ΙΟΒΕ: Πώς κινούνται οι αμοιβές των εργαζομένων στην Ελλάδα

Οι τάσεις στις εργασιακές αμοιβές αποτελούν κλειδί για την ισορροπία στην επίσημη αγορά εργασίας. Μεταξύ των πολλών επιδράσεων που ασκούν, επηρεάζουν άμεσα το διαθέσιμο εισόδημα των νοικοκυριών, αλληλεπιδρούν με την παραγωγικότητα των εργαζομένων, συνδιαμορφώνουν την ανταγωνιστικότητα της οικονομίας, ενώ έμμεσα καθορίζουν σε μεγάλο βαθμό τα έσοδα και την ευρωστία του ασφαλιστικού συστήματος, σύμφωνα με ειδική ανάλυση του ΙΟΒΕ.

Εν όψει και των κυβερνητικών αποφάσεων οι οποίες θα τεθούν σε εφαρμογή από 01/05/2022 για το επίπεδο του κατώτατου μισθού, παρουσιάζονται στο παρόν πλαίσιο βασικές τάσεις των αμοιβών εξαρτημένης εργασίας στην Ελλάδα την περίοδο 2016-2021. Για αυτόν τον σκοπό αυτό, αξιοποιούνται στοιχεία από την ετήσια ηλεκτρονική καταχώρηση στο πληροφοριακό σύστημα ΕΡΓΑΝΗ του Υπουργείου Εργασίας, Κοινωνικής Ασφάλισης και Κοινωνικής Αλληλεγγύης, των καταστάσεων προσωπικού για το σύνολο των εργαζομένων στη χώρα με σχέση εξαρτημένης εργασίας ιδιωτικού δικαίου. Η ηλεκτρονική απογραφή του συνόλου του μισθωτών στο πληροφοριακό σύστημα ΕΡΓΑΝΗ γίνεται μία φορά ανά έτος, συνήθως στο τέταρτο τρίμηνο.

Η εξεταζόμενη περίοδος παρουσιάζει ξεχωριστό ενδιαφέρον, καθώς περιλαμβάνει τα τελευταία έτη της κρίσης χρέους, αλλά και την διετή περίοδο της κρίσης λόγω της πανδημίας. Επιπρόσθετα, κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, έχουν εφαρμοστεί μέτρα πολιτικής με άμεση επίδραση στην αγορά εργασίας και το επίπεδο των αμοιβών, όπως δύο αυξήσεις στον κατώτατο μισθό (Φεβρουάριος 2019, Ιανουάριος 2022) και δύο μειώσεις των υποχρεωτικών εισφορών κοινωνικής ασφάλισης (Ιούνιος 2020, Ιανουάριος 2021).

Οι μέσοι μισθοί

Ο μέσος μεικτός μισθός για το σύνολο των πλήρως απασχολούμενων κατέγραψε σημαντική αύξηση το 2021, κατά 5,2%, αγγίζοντας τα €1.337 για όσους αμείβονται πάνω από τον κατώτατο
μισθό. Ακολούθως, ο λόγος κατώτατου προς μέσο μισθό για το σύνολο των πλήρως απασχολούμενων, στο σύνολο των επιχειρήσεων, σημείωσε κάμψη το 2021, στο 51% συνυπολογίζοντας τις τριετίες και στο 49% χωρίς να υπολογίζονται οι τριετίες. Παρά τη μείωση, το εν λόγω ποσοστό αναδεικνύει τον υψηλό βαθμό συμπίεσης των μισθών στο σύνολο της
μισθωτής πλήρους απασχόλησης στη χώρα. Επιπλέον, ο μέσος μισθός παρουσιάζει έντονη διακύμανση ανάλογα με το μέγεθος της επιχείρησης, ενώ η αύξηση που καταγράφηκε το 2021 οφείλεται κυρίως σε αύξηση του μέσου μισθού σε μεσαίες και μεγάλες επιχειρήσεις.

Το ύψος του μέσου μεικτού μισθού το 2021 κυμάνθηκε από μόλις €907 στις μικρές επιχειρήσεις έως 10 ατόμων σε έως €1.732 στις επιχειρήσεις με 50-250 απασχολούμενους.

Από τα στοιχεία αναδεικνύεται επίσης ότι ένα ιδιαίτερα υψηλό ποσοστό των απασχολούμενων με ευέλικτες μορφές απασχόλησης αμείβονται με τον κατώτατο μισθό . Το ποσοστό αυτό στους εργαζόμενους με μερική ή εκ περιτροπής απασχόληση αυξήθηκε σημαντικά το 2019, ενώ το 2021 άγγιζε το 48%, έναντι ποσοστού 20% μεταξύ των εργαζομένων με πλήρη απασχόληση. Επιπρόσθετα, το ποσοστό των μισθωτών πλήρους απασχόλησης που αμείβεται με τον κατώτατο μισθό είναι ιδιαίτερα υψηλό στις μικρές επιχειρήσεις (37% στις επιχειρήσεις έως 10 ατόμων) και μικρότερο όσο μεγαλύτερη είναι μια επιχείρηση (9% στις επιχειρήσεις άνω των 250 ατόμων.

Ο Πίνακας 3.11 παρουσιάζει τους 19 μονοψήφιους κλάδους οικονομικής δραστηριότητας, κατά σειρά μεγέθους απασχόλησης το 2021, με στοιχεία για τις μέσες αποδοχές και το μερίδιο των αμειβόμενων στον κατώτατο μισθό. Ενδεικτικά, ο Πρωτογενής τομέας και κλάδοι υπηρεσιών του τριτογενούς τομέα, όπως η Εστίαση, ο Τουρισμός, και η Ψυχαγωγία, ξεχωρίζουν ως εκείνοι με το
μεγαλύτερο ποσοστό αμειβόμενων στον κατώτατο μισθό. Τις χαμηλότερες μέσες αποδοχές εμφάνισαν πέρυσι ο Πρωτογενής τομέας, καθώς και οι κλάδοι των Κατασκευών, του Εμπορίου, της Υγείας, της Εκπαίδευσης και των Διοικητικών δραστηριοτήτων.

Συμπερασματικά, την τελευταία πενταετία, παρουσιάζεται εγχωρίως σημαντική ετερογένεια ως προς το ύψος του μέσου μισθού και το ποσοστό των χαμηλόμισθων, ανάλογα με το μέγεθος επιχείρησης, τον τύπο απασχόλησης και τον κλάδο δραστηριότητας. Γενικά παρατηρείται υψηλός δείκτης συμπίεσης μισθών στον ιδιωτικό τομέα, ειδικά στις μικρές επιχειρήσεις. Η περιγραφική ανάλυση αναδεικνύει ότι μεταβολές του κατώτατου μισθού αναμένεται να έχουν άμεσες επιδράσεις σε κυρίως σε εργαζομένους με ευέλικτες μορφές απασχόλησης, εργαζομένους σε μικρομεσαίες εταιρείες, καθώς και εργαζομένους σε κλάδους υπηρεσιών, οι οποίοι και πλήγηκαν ασύμμετρα από την κρίση πανδημίας.