Μουντιάλ 2022: Το τίμημα για το περιβάλλον

Στο λεξιλόγιο των ποδοσφαιρόφιλων, η «ατμόσφαιρα του γηπέδου» αναφέρεται στη μεταφορική «παγωμάρα» που προκαλεί στις κερκίδες ένα γκολ της φιλοξενούμενης ομάδας. Στην περίπτωση του Παγκοσμίου Κυπέλλου του 2022,  πρόκειται για κάτι πραγματικό- επτά από τα οκτώ γήπεδα της διοργάνωσης είναι εξοπλισμένα με κλιματισμό- αν και πιθανότατα δεν θα λειτουργήσει κατά τη διάρκεια του τουρνουά, σύμφωνα με την Le Monde.

Διαβάστε επίσης: Μουντιάλ: Η σιωπηλή αντίσταση των Ιρανών

Το Κατάρ όταν κατέθεσε τον φάκελλο της υποψηφιότητάς του, είχε φροντίσει να έχει έτοιμο ένα πλάνο για το πώς θα αντιμετώπιζε τις υψηλές θερμοκρασίες, που μπορεί να φτάσουν μέχρι και τους 50°C. Το σχέδιο περιελάμβανε τον κλιματισμό των σταδίων ώστε η θερμοκρασία να έπεφτε σε ένα εύρος από 18°C-24°C. Σύμφωνα με τον Μισέλ Ν’ Χουγκ,  πρώην μέλος της εκτελεστικής επιτροπής της FIFA, οι ομόλογοί του το είδαν «ως θαυματουργή λύση», ενώ η διοργανώτρια χώρα το είδε ως τεχνολογική πρόκληση. Πλέον όμως η συζήτηση έχει ξεφύγει από τα «στενά όρια» ενός τουρνουά και έχει μετατοπιστεί στο ποιο μπορεί να είναι το κόστος για το περιβάλλον.

Διαβάστε επίσης: Ένα Μουντιάλ ολίγον… ξενέρωτο

Ο Σαούντ Αμπντούλ Γκάνι, ο μηχανικός που ανέπτυξε την τεχνολογία για την ψυξη, την χαρακτηρίζει ως «ελεγχόμενη μικροκλιματική φούσκα». Περιβάλλει κάθε θεατή και καλύπτει τον αγωνιστικό χώρο σε ύψος που δεν υπερβαίνει τα 2 μέτρα.

Πώς λειτουργεί

Εκτός από αυτή τη «στοχευμένη ψύξη» και τις προσπάθειες μόνωσης (προσόψεις και οροφές σχεδιασμένες ώστε να μην αφήνουν να εισέρχεται πολύς εξωτερικός αέρας), υπάρχει μία λειτουργία ενός κλειστού κυκλώματος- ο θερμός αέρας εισέρχεται στα μισά των κερκίδων και επιστρέφει στις υπόγειες εγκαταστάσεις ψύξης. Αυτό επιτρέπει τη “θερμική αποθήκευση”, η οποία βοηθάει στην μικρότερη κατανάλωση ρεύματος. Το σύστημα βελτιστοποιεί την διάχυση του ψυχρού αέρα, ο οποίος έχει αφυγρανθεί και καθαριστεί, ψύχει μόνο ορισμένες περιοχές και ενεργοποιείται μόνο δύο ώρες πριν από τη σέντρα κάθε αγώνα.

“Ο κλιματισμός ενός ανοιχτού χώρου συνεπάγεται μία αναπόφευκτη απώλεια. Πρέπει να αμφισβητηθεί η σκοπιμότητα της χρήσης. Με το σκεπτικό ότι αυτές οι τεχνολογίες συνεπάγονται υψηλό κόστος σε υλικά και ενέργεια, πώς θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν με βιώσιμο τρόπο;” δήλωσε η Mοργκάν Κολομπέρτ, διδάκτωρ αστικής μηχανικής του Πανεπιστημίου Gustave-Eiffel.

Οι σχεδιαστές προσπάθησαν να απλοποιήσουν τη διαδικασία ψύξης. Οι μονάδες κλιματισμού μπορούν να συνδεθούν με γειτονικό εξοπλισμό ή κτίρια. Αυτή η «τηλεψύξη», που υιοθετήθηκε σε μεγάλη κλίμακα στις γειτονιές West Bay και The Pearl της Ντόχα, χρησιμοποιεί μεταξύ 40% και 80% λιγότερη ηλεκτρική ενέργεια από ό,τι οι μεμονωμένες μονάδες. «Ένα δίκτυο ψύξης είναι γενικά πιο αποδοτικό και αποφεύγει την επιδείνωση του προβλήματος με την απόρριψη της θερμότητας προς τα έξω», ανέφερε η Κολομπέρτ.

Ο φόβος της συστηματοποίησης

Σύμφωνα με τους διοργανωτές του Κατάρ, ο κλιματισμός θα αντιπροσωπεύει μόνο το 20% της ετήσιας κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας των γηπέδων. «Τα γήπεδα θα μπορούν να χρησιμοποιούνται 24 ώρες την ημέρα, επτά ημέρες την εβδομάδα, 365 ημέρες το χρόνο», δήλωσε ο Γκάνι. Αν και υποθετική, αυτή η εντατική χρήση συνεπάγεται σημαντικές ενεργειακές δαπάνες.

Αν και οι αρχές του Κατάρ δεν έχουν διευκρινίσει το κόστος αυτών των συστημάτων, ο Γκάνι παραδέχθηκε στην εφημερίδα The Guardian το 2019 ότι διπλασίασαν και σε κάποιες περιπτώσεις τριπλασίασαν τον προϋπολογισμό κατασκευής των γηπέδων. Ωστόσο, ο ίδιος θέλει να πιστεύει ότι η τεχνολογία του, η οποία δεν είναι κατοχυρωμένη με δίπλωμα ευρεσιτεχνίας, θα επιτρέψει και σε άλλες «θερμές» χώρες να ακολουθήσουν το παράδειγμά του.

Να μην χρησιμοποιηθεί ως θέσφατο

«Το κλιματιζόμενο στάδιο είναι σίγουρα ένα όμορφο τεχνολογικό επίτευγμα. Είναι ενδιαφέρον να πειραματιστούμε πάνω σε αυτή την τεχνολογία, αλλά η ενέργεια που χρησιμοποιείται για τον κλιματισμό σε αυτές τις χώρες είναι ήδη πρωτοφανής και πρέπει να φοβόμαστε τη συστηματοποίηση αυτών των διαδικασιών», δήλωσε η Κολομπέρτ. Το εμπορικό κέντρο Katara Plaza και ορισμένοι δρόμοι στο Waqif ψύχονται με αντίστοιχο τρόπο.

Στις χώρες του Κόλπου, ο κλιματισμός είναι ταυτόχρονα  αναγκαιότητα αλλά και σπατάλη ενέργειας. Το 60 έως 70% της ηλεκτρικής ενέργειας που παράγεται στο Κατάρ αφορά την ψύξη, σύμφωνα με την εθνική εταιρεία ηλεκτρισμού Kahramaa. Το 2019, η ηλεκτρική ενέργεια στο Κατάρ προήλθε εξ ολοκλήρου από ορυκτά καύσιμα, με το φυσικό αέριο να αντιπροσωπεύει το 92,4% και το πετρέλαιο το 7,6%, σύμφωνα με τον Διεθνή Οργανισμό Ενέργειας. Ο γιγαντιαίος ηλιακός σταθμός Al Kharsaah, ο οποίος εγκαινιάστηκε στις 18 Οκτωβρίου και τροφοδοτεί ενεργειακά ορισμένα γήπεδα, παράγει μόλις το 10% της ηλεκτρικής ενέργειας της χώρας.

Αν και ο κλιματισμός των γηπέδων αντιπροσωπεύει ένα ελάχιστο ποσοστό των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα παγκοσμίως, η κριτική έχει επικεντρωθεί σε αυτά τα στάδια μόνο. Το Εθνικό Στάδιο της Σιγκαπούρης, το οποίο εγκαινιάστηκε το 2014, κλιματίζεται επίσης. Πρόκειται για ένα γήπεδο με χωρητικότητα διπλάσια από εκείνα του Κατάρ αλλά δεν έχει προκαλέσει έντονη συζητήση σε αντίθεση με εκείνα που φιλοξενούν το παγκόσμιο κύπελλο και  θεωρούνται από την μία τεχνολογικά θαύματα αλλά από την άλλη στοχοποιούνται ως υπεύθυνα της κλιματικής κρίσης.