Η «άχρηστη γνώση» ως όπλο μαζικής αποβλάκωσης

Στο τελευταίο φόρουμ του Οικονομικού Ταχυδρόμου, ο διευθυντής του κ. Χρήστος Δόγας, αναφερόμενος στο φαινόμενο της παραπλανητικής πληροφόρησης, έθεσε ένα σοβαρό θέμα, οικείο στο ιστορικό περιοδικό του πάλαι ποτέ Δημοσιογραφικού Οργανισμού Λαμπράκη (ΔΟΛ). Είναι αυτό της ευθύνης των πολιτών να αναζητούν την σωστή και άρα πραγματική πλευρά πραγμάτων και γεγονότων. Την ίδια στιγμή όμως ο κ. Χ. Δόγας έφερνε στο προσκήνιο και ένα άλλο θέμα οικείο στο γράφοντα, που είναι ο ρόλος και η σημασία της άχρηστης γνώσης.

Πριν πολλά χρόνια,σε ατελείωτες ώρες που συζητούσαμε με τον αείμνηστο, φιλόσοφο, δημοσιογράφο και συγγραφέα, Ζαν-Φρανσουά Ρεβέλ (1924-2006), ένα θέμα που επαναλάμβανε ήταν αυτό της «άχρηστης γνώσης», για το οποίο είχε γράψει και βιβλίο. Πάνω σε αυτό το φαινόμενο, μου έλεγε, οι φαιοκόκκινοι εχθροί των ανοικτών κοινωνιών έχουν κυριολεκτικά «στήσει» όλη τους την τακτική, που είναι η καταστροφή της φιλελεύθερης κριτικής σκέψης και αντίληψης. Γνωρίζουν δε, ότι καταστρέφοντας την αντίληψη αυτή, εκμηδενίζουν σε μεγάλο βαθμό και όλους τους κοινωνικούς και οικονομικούς μηχανισμούς που συνδέονται με αυτήν και οι οποίοι συμβάλλουν στην ανάπτυξη και ευημερία των φιλελεύθερων κοινωνιών.

Από την άποψη αυτή, είναι χρήσιμο να υπογραμμιστεί ότι με αφετηρία τις θεωρίες του Γουσταύου Λεμπόν (1841-1931) για την «ψυχολογία των όχλων», ο κορυφαίος Γερμανός εθνικοσοσιαλιστής Γκέμπελς και οι ναζί ήσαν αυτοί που ανέδειξαν σε σύστημα την «πλύση εγκεφάλου» και την θεαματοποίηση της προπαγάνδας. Και από τους ναζί τη σκυτάλη πήραν τα κομμουνιστικά κόμματα και οι λοιποί κατά καιρούς «σωτήρες» του ανθρώπου, που στην ουσία είναι κυνικοί επιβήτορες της εξουσίας.

Μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο έτσι, ο μακαρθισμός στην Αμερική και τα κομμουνιστικά κόμματα στην Ευρώπη, υπό σοβιετική καθοδήγηση, δημιούργησαν σταδιακά ισχυρούς μηχανισμούς προπαγάνδας και παραπληροφόρησης, με παράλληλη άλωση όσων μέσων επικοινωνίας μπορούσαν από μέσα, με ανθρώπους που τους ήλεγχαν, αλλά και με αρκετούς «χρήσιμους ηλιθίους».

Σε πολλές χώρες έτσι, ιδιαίτερα δε στην Ελλάδα, όπου ολέθρια υπήρξε η χουντική επταετία, η αγορά των ιδεών κατακτήθηκε σε μεγάλο βαθμό από την αντιφιλελεύθερη ιδεολογία, με την κατάσταση να αλλάζει από τα μέσα της δεκαετίας του 1980 και μετά. Βέβαια, σημαντικός σύμμαχος των αντιφιλελεύθερων ήταν φαινόμενα όπως ο μακαρθισμός στις Η.Π.Α. τα οποία έριχναν λάδι στη φωτιά και στην ουσία προωθούσαν αντιδημοκρατικές αντιλήψεις.

Όλα αυτά κατέρρευσαν εν μέρει μαζί με το τείχος του Βερολίνου, γεγονός που στην αγορά των ιδεών δημιούργησε τεράστια προβλήματα. Για μια σχετικά σύντομη περίοδο, οι ποικιλώνυμοι εχθροί των ανοικτών κοινωνιών βρέθηκαν χωρίς ιδεολογικά ερείσματα, μιας και η πραγματικότητα διέψευσε τις υποσχέσεις και τα «οράματά» τους.

Γρήγορα όμως το «κακό» διορθώθηκε. Στο μέτρο που στα μέσα της δεκαετίας του 1990 πολύς λόγος γινόταν για τον «τρίτο δρόμο» των Τόνυ Μπλαίρ και Άντονι Γκίντενς στο Ηνωμένο Βασίλειο, η ολοκληρωτική αριστερά ξεκίνησε τις διαδηλώσεις κατά της παγκοσμιοποίησης. Εμμέσως δε και εναντίον του κράτους δικαίου. Την ίδια περίοδο άρχισε να αναπτύσσεται δυναμικά ο «πράσινος αντιφιλελευθερισμός», ενώ στη Βόρεια Αφρική και στη Μέση Ανατολή, το ακραίο Ισλάμ κέρδιζε πόντους σε χώρες που πριν την κατάρρευσή της στήριζε η Σοβιετική Ένωση (Λιβύη, Συρία, Ιράκ, Αλγερία, Υεμένη)

Το πολιτικό κενό που άφησαν πίσω τους τα καταρρεύσαντα κομμουνιστικά κόμματα στη Δύση, άρχισε να καλύπτεται από φαιοκόκκινες ομάδες, εθνικιστών, τοπικιστών, ρατσιστών τραμπούκων,  και από αριστεριστές που νομίζουν ότι τα προβλήματα λύνονται διά της επαναστατικής γυμναστικής. Πολύ γρήγορα, οι ομάδες αυτές, με τη βοήθεια του Διαδικτύου, άρχισαν να έχουν εύκολη πρόσβαση στη μαζική επικοινωνία και κάποιες από αυτές απέκτησαν και πηγές αδιαφανούς χρηματοδότησης. Πηγές βέβαια άμεσα συνδεδεμένες με χώρες που φημίζονται για τα αυταρχικά καθεστώτα τους και οι οποίες έχουν κάθε λόγο να υπονομεύουν τη φιλελεύθερη τάξη. Ιδιαίτερα δε μετά την πτώση του κομμουνισμού, όταν για ένα μικρό διάστημα,κάποιοι πίστεψαν ότι  η φιλελεύθερη δημοκρατία μπορεί να εξαπλωθεί και να ευημερήσει. Κάτι τέτοιο θα ήταν ολέθριο για τη Διεθνή του ζόφου, η οποία σήμερα έχει υπό τον έλεγχό της τον μισό και πλέον πλούτο του πλανήτη.

Συνεπώς, η εξέλιξη αυτή υπήρξε πραγματική πρόκληση για τους αυταρχικούς ηγέτες, τόσο της πάντα κομμουνιστικής πολιτικά Κίνας, όσο βέβαια και για χώρες με παράδοση στον ολοκληρωτισμό όπως η Ρωσία. Στο όλο πλέγμα όμως ήλθε να προστεθεί και η ισλαμική πολιτική πανώλη, ήτοι ένα μείγμα θρησκευτικής μισαλλοδοξίας και τυφλής πολιτικής βίας.

Απέναντι στις εξελίξεις αυτές, ο αποκαλούμενος «καπιταλιστικός κόσμος», ο οποίος στην ουσία είναι ο χώρος προωθημένων μορφών κοινωνικής οικονομίας της αγοράς, λόγω σοβαρών εσωτερικών του αντιφάσεων, έμεινε απαθής, διαπράττοντας ταυτοχρόνως και σοβαρά λάθη οικονομικής υφής. Σε καμία περίπτωση δεν μπόρεσε να ελέγξει την επέλαση της χρηματοοικονομίας στην οικονομική δραστηριότητα και έτσι μέσα από συνεχείς φούσκες χρηματιστηριακές και άλλες, μπήκε σε κρίση.

Και αυτή η τελευταία έφερε στο προσκήνιο τους νέους σκοταδιστές, δηλαδή πολιτικές ομάδες που καλλιεργούν τον μηδενισμό, αξιοποιώντας κοινωνική δυσαρέσκεια και αβεβαιότητα. Αυτόν ακριβώς τον μηδενισμό καλούνται σήμερα να αντιμετωπίσουν οι φιλελεύθερες και σοσιαλδημοκρατικές πολιτικές ομάδες, οι οποίες όμως πρέπει με τη σειρά τους να ανοίξουν τα μάτια τους μπροστά στην πραγματικότητα και να την καταλάβουν. Θυμάμαι ακόμα τα λόγια του Αντρέ Γλουξμάν (1937-2015), Γάλλου νέου φιλοσόφου,όταν τον πρωτογνώρισα το 1983, σε μια συζήτηση για το βιβλίο του τότε με τίτλο «Η Βλακεία»: Δεν πρόκειται για σχήμα λόγου μου έλεγε». Είναι παντοδύναμη,ζηλιάρα,κατακτητική,τα ξέρει όλα και δεν κάνει ποτέ λάθος. Υπόσχεται χαρούμενα αύριο, κινεί την ιστορία και εξασφαλίζει την επιβίωση των ολοκληρωτισμών. Αποτελεί τη μήτρα των παγκόσμιων πολέμων. Η μάχη εναντίον της ποτέ δεν θα τελειώσει… Υπό αυτή την έννοια,εμείς οι καλομαθημένοι Ευρωπαίοι, μετά την ισοπέδωση της Τσετσενίας από τον Πούτιν,καλά θα κάναμε να περιμένουμε τα χειρότερα…Ουκρανία και Πολωνία είναι δίπλα του…». Ας έχουν γνώσιν (αν μπορούν), οι φύλακες… Η άχρηστη γνώση μπορεί να γίνει όπλο μαζικής αποβλάκωσης. Τα λοιπά έπονται.