Η αντιπαράθεση γύρω από τις εξετάσεις διαγνωστικού χαρακτήρα, όπως και για τις εξετάσεις PISA, επαναφέρει το ερώτημα για το εάν και με ποιο βαθμό μπορούμε να καταγράψουμε ποσοτικά δεδομένα για την κατάσταση στο εκπαιδευτικό σύστημα και εάν αυτό μπορεί να μας βοηθήσει να αντιμετωπίσουμε υπαρκτά προβλήματα της ελληνικής εκπαίδευσης.
Και λέω ερώτημα γιατί όσοι είναι εξοικειωμένοι με τα ζητήματα που αφορούν την κοινωνική έρευνα γνωρίζουν ότι πάντα υπάρχουν δύο μεγάλοι κίνδυνοι: ο ένας η μέτρηση να είναι έτσι δομημένη, ώστε τελικά να πάρουμε τα αποτελέσματα που θα αναλογούν στην όποια προκατάληψη έχουμε και ο άλλος προφανώς η ίδια η ερμηνεία και παρουσίασή τους να αντανακλά τη δική μας μεροληψία.
Αυτό είναι ιδιαίτερα έντονο όταν μιλάμε για έννοιες όπως οι δεξιότητες, όπου υπάρχει συζήτηση για το πώς μπορούν να προσδιοριστούν και κυρίως να ιεραρχηθούν, από τη στιγμή που κάθε άλλο παρά «ουδέτερες» είναι, αφού αναπαράγονται μέσα σε ένα συγκρουσιακό κοινωνικό περιβάλλον.
Το εάν για παράδειγμα θα ιεραρχήσουμε την ταχύτητα διαχείρισης πληροφοριών ή την ικανότητα κριτικής προσέγγισης και διαμόρφωσης συνεκτικών αφηγήσεων, δεν είναι μια τεχνική επιλογή.
Ούτε μπορεί να θεωρηθεί «ουδέτερη» η αποτίμηση του εάν έχουμε να κάνουμε με ατομικές αποτυχίες των μαθητών, με ελλείμματα του εκπαιδευτικού συστήματος, ή με βαθιά ριζωμένες κοινωνικές ανισότητες, που επιτείνονται από το ίδιο το γεγονός ότι το εκπαιδευτικό σύστημα αποτιμά δεξιότητες που προϋποθέτουν συγκεκριμένα οικογενειακά περιβάλλοντα, αποκλείοντας αυτές που διαμορφώνονται σε άλλα.
Επιπλέον, τόσο η ελληνική όσο και η διεθνής εμπειρία καλεί σε μια ορισμένη επιφύλαξη απέναντι στην εύκολη διεκτραγώδηση του «χαμηλού επιπέδου» των μαθητών.
Οχι μόνο, γιατί συχνά υποτιμώνται πραγματικές δεξιότητες που καταγράφονται σε επόμενες φάσεις, αλλά κυρίως γιατί συνήθως αντανακλά συγκεκριμένες προκαταλήψεις για το ποια μέτρα πρέπει να ληφθούν, που συνήθως συνίστανται σε μια εντατικοποίηση και αυστηροποίηση του εξεταστικού πλαισίου, παρότι αυτό κατά τεκμήριο έχει ως αποτέλεσμα να παγιώνει ανισότητες και τελικά μορφές κοινωνικού αποκλεισμού.
