Eusko, το πρώτο σε κυκλοφορία τοπικό νόμισμα στην ΕΕ

Στο κατάστημα Arima Denda στη γαλλική πόλη Μπιαρίτς, μπορεί να βρει κανείς για να αγοράσει σαπούνια, βιβλία, πάνινες πετσέτες και ξεσκονόπανα, ακόμα και μηλίτη οίνο και κρασιά, όλα τοπικής παραγωγής. Από τη γαλλική πλευρά και από το νότιο τμήμα, το ισπανικό, της Χώρας των Βάσκων. Το κατάστημα που πωλεί τοπικά προϊόντα δέχεται και πληρωμές σε τοπικό νόμισμα. Σε χαρτονομίσματα γιέσκο (στη βασκική διάλλεκτο, οσκό το προφέρουν οι Γάλλοι). Ή και ηλεκτρονικά μέσω της εφαρμογής Euskopay.

«Οι πελάτες μας, ντόπιοι αλλά όχι μόνο, πληρώνουν τακτικά με eusko, σε χαρτονομίσματα ή μέσω Euskopay», μαρτυρά η ιδιοκτήτρια του τουριστικού καταστήματος, Μιρέν Μπορζέ. Το κατάστημά της είναι βέβαια ένα από τα 31 ανταλλακτήρια του τοπικού αυτού νομίσματος που δημιουργήθηκε το 2013 – η ισοτιμία του γιέσκο με το ευρώ είναι 1 προς 1.

«Τα τοπικά νομίσματα είναι ένα χρήσιμο εργαλείο που προωθεί την κοινωνική και αλληλέγγυα οικονομία», σημειώνει σε ρεπορτάζ της γαλλικής εφημερίδας «Le Figaro» ο Σεμπάς Κριστί, πρόεδρος του συλλόγου Euskal Moneta, ο οποίος έχει εγγεγραμμένους ως μέλη 4.000 ιδιώτες και 1.300 επαγγελματίες της ευρύτερης περιοχής. Σημειωτέον ότι τα μέλη του Euskal Moneta έχουν καταβάλει ετήσια συνδρομή από 5 έως 60 ευρώ (της Ευρωτράπεζας…) για μια να συμμετάσχουν στο σύλλογο που ανταγωνίζεται, κατά κάποιο τρόπο, την ΕΚΤ στην άκρως τουριστική αυτή περιοχή της Νοτιοδυτικής Γαλλίας και της Βόρειας Ισπανίας.

«Σχεδόν όλα τα έξοδα της καθημερινότητας μπορούν να γίνουν με γιέσκο, αφού το τοπικό νόμισμα των Ισπανών και Γάλλων Βάσκων μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε μαγαζιά, εστιατόρια, αλλά και για πληρωμές του οδοντιάτρου, του λογιστή και του μηχανικού ή ακόμα και να επισκεφθεί κανείς το μουσείο», αναφέρει χαρακτηριστικά ο Σεμπάς Κριστί.

82 τοπικά νομίσματα μόνο στη Γαλλία

Περισσότερα από 3 εκατομμύρια γιέσκο σε χαρτονομίσματα και, από τις αρχές του 2017, σε ψηφιακή μορφή κυκλοφορούν αυτή τη στιγμή στις περιοχές όπου κατοικούν Βάσκοι, ένθεν και ένθεν των γαλλοϊσπανικών συνόρων. Ο όγκος των συναλλαγών που γίνονται με γιέσκο καθιστά το τοπικό αυτό νόμισμα ως το σημαντικότερο από τα… 82 που αναφέρονται στη Γαλλία από το κίνημα Sol.

Όντως, στη χώρα που θεωρείται σήμερα ως η μείζονα δύναμη στους κόλπους της ΕΕ (ο πρόεδρός της, Εμανουήλ Μακρόν, είναι εξάλλου ο μεγαλύτερος υποστηρικτής της Ευρωζώνης και της ιδέας της «ευρωπαϊκής ταυτότητας» εν γένει) κυκλοφορούν ακόμα το «pêche» στο Παρίσι, η «gonette» στη Λυών, η «sol-violette» στην Τουλούζη, το «rollon» στη Νορμανδία…

Το γαλλοϊσπανικό, βασκικό eusko όμως είναι το πρώτο σε όγκο συναλλαγών τοπικό νόμισμα σε ολόκληρη την ευρωπαϊκή ήπειρο. Μπροστά από το chiemgauer που κυκλοφορεί στη Γερμανία και τη «στερλίνα του Μπρίστολ», που κυκλοφορεί στη Μεγάλη Βρετανία.

Οι χρήστες του γιέσκο όχι μόνο υποστηρίζουν την τοπική οικονομία, ιδιαίτερα τους αγρότες, αλλά είναι επίσης δεσμευμένοι στην ανάπτυξη της βασκικής γλώσσας, για παράδειγμα μέσω μιας προβολής σε “euskara” που παράγεται από το Δημόσιο Γραφείο της Βασκικής Γλώσσας. Επίσης, κάθε μέλος του ομίλου Euskal Moneta μπορεί να δωρίσει το 3% του ποσού των συναλλαγών που πραγματοποιεί κάθε χρόνο με γιέσκο στον τοπικό σύλλογο της επιλογής του.

Και ο μισθός σε γιέσκο

Το γιέσκο είναι εξάλλου το νόμισμα με το οποίο πληρώνονται το μισθό τους περίπου τριάντα αιρετοί τοπικοί άρχοντες στη γαλλική πλευρά της χώρας των Βάσκων, όπως αποκαλύπτει το ρεπορτάζ του «Figaro». Αναγνωρίζεται ως ισότιμο του ευρώ σε 34 γαλλικές πόλεις της περιοχής – τελευταία το υιοθέτησε το Μπιαρίτς, μόλις τον Απρίλιο που πέρασε.

Η γαλλική Κοινότητα της Χώρας των Βάσκων και οι 158 Δήμοι της γεωγραφικής περιοχής αναγνώρισαν το eusko το 2018. Έκτοτε χρησιμοποιείται για οργανωμένα προγράμματα στήριξης της τοπικής περιοχής και της οικονομίας, όπως για παράδειγμα για την ενίσχυση τοπικών αθλητικών συλλόγων ή, προσφάτως, για την επιχορήγηση ενός ερευνητικού προγράμματος που φιλοδοξεί να δημιουργήσει ένα διασυνοριακό (γαλλοϊσπανικό) σύστημα ανταλλαγών, που θα αφορά κυρίως τη συνεργασία μεταξύ επιχειρήσεων της περιοχής.

Τοπικισμός και εξαιρετισμός

«Ανάλογα συστήματα έχουν τεθεί σε εφαρμογή στην Ελβετία και τη Σαρδηνία. Σε ό,τι μας αφορά, θα ήταν ένα λογικό συμπλήρωμα του γιέσκο», σημειώνει ο Σεμπάς Κριστί. Σύμφωνα με την Euskal Moneta, για να επαναχρησιμοποιήσουν τα γιέσκος τους περισσότερα από τα μισά μέλη του τοπικού Εμπορικού Επιμελητηρίου έχουν τουλάχιστον έναν νέο τοπικό προμηθευτή του νομίσματος.

«Αυτό έχει ως αποτέλεσμα τη δημιουργία περισσότερων από 500 νέων εμπορικών σχέσεων και δεσμών μεταξύ επιχειρήσεων και επαγγελματιών αλλά και τον περιορισμό της ανάγκης για την πραγματοποίηση μεγάλων αποστάσεων για τη μεταφορά εμπορευμάτων, άρα και τον περιορισμό των εκπομπών ρύπων», παρατηρεί ο πρόεδρος της Euskal Moneta.

Παρά τη μοιραία μειωμένη ασφάλεια συναλλαγών και τους κινδύνους εξαπάτησης που εγκυμονούν με τη χρήση ενός τοπικού νομίσματος , ο Κρίστι έκφράζει την εμπιστοσύνη του στο γιέσκο και τις προοπτικές που αυτό έχει. «Ο χρόνος κυλά περισσότερο ‘Made in Local’ παρά ‘Made in France’», κυλά δηλαδή περισσότερο σε τοπικό παρά σε εθνικό επίπεδο, εκτιμά χαρακτηριστικά.

Θα παρατηρούσε κανείς ότι οι Γάλλοι δεν δείχνουν να ενοχλούνται από την εσωστρέφεια και τον εξαιρετισμό του Βάσκου τοπικιστή. Από την άλλη πλευρά των συνόρων, ωστόσο, όπου θάλλει εδώ και δεκαετίες ένα επικίνδυνο για την κυριαρχία της Μαδρίτης αυτονομιστικό κίνημα (στη Χώρα των Βάσκων αλλά και στην Καταλωνία), ανάλογες ιδέες δεν γίνονται εύκολα ανεκτές.