Γιατί το νερό γίνεται το νέο πεδίο εθνικών συγκρούσεων

Μετά το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο, τώρα στο επίκεντρο διακρατικών συγκρούσεων έχει αρχίσει να γίνεται και το νερό. Πρόκειται για σημάδι πως εκτός από τις γεωπολιτικές συγκρούσεις και τα εθνικά συμφέροντα, τις σχέσεις μεταξύ των κρατών πλέον επηρεάζει όλο και περισσότερο και η κλιματική αλλαγή.

Η Αιθιοπία ανακοίνωσε ότι ξεκίνησε για πρώτη φορά μέσα στο Σαββατοκύριακο να παράγει ηλεκτρισμό από τη νέα γιγαντιαία υδροηλεκτρική μονάδα-φράγμα που έχει κατασκευάσει πάνω στον ποταμό Νείλο. Πρόκειται για έργο στον Μπλε Νείλο το οποίο η χώρα αντιμετωπίζει ως κλειδί για την οικονομική της ανάπτυξη αλλά και την επάρκεια στην παραγωγή ενέργειας. Η στρατηγική αυτή κίνηση όμως έχει προκαλέσει πολλές αντιδράσεις από άλλα γειτονικά κράτη που βρέχονται κι αυτά από το Νείλο.

Πρόκειται για την Αίγυπτο και το Σουδάν που αντιδρούν στην επένδυση αυτή των 5 δισ. δολαρίων επειδή φοβούνται ότι το έργο θα μειώσει τους όγκους νερού που μεταφέρει ο Νείλος στα δικά τους εδάφη. Το νέο φράγμα αναμένεται ότι θα χρησιμοποιηθεί για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας 5.000 μεγαβάτ, διπλασιάζοντας την παραγωγή στην Αιθιοπία η οποία φιλοδοξεί όχι μόνο να βάλει το ηλεκτρικό σε κάθε σπίτι αλλά στη συνέχεια να κάνει ακόμη κι εξαγωγές ρεύματος.

Το έργο που η κυβέρνηση στην πρωτεύουσα Αντίς Αμπέμπα χαρακτηρίζει ως αναγεννησιακό για τη χώρα έχει το ανάλογο όνομα –Μεγάλο Αναγεννησιακό Φράγμα της Αιθιοπίας ή Great Ethiopian Renaissance Dam (GERD).

Ο πρωθυπουργός Abiy Ahmed ήταν αυτός που εγκαινίασε επίσημα το έργο στο μεγα-φράγμα δίνοντας το έναυσμα για την έναρξη της παραγωγής. «Η Αιθιοπία δεν προτίθεται να βλάψει κανέναν, αντίθετα, θα μεριμνήσει για το 60% του πληθυσμού που δεν έχει δει ποτέ του ηλεκτρικό λαμπτήρα, καθώς και για τις μητέρες μας που (αναγκάζονται να) μεταφέρουν ξύλα για ενέργεια. Η πρόθεση δεν είναι να βλάψουμε κανέναν αλλά να συνεργαστούμε», υποσχέθηκε.

Το GERD ξεκίνησε να κατασκευάζεται πριν από μια δεκαετία και αναμένεται να έχει ολοκληρωθεί έως το 2024. Πέρσι η Αιθιοπία προχώρησε στην αμφιλεγόμενη διπλωματικά δεύτερη φάση του έργου, γεμίζοντας το φράγμα με μεγάλες ποσότητες νερού παρά τις μεγάλες αντιδράσεις από Σουδάν και Αίγυπτο. Οι τρεις χώρες πραγματοποιούν συνεχείς συνομιλίες μέσω της Αφρικανικής Ένωσης, οι οποίες όμως μέχρι τώρα δεν έχουν αποδώσει καρπούς.

Το GERD στο Μπλε Νείλο βρίσκεται περίπου 30 χιλιόμετρα από τα σύνορα με το Σουδάν. Η συνολική χωρητικότητα του φράγματος είναι 74 δις κυβικά μέτρα. Η Αιθιοπία είχε ανακοινώσει πέρσι ότι έχει μεταφέρει εκεί αρκετή ποσότητα νερού για να αρχίσει να παράγει ηλεκτρισμό, αλλά αυτό αμφισβητήθηκε. Τώρα το θέμα επανέρχεται στο προσκήνιο από τη νέα κίνηση της Αντίς Αμπέμπα.

Η Αίγυπτος των 100 εκατ. κατοίκων έχει από την πλευρά της αντιδράσει εξ αρχής επειδή εξαρτάται από το Νείλο για τις περισσότερες ανάγκες της σε νερό. Η χώρα διεκδικεί ιστορικό δικαίωμα στο να έχει βασικό λόγο για το ποτάμι από το 1929 όταν υπεγράφη συμφωνία μεταξύ Αιγύπτου και Σουδάν. Με βάση της συμφωνία αυτή η Αίγυπτος έχει δικαίωμα άσκησης βέτο στην πραγματοποίηση κατασκευαστικών έργων στο ποτάμι. Το 1959 υπεγράφη άλλη συμφωνία με την οποία η Αίγυπτος κατοχύρωσε το 66% της ροής του νερού από το Νείλο, με το Σουδάν να κατοχυρώνει άλλο ένα 22%.

Η Αιθιοπία όμως δεν έχει συμμετάσχει σε καμία από τις συμφωνίες αυτές και δεν τις θεωρεί έγκυρες αφού δεν κατοχυρώνουν δικαιώματά της. Το 2010 οι χώρες της λεγόμενης Λεκάνης του Νείλου, πλην της Αιγύπτου και του Σουδάν,  υπέγραψαν άλλη συμφωνία που επιτρέπει την πραγματοποίηση έργων στον ποταμό χωρίς την έγκριση του Καίρου. Με τις αντιμαχόμενες πλευρές να προσπαθούν να κατοχυρώσουν τα δικαιώματά τους φαίνεται ότι οι κόντρες θα συνεχιστούν.