Πώς «σπάσαμε τα δεσμά» του ΔΝΤ

Εν έτει 2022, η Ελλάδα κουνά το μαντίλι στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο. Μία «επωνυμία» που ταυτίστηκε όσο τίποτα με την αυστηρή λιτότητα, τα αμέτρητα ξενύχτια διαπραγματεύσεων κυβέρνησης – δανειστών στο υπουργείο Οικονομικών, και φυσικά με τον σκληρό, ψυχρό, ψηλόλιγνο άντρα, με τα μπλε μάτια: τον Πολ Τόμσεν ή αλλιώς τον «Mr Blue eyes». Η σκληρή διαπραγματευτική στάση σημάδεψε τη μνημονιακή εποχή και ο ίδιος έχτισε καριέρα στο Ταμείο έως τη συνταξιοδότησή του. Έπειτα από 12 έτη – και ύστερα από τρεις μνημονιακούς κύκλους – η χώρα «τελειώνει» το Ταμείο από δανειστή καθότι αποπλήρωσε πρόωρα το υπόλοιπο δάνειο των 1,86 δισ. ευρώ από το 1ο και το 2ο Μνημόνιο.

Η αναγκαστική συμβίωση της Ελλάδας με το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο – και εν ολίγοις η έκδοση του «πιστοποιητικού γέννησης» της ελληνικής κρίσης – μπαίνει πριν από 12 χρόνια. Τότε, η χώρα – υπό την πίεση των επιθέσεων από τις διεθνείς αγορές και υπό το κλίμα των τεράστιων κοινωνικών αντιδράσεων – εισήλθε στην εποχή των Μνημονίων. Αν και τα σημάδια της κρίσης αρχίζουν να φαίνονται πριν από το 2010, αυτό το έτος θα χαρακτηριστεί ιστορικό για την πορεία όχι μόνο της Ελλάδας, αλλά και για ολόκληρη την ευρωζώνη. Το γεγονός δε ότι η ελληνική οικονομία τότε δέχθηκε μπαράζ υποβαθμίσεων από τους οίκους αξιολόγησης (απώλεσε την επενδυτική βαθμίδα και μπήκε στην κατηγορία «σκουπίδια») και αποκλείστηκε από τις αγορές, οδήγησε τους ευρωπαίους εταίρους σε αποφάσεις-ορόσημα. Μία από τις καθοριστικές ήταν λοιπόν η είσοδος του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου. Για να αποφύγει τη χρεοκοπία η Ελλάδα, προσέφυγε στον μηχανισμό στήριξης «τρόικα» (ΔΝΤ, ΕΕ, ΕΚΤ) με «αντάλλαγμα» τη δημοσιονομική προσαρμογή (τη βίαιη όπως αποδείχθηκε) και τις διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις.

Ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας δεν υπήρχε ακόμα και έτσι κρίθηκε από την τότε ηγεσία της Ευρώπης απαραίτητη η τεχνογνωσία του ΔΝΤ για να αντιμετωπίσει τον κίνδυνο χρεοκοπίας. Χρόνια αργότερα, ευρωπαίοι αξιωματούχοι παραδέχθηκαν λάθη στη διαχείριση της ελληνικής κρίσης, καθώς η κοινωνία υπέστη σοκ λιτότητας (έκθεση του 2020, από τον πρώην επίτροπο Οικονομικών Υποθέσεων Χοακίν Αλμούνια).

• Το πρώτο Μνημόνιο συνδυάστηκε με την αυστηρότητα του ΔΝΤ. Η χρηματοδότηση κατά το πρώτο πρόγραμμα έγινε με διμερή δάνεια από τα κράτη-μέλη του ευρώ προς την Ελλάδα μέσω του μηχανισμού χρηματοδοτικής διευκόλυνσης (Eurogroup, 2 Μαΐου 2010). Στο πλαίσιο του πρώτου προγράμματος, η Ελλάδα έλαβε ως χρηματοδοτική συνδρομή συνολικό ποσό 52,9 δισ. ευρώ. Το ΔΝΤ κατέβαλε συμπληρωματικό ποσό περίπου 20 δισ. ευρώ.
• Το δεύτερο πρόγραμμα προσαρμογής αντικατέστησε το πρώτο. Εγκρίθηκε στις 9 Μαρτίου 2012 και διήρκεσε μέχρι τον Ιούνιο του 2015. Η χρηματοδότηση παρασχέθηκε από τα κράτη της ευρωζώνης μέσω του Ευρωπαϊκού Ταμείου Χρηματοοικονομικής Σταθερότητας (ΕΤΧΣ). Το ΕΤΧΣ κατέβαλε 141,8 δισ. ευρώ και το ΔΝΤ περίπου 12 δισ. ευρώ.
• Το τρίτο πρόγραμμα οικονομικής προσαρμογής άρχισε στις 19 Αυγούστου 2015 μέχρι τις 20 Αυγούστου 2018. Ηταν από τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας και εκταμιεύτηκαν 46,9 δισ. ευρώ (έως τις 21/6/2018). Το ΔΝΤ αναλαμβάνει ρόλο συμβούλου. Το τελευταίο πρόγραμμα ολοκληρώθηκε στις 20 Αυγούστου 2018. Η χώρα από τότε δεν εξαρτάται από δάνεια διάσωσης. Βρίσκεται υπό καθεστώς ενισχυμένης εποπτείας, με τριμηνιαίες αξιολογήσεις έως τον Αύγουστο του 2022. Από εκεί και πέρα θα αξιολογείται ανά εξάμηνο, έως ότου εξοφλήσει το 75% των δανείων.