Χρυσή βίζα: Απίθανη η κατάργηση του προγράμματος παρά την πανευρωπαϊκή δυσαρέσκεια

Πανευρωπαϊκές διαστάσεις λαμβάνει η δυσαρέσκεια για τα προγράμματα «χρυσής βίζας», με τους κατοίκους ευρωπαϊκών πόλεων που έχουν μετατραπεί σε «μαγνήτη» επενδύσεων σε ακίνητα να «χρεώνουν» στα εν λόγω προγράμματα την εκτίναξη των ενοικίων.

Χρυσή Βίζα: Σπριντ ξένων για επενδύσεις σε ακίνητα στην Ελλάδα

Δημοσίευμα του Bloomberg αναφέρεται στην περίπτωση της Πορτογαλίας, όπου ξένοι αγοραστές – κυρίως Κινέζοι – αναζητούν εναγωνίως ακίνητα πριν η κυβέρνηση της χώρας τερματίσει το πρόγραμμα λόγω της γενικευμένης δυσαρέσκειας για τα υψηλά ενοίκια. «Πριν από δύο μήνες, εν μέσω αυξανόμενης δυσαρέσκειας για την εκτίναξη των τιμών των κατοικιών, η πορτογαλική κυβέρνηση έδωσε σήμα ότι θα τερματίσει το πρόγραμμα μόλις το Κοινοβούλιο συζητήσει και ψηφίσει την αναθεωρημένη νομοθεσία – πιθανότατα τις επόμενες εβδομάδες», σημειώνει το οικονομικό πρακτορείο.

Μια «χρυσή» ιδέα

«Στον απόηχο της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης του 2008, η Πορτογαλία και τουλάχιστον 10 άλλες ευρωπαϊκές χώρες προσπάθησαν να καλύψουν τα ελλείμματα του προϋπολογισμού με προγράμματα πώλησης διαβατηρίων. Χωρίς κανόνες σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης, οι απαιτήσεις επιλεξιμότητας διέφεραν δραματικά: Η ελάχιστη επένδυση ξεκινά από 50.000 ευρώ στη Λετονία, ενώ στις Κάτω Χώρες είναι 1,2 εκατομμύρια ευρώ. Σε αντάλλαγμα, οι επενδυτές συνήθως μπορούν να ζήσουν και να εργαστούν στη χώρα για τρία έως πέντε χρόνια και στη συνέχεια μπορούν να υποβάλουν αίτηση για υπηκοότητα», αναφέρεται στο δημοσίευμα του Bloomberg.

Το οικονομικό πρακτορείο υπενθυμίζει ότι η ΕΕ ασκεί εδώ και καιρό πιέσεις στις κυβερνήσεις να τερματίσουν τα συστήματα χρυσής βίζας με το σκεπτικό ότι είναι αντιδημοκρατικά και μπορούν να χρησιμεύσουν ως μέσο για την είσοδο βρώμικου χρήματος στην περιοχή. «”Οι ευρωπαϊκές αξίες δεν είναι προς πώληση”, δήλωσε πέρυσι ο Didier Reynders, επίτροπος της ΕΕ για θέματα δικαιοσύνης και καταναλωτών. Τώρα, με τις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες να έχουν επανέλθει σε σταθερή οικονομική βάση και να αντιμετωπίζουν αυξημένη εγχώρια αντίθεση στην ιδέα, ορισμένα δημοφιλή μέρη για τους αιτούντες γίνονται λιγότερο φιλόξενα. Η Ιρλανδία έκλεισε το πρόγραμμά της στις 15 Φεβρουαρίου. Και η Ελλάδα λέει ότι θα διπλασιάσει το όριο των επενδύσεών της σε 500.000 ευρώ σε αρκετές βασικές τοποθεσίες, συμπεριλαμβανομένης της Αθήνας», σημειώνεται. Τονίζεται δε ότι «καθώς τα προγράμματα της Πορτογαλίας και της Ιρλανδίας κλείνουν, οι σύμβουλοι θεωρήσεων λένε ότι υπάρχει ένα κύμα ενδιαφέροντος στην Ελλάδα και την Ισπανία».

Τα (ελλιπή) στοιχεία

«Είναι δύσκολο να βρεθούν στατιστικά για όλη την Ευρώπη, αλλά τα στοιχεία δείχνουν ότι η σημαντική πλειοψηφία των ατόμων που επωφελούνται από τα προγράμματα είναι από την Κίνα. Στην Ιρλανδία, η οποία χορήγησε άδεια παραμονής με αντάλλαγμα μια επένδυση 500.000 ευρώ σε αγοραστές με προσωπική περιουσία τουλάχιστον 2 εκατομμυρίων ευρώ, οι Κινέζοι υπήκοοι αντιπροσωπεύουν περισσότερο από το 90% των 1.727 αιτήσεων που εγκρίθηκαν συνολικά μέχρι το τέλος του 2022», τονίζει το Bloomberg. «Στην Πορτογαλία, αντιπροσωπεύουν σχεδόν το ήμισυ των 11.758 χρυσών θεωρήσεων που έχουν χορηγηθεί από το 2012. Στην Ελλάδα, το ποσοστό αυτό ανέρχεται σχεδόν στο 60% των 12.818 θεωρήσεων από το 2013. Πριν από την εισβολή της χώρας τους στην Ουκρανία πέρυσι, πολλοί Ρώσοι έκαναν αίτηση, ενώ ο αριθμός των Αμερικανών που ζητούν τις βίζες έχει αυξηθεί κατακόρυφα τα τελευταία χρόνια»

Τα προγράμματα έφεραν χρήματα στις ευρωπαϊκές αγορές ακινήτων περίπου 3,5 δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως από το 2016 έως το 2019, σύμφωνα με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Και στην Πορτογαλία, μια αναθεώρηση του νόμου το 2015 είχε ως στόχο να δώσει ώθηση στη βελτίωση του αποθέματος κατοικιών, μειώνοντας το όριο επένδυσης κατά ένα τρίτο για τους αιτούντες που αγοράζουν σπίτι που χρήζει ανακαίνισης.

«Στη Λισαβόνα», περιγράφει το οικονομικό πρακτορείο, «αυτές οι πολιτικές, σε συνδυασμό με την άρση των ελέγχων των ενοικίων και μια ισχυρή εκστρατεία για την προσέλκυση τουριστών, έχουν επιφέρει μετασχηματισμό. Το Cais do Sodré, κάποτε μια ζοφερή παραλιακή συνοικία με στενά δρομάκια γεμάτα οίκους ανοχής, τώρα ξεχειλίζει από πολυτελή ξενοδοχεία, βραχυχρόνιες μισθώσεις, γκουρμέ εστιατόρια και πολυτελείς μπουτίκ. Κατά μήκος της κεντρικής αρτηρίας, μια αγορά ψαριών και αγροτών 133 ετών έχει μετατραπεί σε αίθουσα τροφίμων που προσελκύει περίπου 4 εκατομμύρια επισκέπτες ετησίως.

»Αλλά η αναζωογόνηση του ενός είναι ο εξευγενισμός του άλλου, και η άνοδος των τιμών των κατοικιών έχει τροφοδοτήσει τις αντιλήψεις ότι οι πλούσιοι κάτοχοι χρυσής βίζας έχουν εκτοπίσει τους κατοίκους. Στη Λισαβόνα, το μέσο κόστος των κατοικιών έχει τριπλασιαστεί από το 2015, σύμφωνα με τον ιστότοπο ακινήτων Idealista. Στην Αθήνα, οι μέσες τιμές των κατοικιών έχουν αυξηθεί κατά 48% τα τελευταία πέντε χρόνια, σύμφωνα με κυβερνητικά στοιχεία. Στο Δουβλίνο, έχουν αυξηθεί κατά 130% από το 2012, σύμφωνα με την κυβέρνηση.»

Διαμαρτυρίες

Όπως περιγράφει το Bloomberg, η άνοδος των τιμών έχει προκαλέσει διαμαρτυρίες, με τους διαδηλωτές να εκφράζουν παράπονα για τα προγράμματα χρυσής βίζας μαζί με την αντίθεσή τους στον εξευγενισμό, τις ενοικιάσεις τύπου Airbnb και την έλλειψη προσιτής στέγασης. «Στη Λισαβόνα, εκατοντάδες βγήκαν στους δρόμους την 1η Απριλίου, πετώντας πέτρες και μπουκάλια στην αστυνομία. Στην Αθήνα, οι διαμαρτυρίες κατά του εξευγενισμού και της κερδοσκοπίας με ακίνητα αποτελούν σταθερό στοιχείο του αστικού τοπίου από το 2019, όταν ανέλαβε καθήκοντα μια κυβέρνηση που θεωρείται ευνοϊκή για τους ξένους επενδυτές.

»Υπήρξαν αντιδράσεις ακόμη και σε χώρες που χορηγούν σχετικά λίγες τέτοιες θεωρήσεις. Η Ισπανία, όπου η υπηκοότητα μπορεί να αποκτηθεί με 500.000 ευρώ και 10 χρόνια διαμονής, εξέδωσε μόνο 136 χρυσές βίζες το 2022. Ωστόσο, δεν είναι ασυνήθιστο να ακούει κανείς γκρίνια για την επίδρασή τους στην αγορά κατοικίας. “Είναι εύκολο για κάποιους κυρίους να έρθουν και να ζητήσουν άδεια παραμονής και να αγοράσουν ένα σπίτι με μισό εκατομμύριο ευρώ”, δήλωσε ο Íñigo Errejón, ηγέτης του ισπανικού πολιτικού κόμματος Más País, στο ειδησεογραφικό πρακτορείο Cadena SER τον Φεβρουάριο. “Μοιάζει σχεδόν αποικιοκρατικό”.»

Αισιοδοξία στην αγορά

Όπως πάντως αναφέρει το Bloomberg, τα στοιχεία της αγοράς υποδηλώνουν ότι οι χρυσές βίζες έχουν ελάχιστη επιρροή στις τιμές των ακινήτων. «Στην Ιρλανδία, μόλις μερικές εκατοντάδες βίζες εκδίδονται κάθε χρόνο, σε μια αγορά που είδε 60.000 συναλλαγές κατοικιών το 2022. Τα ακίνητα που αγοράζονται μέσω του προγράμματος της Πορτογαλίας αντιπροσωπεύουν περίπου το 0,3% των 300.000 ετήσιων συναλλαγών ακινήτων της χώρας, σύμφωνα με την Agency, μια μεσιτική εταιρεία ακινήτων.

»Οι άνθρωποι που εργάζονται με τα προγράμματα λένε ότι οι όποιες αντιδράσεις θα είναι προσωρινές. Οι χώρες σε όλο τον κόσμο έχουν δει εδώ και καιρό το όφελος από την προσέλκυση εξειδικευμένων, εύπορων μεταναστών που είναι πρόθυμοι να χρηματοδοτήσουν νέες επιχειρήσεις, λέει ο Nuri Katz, ιδρυτής της εταιρείας παροχής υπηρεσιών υπηκοότητας μέσω επενδύσεων Apex Capital Partners. “Αυτό είναι απίθανο να αλλάξει”, λέει. “Ενώ [τα προγράμματα] μπορεί να μεταρρυθμιστούν, δεν πρόκειται να τερματιστούν”.»

Την ίδια αισιοδοξία εκφράζουν και οι Κινέζοι επενδυτές.