ΟΟΣΑ: «SOS» για τα πλαστικά – Μόνο το 9% ανακυκλώνεται

Ο κόσμος παράγει διπλάσια πλαστικά από ό,τι πριν από δύο δεκαετίες, με το μεγαλύτερο μέρος τους να καταλήγει σε χωματερή, να αποτεφρώνεται ή να διαρρέει στο περιβάλλον και μόνο το 9% να ανακυκλώνεται επιτυχώς, σύμφωνα με νέα έκθεση του ΟΟΣΑ .

Εν όψει των συνομιλιών του ΟΗΕ για διεθνή δράση για τη μείωση των πλαστικών απορριμμάτων, η πρώτη Παγκόσμια Προοπτική Πλαστικών του ΟΟΣΑ δείχνει ότι καθώς οι αυξανόμενοι πληθυσμοί και τα εισοδήματα οδηγούν σε μια αδυσώπητη αύξηση της ποσότητας πλαστικού που χρησιμοποιείται και απορρίπτεται, οι πολιτικές για τον περιορισμό της διαρροής του στο περιβάλλον μειώνονται.

Πρωταγωνιστές της ρύπανσης

Σχεδόν το ήμισυ του συνόλου των πλαστικών απορριμμάτων παράγονται στις χώρες του ΟΟΣΑ, σύμφωνα με το Outlook. Τα πλαστικά απόβλητα που παράγονται ετησίως ανά άτομο ποικίλλουν από 221 κιλά στις Ηνωμένες Πολιτείες και 114 κιλά στις ευρωπαϊκές χώρες του ΟΟΣΑ έως 69 κιλά, κατά μέσο όρο, στην Ιαπωνία και την Κορέα.

Η περισσότερη πλαστική ρύπανση προέρχεται από την ανεπαρκή συλλογή και απόρριψη μεγαλύτερων πλαστικών υπολειμμάτων γνωστών ως μακροπλαστικά, αλλά η διαρροή μικροπλαστικών (συνθετικά πολυμερή μικρότερη από 5 mm σε διάμετρο) από πράγματα όπως βιομηχανικά πλαστικά pellets, συνθετικά υφάσματα, οδικές σημάνσεις και φθορά ελαστικών αποτελεί επίσης σοβαρή ανησυχία.

Οι χώρες του ΟΟΣΑ βρίσκονται πίσω από το 14% της συνολικής διαρροής πλαστικών. Στο πλαίσιο αυτό, οι χώρες του ΟΟΣΑ αντιπροσωπεύουν το 11% της διαρροής μακροπλαστικών και το 35% της διαρροής μικροπλαστικών.

Το Outlook σημειώνει ότι η διεθνής συνεργασία για τη μείωση της πλαστικής ρύπανσης θα πρέπει να περιλαμβάνει την υποστήριξη χωρών με χαμηλότερο εισόδημα στην ανάπτυξη καλύτερης υποδομής διαχείρισης απορριμμάτων για τη μείωση της διαρροής πλαστικών τους.

Βελτίωση λόγω πανδημίας

Η έκθεση διαπιστώνει ότι η κρίση της COVID-19 οδήγησε σε μείωση 2,2% στη χρήση πλαστικών το 2020, καθώς η οικονομική δραστηριότητα επιβραδύνθηκε, αλλά η αύξηση των σκουπιδιών, των συσκευασιών σε πακέτο τροφίμων και του πλαστικού ιατρικού εξοπλισμού, όπως οι μάσκες δημιούργησαν επιπλέον απορρίματα . Καθώς η οικονομική δραστηριότητα επανήλθε το 2021, η κατανάλωση πλαστικών έχει επίσης ανακάμψει.

Η μείωση της ρύπανσης από πλαστικά θα απαιτήσει δράση και διεθνή συνεργασία για τη μείωση της παραγωγής πλαστικών, μεταξύ άλλων μέσω καινοτομίας, καλύτερου σχεδιασμού προϊόντων και ανάπτυξης φιλικών προς το περιβάλλον εναλλακτικών λύσεων, καθώς και προσπάθειες για τη βελτίωση της διαχείρισης των απορριμμάτων και την αύξηση της ανακύκλωσης.

Απαγορεύσεις και φόροι στα πλαστικά μιας χρήσης υπάρχουν σε περισσότερες από 120 χώρες, αλλά δεν κάνουν αρκετά για να μειώσουν τη συνολική ρύπανση. Οι περισσότεροι κανονισμοί περιορίζονται σε είδη όπως οι πλαστικές σακούλες, οι οποίες αποτελούν ένα μικρό μερίδιο των πλαστικών απορριμμάτων και είναι πιο αποτελεσματικοί στη μείωση των απορριμμάτων παρά στον περιορισμό της κατανάλωσης πλαστικών. Οι φόροι υγειονομικής ταφής και αποτέφρωσης που δίνουν κίνητρα για την ανακύκλωση υπάρχουν μόνο σε μια μειοψηφία χωρών. Το Outlook ζητά μεγαλύτερη χρήση μέσων όπως τα συστήματα εκτεταμένης ευθύνης παραγωγού για συσκευασίες και διαρκή προϊόντα, φόρους χωματερής, συστήματα επιστροφής καταθέσεων και Pay-as-You-Throw.

Παρθένα πλαστικά

Τα περισσότερα πλαστικά που χρησιμοποιούνται σήμερα είναι παρθένα – ή πρωτογενή – πλαστικά, κατασκευασμένα από αργό πετρέλαιο ή φυσικό αέριο. Η παγκόσμια παραγωγή πλαστικών από ανακυκλωμένα –ή δευτερογενή– πλαστικά έχει υπερτετραπλασιαστεί από 6,8 εκατομμύρια τόνους (Mt) το 2000 σε 29,1 Mt το 2019, αλλά αυτό εξακολουθεί να είναι μόνο το 6% του μεγέθους της συνολικής παραγωγής πλαστικών.

Πρέπει να γίνουν περισσότερα για να δημιουργηθεί μια χωριστή και εύρυθμη αγορά για ανακυκλωμένα πλαστικά, τα οποία εξακολουθούν να θεωρούνται υποκατάστατα του παρθένου πλαστικού. Ο καθορισμός στόχων ανακυκλωμένου περιεχομένου και η επένδυση σε βελτιωμένες τεχνολογίες ανακύκλωσης θα μπορούσαν να συμβάλουν στο να γίνουν οι δευτερογενείς αγορές πιο ανταγωνιστικές και κερδοφόρες.

Μερικά βασικά ευρήματα από το Outlook:

• Η κατανάλωση πλαστικών έχει τετραπλασιαστεί τα τελευταία 30 χρόνια, λόγω της ανάπτυξης στις αναδυόμενες αγορές. Η παγκόσμια παραγωγή πλαστικών διπλασιάστηκε από το 2000 έως το 2019 φτάνοντας τους 460 εκατομμύρια τόνους. Τα πλαστικά ευθύνονται για το 3,4% των παγκόσμιων εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου.
• Η παγκόσμια παραγωγή πλαστικών απορριμμάτων υπερδιπλασιάστηκε από το 2000 έως το 2019 σε 353 εκατομμύρια τόνους. Σχεδόν τα δύο τρίτα των πλαστικών απορριμμάτων προέρχονται από πλαστικά με διάρκεια ζωής κάτω των πέντε ετών, με το 40% να προέρχεται από συσκευασίες, το 12% από καταναλωτικά αγαθά και το 11% από ρούχα και υφάσματα.
• Μόνο το 9% των πλαστικών απορριμμάτων ανακυκλώνεται (το 15% συλλέγεται για ανακύκλωση, αλλά το 40% απορρίπτεται ως υπολείμματα). Άλλο 19% αποτεφρώνεται, 50% καταλήγει σε ΧΥΤΑ και 22% αποφεύγει τα συστήματα διαχείρισης απορριμμάτων και πηγαίνει σε ανεξέλεγκτες χωματερές, καίγεται σε ανοιχτούς λάκκους ή καταλήγει σε χερσαία ή υδάτινα περιβάλλοντα, ιδιαίτερα σε φτωχότερες χώρες.
• Το 2019, 6,1 εκατομμύρια τόνοι (Mt) πλαστικών απορριμμάτων διέρρευσαν σε υδάτινα περιβάλλοντα και 1,7 Mt διέρρευσαν στους ωκεανούς. Υπολογίζεται τώρα ότι υπάρχουν περίπου 30 Mt πλαστικών απορριμμάτων σε θάλασσες και ωκεανούς και άλλα 109 Mt έχουν συσσωρευτεί σε ποτάμια. Η συσσώρευση πλαστικών στα ποτάμια συνεπάγεται ότι η διαρροή στον ωκεανό θα συνεχιστεί για τις επόμενες δεκαετίες, ακόμη και αν τα πλαστικά απόβλητα κακής διαχείρισης μπορούσαν να μειωθούν σημαντικά.

Λαμβάνοντας υπόψη τις παγκόσμιες αλυσίδες αξίας και το εμπόριο πλαστικών, η ευθυγράμμιση των προσεγγίσεων σχεδιασμού και η ρύθμιση των χημικών ουσιών θα είναι το κλειδί για τη βελτίωση της κυκλικότητας των πλαστικών. Μια διεθνής προσέγγιση για τη διαχείριση των αποβλήτων θα πρέπει να οδηγήσει στην κινητοποίηση όλων των διαθέσιμων πηγών χρηματοδότησης, συμπεριλαμβανομένης της αναπτυξιακής βοήθειας, για να βοηθηθούν οι χώρες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος να καλύψουν εκτιμώμενο κόστος 25 δισεκατομμυρίων ευρώ ετησίως για τη βελτίωση της υποδομής διαχείρισης αποβλήτων.