ΕΚΤ: Οι επιπτώσεις του πολέμου στην Ουκρανία στις ενεργειακές αγορές της ζώνης του ευρώ

Ο πόλεμος στην Ουκρανία έχει προκαλέσει απότομη αύξηση στις τιμές της ενέργειας και σημαντική αστάθεια στις ενεργειακές αγορές. Εν μέσω φόβων για διακοπές στον ενεργειακό εφοδιασμό και όλο και πιο αυστηρών κυρώσεων στον ρωσικό ενεργειακό τομέα, οι τιμές παρουσίασαν διακυμάνσεις, καθώς οι αγορές προσπάθησαν να αξιολογήσουν τις πιθανές επιπτώσεις στον παγκόσμιο ενεργειακό εφοδιασμό.

Και δεδομένης της μεγάλης εξάρτησής τους από τις ρωσικές προμήθειες πριν από την εισβολή, οι αγορές ενέργειας της ζώνης του ευρώ έχουν επηρεαστεί ιδιαίτερα.

Διαβάστε επίσης – Ενέργεια: Ο πόλεμος των αγωγών εκτινάσσει τις τιμές – Οι 2+1 ειδήσεις που έβαλαν φωτιά

Ο χάρτης των επιπτώσεων

Στο πλαίσιο αυτό, οι αναλυτές της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας Τζέικομπ Φεβέιλ Άντολφσεν, Φριντερίκε Κούικ, Ελάιζα Μαγκνταλένα Λις και Τομπίας Σούλερ σκιαγραφούν τις επιπτώσεις που έχει ο πόλεμος στην Ουκρανία στις ενεργειακές αγορές της ζώνης του ευρώ μέχρι στιγμής.

Διαβάστε επίσης – Επενδύσεις 210 δισ. ευρώ έως το 2027 για την απεξάρτηση από τη ρωσική ενέργεια

Ο ρόλος της Ρωσίας

Περιγράφουν τον ρόλο της Ρωσίας στον ενεργειακό εφοδιασμό της ζώνης του ευρώ και εξετάζουν τα μέτρα που επηρέασαν τις τιμές. Και αναλύουν τις επιπτώσεις στις τιμές των βασικών προϊόντων και των τιμών καταναλωτή της ενέργειας της ζώνης του ευρώ.

Διαβάστε επίσης – ΕΚΤ: Μέχρι και το 2023 θα συνεχίσουν να αυξάνονται οι τιμές των τροφίμων

Οι τιμές στην ενέργεια

Οι τιμές του πετρελαίου, του άνθρακα και του φυσικού αερίου εκτοξεύτηκαν αμέσως μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία και έκτοτε είναι ασταθείς. Η αστάθεια των τιμών των βασικών εμπορευμάτων ενέργειας άρχισε να αυξάνεται τον Δεκέμβριο του 2021, όταν άρχισαν να πληθαίνουν οι αναφορές για πιθανή ρωσική εισβολή στην Ουκρανία.

Τις πρώτες δύο εβδομάδες μετά την εισβολή, οι τιμές του πετρελαίου, του άνθρακα και του φυσικού αερίου αυξήθηκαν περίπου κατά 40%, 130% και 180% αντίστοιχα.

Πετρέλαιο και φυσικό αέριο

Οι τιμές του φυσικού αερίου αύξησαν επίσης τις τιμές χονδρικής της ηλεκτρικής ενέργειας στη ζώνη του ευρώ. Έκτοτε, οι τιμές των ενεργειακών εμπορευμάτων μετριάστηκαν, με τις τιμές του πετρελαίου και του άνθρακα να βρίσκονται 27% και 50% αντίστοιχα πάνω από τα επίπεδά τους πριν από την εισβολή, ενώ οι τιμές του φυσικού αερίου είναι 11% χαμηλότερες από ό,τι πριν από την εισβολή.

Οι τιμές του πετρελαίου άρχισαν πρόσφατα να αυξάνονται ξανά, αντανακλώντας τη συμφωνία της ΕΕ για εμπάργκο στις περισσότερες εισαγωγές πετρελαίου από τη Ρωσία και την υψηλότερη παγκόσμια ζήτηση για πετρέλαιο λόγω της χαλάρωσης από την Κίνα των περιορισμών για την COVID-19. Οι τιμές χονδρικής ηλεκτρικής ενέργειας είναι 8% υψηλότερες από ό,τι πριν από την εισβολή, αλλά παρέμειναν πολύ ασταθείς

Αυξάνονται οι πιέσεις

Σύμφωνα με τους αναλυτές της ΕΚΤ, οι πιέσεις στον ενεργειακό εφοδιασμό από τη Ρωσία ενδέχεται να επηρεάσουν τη ζώνη του ευρώ τόσο μέσω των τιμών της παγκόσμιας αγοράς όσο και μέσω των άμεσων προμηθειών.

Το 2019 η παραγωγή ενέργειας της Ρωσίας αντιπροσώπευε το 12% της παγκόσμιας προσφοράς πετρελαίου, το 5% του άνθρακα και το 16% του φυσικού αερίου.

Η εξάρτηση από τη Ρωσία

Το 2021 η χώρα ήταν ο μεγαλύτερος προμηθευτής ενεργειακών εμπορευμάτων στη ζώνη του ευρώ, αποτελώντας το 23% των συνολικών εισαγωγών ενέργειας.

Η Ρωσία αντιπροσώπευε το 23% και το 43% των εισαγωγών αργού πετρελαίου και άνθρακα της ζώνης του ευρώ αντίστοιχα το 2020, οι οποίες αντιπροσώπευαν το 9% και το 2% της κατανάλωσης πρωτογενούς ενέργειας της ζώνης του ευρώ.

Ωστόσο, η ζώνη του ευρώ εξαρτάται ιδιαίτερα από τις εισαγωγές φυσικού αερίου από τη Ρωσία, οι οποίες το 2020 αντιστοιχούσαν στο 35% των εισαγωγών φυσικού αερίου της ζώνης του ευρώ και αντιπροσώπευαν το 11% της κατανάλωσης πρωτογενούς ενέργειας της ζώνης του ευρώ.

Γερμανία και Ιταλία

Η Γερμανία και η Ιταλία έχουν τη μεγαλύτερη εξάρτηση από το ρωσικό αέριο μεταξύ των μεγάλων χωρών της ζώνης του ευρώ.

Οι κυρώσεις

Η Ευρωπαϊκή Ένωση επέβαλε οικονομικές κυρώσεις με στόχο τη ρωσική ενεργειακή βιομηχανία, κυρίως τους τομείς του άνθρακα και του πετρελαίου.

Οι κυρώσεις περιλαμβάνουν επίσης απαγόρευση των εξαγωγών από την ΕΕ αγαθών και τεχνολογίας αιχμής που χρησιμοποιούνται για την ανάπτυξη των ρωσικών τομέων πετρελαίου και φυσικού αερίου.

Επιπλέον, η ΕΕ έχει απαγορεύσει την εισαγωγή ρωσικού άνθρακα από τον Αύγουστο του 2022. Στην ειδική συνεδρίαση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου στα τέλη Μαΐου, αποφασίστηκε να σταματήσουν οι περισσότερες εισαγωγές ρωσικού πετρελαίου.

Οι συμφωνίες προβλέπουν απαγόρευση όλων των θαλάσσιων αποστολών πετρελαίου από τη Ρωσία έως το τέλος του έτους, με προσωρινή εξαίρεση για το αργό πετρέλαιο που παραδίδεται μέσω αγωγού.

Ενώ το θαλάσσιο πετρέλαιο αντιπροσωπεύει περίπου τα δύο τρίτα των συνολικών εισαγωγών πετρελαίου από τη Ρωσία, το εμπάργκο αναμένεται να καλύψει ουσιαστικά περίπου το 90% των εισαγωγών πετρελαίου από τη Ρωσία, καθώς η Γερμανία και η Πολωνία φέρεται να έχουν δεσμευτεί να σταματήσουν την εισαγωγή πετρελαίου αγωγών.

«Αυτο-κυρώσεις»

Αμέσως μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, οι ευρωπαϊκές εταιρείες άρχισαν να επιβάλλουν τις δικές τους «κυρώσεις»: εταιρείες ενέργειας, ναυτιλίας και ασφαλιστικών εταιρειών διέκοψαν τους δεσμούς με τον ρωσικό ενεργειακό τομέα, οδηγώντας σε πτώση 23% στις αποστολές ρωσικού πετρελαίου στην Ευρώπη τον Μάρτιο.

Αλλαγή κατεύθυνσης

Η Ρωσία μπόρεσε να ανακατευθύνει τις εξαγωγές πετρελαίου σε άλλους προορισμούς, όπως η Ινδία, αλλά εμφανίζονται σημάδια σημαντικής, επίμονης μείωσης της ρωσικής παραγωγής πετρελαίου, με τη ρωσική προσφορά πετρελαίου να αναμένεται να μειωθεί κατά 25% το δεύτερο εξάμηνο του 2022 σε σχέση με την αρχή του έτους.

Μέτρα άμυνας

Η ΕΕ έχει λάβει μέτρα για την ανεξαρτησία από το ρωσικό φυσικό αέριο. Ενώ οι κυρώσεις της ΕΕ που στοχεύουν τις εξαγωγές ρωσικού φυσικού αερίου ήταν περιορισμένες, η έναρξη του πρόσφατα κατασκευασμένου αγωγού φυσικού αερίου Nord Stream 2 μεταξύ Ρωσίας και Γερμανίας αναβλήθηκε.

Ο πόλεμος στην Ουκρανία φαίνεται να είχε σχετικά χαμηλό αντίκτυπο στις ροές ρωσικού φυσικού αερίου στη ζώνη του ευρώ μέχρι στιγμής, αλλά υπάρχουν ενδείξεις υψηλότερων κινδύνων για τον εφοδιασμό με φυσικό αέριο της ζώνης του ευρώ. Ως εκ τούτου, η ΕΕ στοχεύει να μειώσει την εξάρτηση από το ρωσικό αέριο κατά σχεδόν τα δύο τρίτα έως το τέλος του 2022 με το σχέδιο «REPowerEU»

Το σχέδιο «REPowerEU»

Σκοπεύει να υποκαταστήσει περίπου το ένα τρίτο του ρωσικού φυσικού αερίου ενισχύοντας τις εισαγωγές υγροποιημένου φυσικού αερίου από άλλους προμηθευτές όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες και το Κατάρ.

Ένα άλλο 6% του φυσικού αερίου θα πρέπει να προέρχεται με αγωγούς από χώρες όπως η Νορβηγία. Σε σύγκριση με το πετρέλαιο και τον άνθρακα, το αέριο είναι η πηγή ενέργειας που είναι πιο δύσκολο να αντικαταστήσουν ορισμένες χώρες της ζώνης του ευρώ, καθώς η υποδομή που απαιτείται για την πρόσβαση σε άλλους προμηθευτές δεν έχει ακόμη δημιουργηθεί.

Ως εκ τούτου, χώρες όπως η Γερμανία και η Ιταλία εργάζονται για τη δημιουργία της απαραίτητης υποδομής επεκτείνοντας την ικανότητα επαναεριοποίησης και έχουν επίσης εξασφαλίσει συμφωνίες φυσικού αερίου με άλλους υποκατάστατους προμηθευτές.

Διαβάστε επίσης – REPοwerEU: Προς την ενεργειακή ανεξαρτησία της Ευρώπης

Αύξηση των αποθεμάτων

Οι προσπάθειες των χωρών της ΕΕ να υποκαταστήσουν το ρωσικό αέριο, σε συνδυασμό με τη χαμηλή ζήτηση λόγω ήπιων καιρικών συνθηκών, οδήγησαν σε απότομη αύξηση των ευρωπαϊκών αποθεμάτων φυσικού αερίου, γεγονός που συνέβαλε στη μείωση των τιμών. Ως αντίποινα, έως τον Απρίλιο και τον Μάιο του 2022 η Ρωσία σταμάτησε να παραδίδει φυσικό αέριο στην Πολωνία, τη Βουλγαρία, τη Φινλανδία, τη Δανία και την Ολλανδία, καθώς αρνήθηκαν να συμμορφωθούν με τις απαιτήσεις της Ρωσίας για τις πληρωμές για τις παραδόσεις φυσικού αερίου να γίνονται σε ρούβλια.

Τον Μάιο του 2022 η Ρωσία επέβαλε κυρώσεις στο πολωνικό τμήμα του αγωγού Yamal-Europe, που μεταφέρει φυσικό αέριο στη Γερμανία, καθώς και σε μια γερμανική μονάδα Gazprom, την οποία η ρυθμιστική αρχή του ενεργειακού δικτύου της χώρας ανέλαβε τον Απρίλιο.

Ο Διεθνής Οργανισμός Ενέργειας

Για να μετριάσει τους υψηλούς κινδύνους που εγκυμονεί ο πόλεμος στην Ουκρανία για τον παγκόσμιο ενεργειακό εφοδιασμό, ο Διεθνής Οργανισμός Ενέργειας (IEA) ανακοίνωσε σχέδια για τις μεγαλύτερες απελευθερώσεις στρατηγικών αποθεμάτων πετρελαίου στην ιστορία του.

Επιπλέον, η επανεισαγωγή των lockdown από την Κίνα για τον COVID-19 στις αρχές του 2022 άσκησε αρχικά πτωτική πίεση στη ζήτηση ενέργειας. Ωστόσο, πιο πρόσφατα τα ποσοστά μόλυνσης από την COVID-19 στη χώρα μειώθηκαν σημαντικά και υπάρχουν ενδείξεις ότι η οικονομική δραστηριότητα βελτιώθηκε τον Μάιο, με την παγκόσμια ζήτηση για πετρέλαιο να αυξάνεται ξανά.

Οι επιπτώσεις στον πληθωρισμό

Οι υψηλότερες τιμές των βασικών εμπορευμάτων ενέργειας ενέτειναν την πίεση στις καταναλωτικές τιμές ενέργειας τον Φεβρουάριο και τον Μάρτιο του 2022. Ο πληθωρισμός της ενέργειας βάσει του ΕνΔΤΚ αυξήθηκε στο 32% τον Φεβρουάριο και περαιτέρω στο 44% τον Μάρτιο, πριν υποχωρήσει κάπως στο 38% τον Απρίλιο και στο 39% τον Μάιο.

Μέτρα στήριξης

Πολλές κυβερνήσεις της ζώνης του ευρώ έχουν παράσχει υποστήριξη για να αποζημιώσουν τα νοικοκυριά για υψηλές τιμές ενέργειας. Τα περισσότερα από αυτά μείωσαν επίσης τους ειδικούς φόρους κατανάλωσης και τους συντελεστές φόρου προστιθέμενης αξίας, γεγονός που είχε άμεση καθοδική επίδραση στις τιμές καταναλωτή.

Ως αποτέλεσμα των αλλαγών στους έμμεσους φόρους που έγιναν σε πολλές χώρες μόνο από το φθινόπωρο του 2021, ο ενεργειακός πληθωρισμός μειώθηκε κατά περίπου 4,3 ποσοστιαίες μονάδες τον Μάρτιο και 5,8 ποσοστιαίες μονάδες τον Απρίλιο του 2022