέσματα, το εμπάργκο όπλων, η απαγόρευση εξαγωγών, έχει διαφορετική αξία και συνέπειες. Δεν πλήττει την κοινωνία αλλά τα επιθετικά σχέδια ενός καθεστώτος, αν και θα πρέπει να αναγνωριστεί ότι το καθεστώς θα βρει τελικά εναλλακτικές πηγές προμήθειας όπλων ή ακόμα θα αναπτύξει και την εγχώρια βιομηχανία παραγωγής τους. Για την Ευρωπαϊκή Ενωση όμως το εμπάργκο όπλων στην Τουρκία έχει και μια ηθική διάσταση. Ανταποκρίνεται στις αρχές και αξίες που έχει θέσει.

Η Ενωση έχει από το 2008 υιοθετήσει κοινή θέση (2008/944/CFSP, 8 Δεκεμβρίου 2008) για την εξαγωγή στρατιωτικής τεχνολογίας και εξοπλισμού. Η θέση αυτή (η οποία τροποποιήθηκε τον Σεπτέμβριο 2019) προβλέπει δέσμη κριτηρίων που πρέπει να πληρούνται για τις εξαγωγές, μεταξύ άλλων: (α) σεβασμός από την εισάγουσα χώρα των δεσμεύσεων του ΟΗΕ, (β) σεβασμός των ανθρωπίνων δικαιωμάτων καθώς και του διεθνούς ανθρωπιστικού δικαίου, (γ) οι εξαγωγές να μην προκαλούν ή παρατείνουν συγκρούσεις ή επεκτείνουν υφιστάμενες εντάσεις, (δ) οι εξαγωγές να μη χρησιμοποιούνται για τη διατάραξη της περιφερειακής ειρήνης, ασφάλειας και σταθερότητας, (ε) οι εξαγωγές να μη στρέφονται εναντίον άλλων κρατών-μελών ή συμμάχων, κ.ά. Η Τουρκία εμφανίζεται όμως  να παραβιάζει όλα τα κριτήρια! Επιπλέον το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο σε ψήφισμά του τον Σεπτέμβριο 2020 για την υλοποίηση της κοινής αυτής θέσης και μετά από πρωτοβουλία του Ν. Ανδρουλάκη περιέλαβε παράγραφο (αρ. 17) με την οποία ζητά από το Συμβούλιο «να προχωρήσει σε πρωτοβουλία τερματισμού των αδειών εξαγωγής όπλων στην Τουρκία για όσο η τελευταία παραβιάζει το διεθνές δίκαιο και προβαίνει σε έκνομες ενέργειες εις βάρος της Ελλάδας και της Κύπρου στην Αν. Μεσόγειο».

Από τότε και μέχρι σήμερα δεν έγινε απολύτως τίποτα στο πεδίο αυτό παρά το γεγονός ότι το ζήτημα έθεσε και ο Πρωθυπουργός σε επίπεδο Ευρωπαϊκού Συμβουλίου. Τώρα όμως που η Γερμανία επαναφέρει το ζήτημα σε σχέση με την Ουκρανία αλλά και με τη νομοθεσία που ετοιμάζει και τις επανειλημμένες διακηρύξεις της Αναλένα Μπέρμποκ ότι «η διπλωματία είναι ο τρόπος επίλυσης των διαφορών και όχι οι εξοπλισμοί», είναι ίσως η στιγμή να (ξανα)ανοίξει η ευρύτερη συζήτηση των εξαγωγών όπλων, περιλαμβανομένης και της Τουρκίας, σε επίπεδο ΕΕ.

Ο καθηγητής Π.Κ. Ιωακειμίδης είναι πρώην πρεσβευτής – σύμβουλος του ΥΠΕΞ και μέλος της συμβουλευτικής επιτροπής του FEPS και του ΕΛΙΑΜΕΠ. Τελευταίο βιβλίο του: «Επιτεύγματα και στρατηγικά λάθη της εξωτερικής πολιτικής της Μεταπολίτευσης (εκδόσεις Θεμέλιο)