Ποιος θα κερδίσει τον πόλεμο της ενέργειας;

Ο πλανήτης παραμένει διψασμένος για πετρέλαιο. Αυτή τουλάχιστον είναι η εκτίμηση του Διεθνούς Οργανισμού Ενέργειας στην τελευταία μηνιαία έκθεσή του για την κατάσταση στην αγορά πετρελαίου.

Η παγκόσμια ζήτηση για πετρέλαιο αναμένεται το 2023 να φτάσει στα ξεπεράσει τα επίπεδα προ της πανδημίας, φτάνοντας τα 101,6 εκατομμύρια βαρέλια την ημέρα και αυτό παρά την αύξηση των τιμών που θα έπρεπε να συγκρατεί τη ζήτηση. Βασική πηγή της αυξημένης ζήτησης θα είναι η Κίνα και συνολικά οι χώρες εκτός ΟΟΣΑ στις οποίες θα οφείλεται το 80% της αύξησης της ζήτησης.

Η παραγωγή των διυλιστηρίων αναμένεται να αυξηθεί σημαντικά, κατά 2,3 εκατομμύρια βαρέλια την ημέρα το 2022 και κατά 1,9 εκατομμύρια βαρέλια την ημέρα το 2023, όμως τα περιθώρια για τις αγορές θα παραμείνουν στενά, ενώ υπάρχουν ανησυχίες για την προσφορά πετρελαίου ντίζελ και κηροζίνης. Τα αποθέματα αυξάνονται, όμως βρίσκονται κάτω από τον μέσο όρο της περιόδου 2017-2021.

Συνολικά, η παγκόσμια προσφορά πετρελαίου θα προσπαθεί διαρκώς να καλύψει την αυξημένη ζήτηση, ιδίως εάν οι κυρώσεις οδηγήσουν τη Ρωσία να μειώσει την παραγωγή της. Όμως, αυτό θα σημαίνει ότι τόσο οι χώρες μέλη του OPEC+ όσο και όσες δεν είναι μέλη θα κληθούν να αυξήσουν σημαντικά την παραγωγή τους για να καλύψουν την αυξημένη ζήτηση.

Η σύνθετη εξίσωση του φυσικού αερίου

Οι αγορές του φυσικού αερίου δέχτηκαν τη μεγαλύτερη αναστάτωση από τον πόλεμο στην Ουκρανία. Ούτως ή άλλως η συνθήκη ήταν πιεστική ήδη πριν τις 24 Φεβρουαρίου καθώς τα αποθέματα στην Ευρώπη ήταν πιο χαμηλά, ενώ μειώθηκε και η συνολική ρωσική παροχή στην περίοδο 2021-2022. Η αύξηση της ζήτησης για LNG πυροδότησε τιμές ρεκόρ στις τιμές σποτ στην Ασία, ενώ η στροφή και της Ευρώπης σε αυτή την αγορά διαμόρφωσε επίσης μια συνθήκη μιας αγοράς χωρίς περιθώρια ευελιξίας. Το συνολικό αποτέλεσμα είναι μια εκτίμηση ότι η συνολική ζήτηση για φυσικό αέριο το 2022 μπορεί να έχει μικρή μείωση ως αποτέλεσμα της αύξησης των τιμών και της συνολικής αναστάτωσης. Και αυτό παρότι το 2021 υπήρξε μια αύξηση της ζήτησης για φυσικό αέριο, ως αποτέλεσμα και της ανάκαμψης της παγκόσμιας οικονομίας. Ωστόσο, αυτή η τάση δεν ήταν ισόμορφα κατανεμημένη σε όλες τις αγορές.

Για παράδειγμα οι αμερικανικές εξαγωγές LNG αυξήθηκαν, άλλωστε υπήρξε και σημαντική αύξηση της αμερικανικής παραγωγής αερίου, όμως η εσωτερική αγορά των ΗΠΑ ήταν στάσιμη και η χρήση φυσικού αερίου για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας υποχώρησε. Αντίθετα, η ζήτηση στην περιοχή του Ινδο-Ειρηνικού αυξήθηκε το 2021 με ρυθμό διπλάσιο από την περίοδο 2015-2020. Η παραγωγή φυσικού αερίου στην περιοχή της Ευρασίας αυξήθηκε κατά 10% (ή 90 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα) το 2021 με τον κύριο όγκο της αύξηση να έρχεται από τη Ρωσία. Αντίστοιχα, το 2021 αυξήθηκε σημαντικά και η κατανάλωση το 2021 κατά 6% στην Ευρώπη.

Ευρώπη και ΗΠΑ

Οι εκτιμήσεις για μειωμένη ζήτηση στην Ευρώπη το 2022 στηρίζονται κυρίως στην πίεση από τις αυξημένες τιμές που από ένα σημείο και μετά καθιστούν τις μονάδες που καίνε γαιάνθρακα πιο συμφέρουσες, την ώρα που ειδικά για την παραγωγή ενέργειας αυξάνεται η καταφυγή στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειες ενώ και η βιομηχανία είναι πιθανό αντιμέτωπη με αυξημένες τιμές να προσπαθήσει στην Ευρώπη να μειώσει την κατανάλωση φυσικού αερίου. Αντίστοιχα, οι αυξημένες τιμές του φυσικού αερίου αναμένεται να οδηγήσουν σε σχετική συγκράτηση και της αύξησης της ζήτησης για φυσικό αέριο το 2022.

Αντίθετα, η παραγωγή φυσικού αερίου στις ΗΠΑ αυξήθηκε, φτάνοντας τον Δεκέμβριο του 2021 στο επίπεδο ρεκόρ της ημερήσιας παραγωγής άνω των 97 εκατομμυρίων κυβικών μέτρων, για να υποχωρήσει σε ένα μέσο όρο 95 εκατομμυρίων κυβικών μέτρων το 2022. Αυτό οφειλόταν σε αυξημένη παραγωγή σε όλα τα πεδία σχιστολιθικού αερίου και στις πλατφόρμες στον Κόλπο του Μεξικού, ενώ οι εξαγωγές διευκολύνθηκαν και από νέες υποδομές υγροποίησης που επέτρεψαν στις ΗΠΑ να γίνουν για πρώτη φορά τον Δεκέμβριο του 2021 η πρώτη εξαγωγός χώρα LNG. Αυτό οδηγεί σε μια πρόβλεψη για άνοδο της αμερικανικής παραγωγής φυσικού αερίου κατά 2,5% το 2022.

Η μεγαλύτερη αγορά LNG

Όλα αυτά κατατείνουν σε μια εικόνα όπου η Ευρώπη αναμένεται να γίνει, στο πλαίσιο και της απεξάρτησης από τις ρωσικές ροές, η μεγαλύτερη αγορά LNG. Μόνο στο πρώτο τρίμηνο του 2022 οι καθαρές εισαγωγές LNG της Ευρώπης αυξήθηκαν κατά 70% ή 18 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα. Αυτό θα ενισχύσει την αμερικανική παραγωγή, καθώς η Βόρεια Αμερική θα συνεισφέρει κατά 65% στην καθαρή αύξηση της παραγωγής LNG to 2022.

Ωστόσο, παρά τη συγκράτηση της κατανάλωσης, οι αλλαγές στη ζήτηση και απεξάρτηση από το φυσικό αέριο σημαίνουν μια σημαντική αύξηση των τιμών του φυσικού αερίου που αποτυπώνεται στην ανοδική εξέλιξη και των τριών τιμών αναφοράς φυσικού αερίου (TTF, Asian Spot LNG και Henry Hub).

Κερδισμένοι και χαμένοι

Στους κερδισμένους από τους πολέμους της ενέργειας συγκαταλέγονται οι ΗΠΑ. Μπορεί οι αυξημένες τιμές να έχουν μια αρνητική επίπτωση στους αμερικανούς καταναλωτές που για πρώτη φορά μετά από καιρό δυσκολεύονται να γεμίσουν τα ρεζερβουάρ των αυτοκινήτων τους, όμως, την ίδια στιγμή η χώρα ευνοείται από την δυνατότητα που έχει να παράγει σχιστολιθικό αέριο και το γεγονός ότι είναι σήμερα ένας καθαρός εξαγωγέας ενέργειας σε μια περίοδο που η συνολική ενεργειακή ζήτηση αυξάνεται. Επιπλέον, οι ΗΠΑ έχουν μια δυνατότητα να κάνουν πολιτική και με το πώς χειρίζονται τις εξαγωγές ενέργειας.

Η Ρωσία μέχρι τώρα δεν συγκαταλέγεται στους χαμένους. Οι ρωσικές εξαγωγές πετρελαίου αυξήθηκαν κατά 12% τους πρώτους μήνες του 2022 με αγοραστές από την Ασία να εκμεταλλεύονται τις εκπτώσεις που προσφέρει η ρωσική πλευρά σε σχέση με άλλες τιμές αναφοράς (για παράδειγμα η τιμή Urals είναι πάνω από 30 δολάρια το βαρέλι μικρότερη από την τιμή του Brent).  Η ρωσική κυβέρνηση εκτιμά ότι στο τέλος της χρονιάς τα συνολικά κέρδη από τις εξαγωγές ενέργειας θα είναι αυξημένα. Ωστόσο, πολλά θα εξαρτηθούν από το τι θα γίνει σε σχέση με την προσπάθεια μείωσης της ευρωπαϊκής ζήτησης για ρωσικό φυσικό αέριο (αν και μέχρι στιγμής οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις κυρίως διαμαρτύρονται για το ενδεχόμενο να κλείσουν οι στρόφιγγες). Μεσοπρόθεσμα το ερώτημα είναι βέβαια τι θα σημαίνει για τη Ρωσία η συνολική παγκόσμια απεξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα, όταν αρχίσει να γίνεται αισθητή.

Στους χαμένους η Ευρώπη

Στους χαμένους σίγουρα συμπεριλαμβάνεται η Ευρώπη που σήμερα καλείται να αντιμετωπίσει τόσο τις συνολικές αυξήσεις των ενεργειακών τιμών όσο και το γεγονός ότι η στροφή από το ρωσικό φυσικό αέριο σε άλλες αγορές φυσικού αερίου, κυρίως μέσα από εισαγωγές LNG, ακόμη και εάν ευοδωθούν σχέδια όπως η συνεργασία με Αίγυπτο και Ισραήλ ή η ανάπτυξη ενός νέου εξορυκτικού πεδίου στη Σενεγάλη, προς το οποίο εξέφρασε πρόσφατα τη στήριξή του ο Όλαφ Σουλτς, θα σημαίνει σαφώς υψηλότερες τιμές. Επιπλέον, το ίδιο το γεγονός ότι συζητιέται η εκ νέου χρήση γαιάνθρακα απλώς υπογραμμίζει τη δύσκολη συγκυρία.

Και βέβαια ο μεγάλος χαμένος είναι ο ίδιος ο πλανήτης. Σε πείσμα των διακηρύξεων για την απεξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα, αυτή τη στιγμή σε εξέλιξη είναι ένας αγώνας δρόμου για την εξασφάλιση ακόμη περισσότερων ορυκτών καυσίμων χωρίς κάποια προοπτική σε παγκόσμια κλίμακα να υπάρξει στον βραχύ χρόνο μια πραγματική στροφή, ακόμη και σε μια συγκυρία όπου φαίνονται τα πολλαπλά προβλήματα των παραλλαγών ενεργειακών εξάρτησης και όπου θα περίμενε κανείς μια αποφασιστικά στροφή σε άλλες πηγές ενέργειας.