Τοπικά νομίσματα στην Ελλάδα: Ανταλλακτικά δίκτυα με ΤΕΜ, «φασούλια» και «οβολούς»

Τις τελευταίες ημέρες, οι αναφορές από πολιτικά στελέχη για τη δημιουργία τοπικών νομισμάτων, όπως η πρόταση των «53+» του ΣΥΡΙΖΑ, ξεσήκωσαν θύελλα αντιδράσεων. Ωστόσο, δεν είναι κάτι νέο. Στην Ελλάδα – ιδίως της εποχής των μνημονίων – είχαν εμφανιστεί ήδη οι εναλλακτικές μονάδες συναλλαγών. Το 2010 μια σειρά από διεθνή ΜΜΕ, μεταξύ αυτών οι «New York Times» και ο «Guardian», επισκέφθηκαν την πόλη του Βόλου, σε μια προσπάθεια να ανακαλύψουν αυτούς που προσπάθησαν «να βγάλουν το ευρώ από τη ζωή τους». Το Δίκτυο Ανταλλαγών και Αλληλεγγύης Μαγνησίας εισήγαγε μια νέα μονάδα στις τοπικές συναλλαγές: το ΤΕΜ (Τοπική Εναλλακτική Μονάδα). Ωστόσο, η ΤΕΜ δεν εξασφάλιζε την επιβίωση, καθώς τα πάγια έξοδα, όπως το ενοίκιο, οι λογαριασμοί και τα καύσιμα, συνέχιζαν να πωλούνται και να αγοράζονται σε ευρώ.

Μιλώντας στον ΟΤ, η Αγγελική Ιωαννίτη, συντονίστρια του Δικτύου, αναφέρει πως αυτή τη στιγμή το ΤΕΜ βρίσκεται σε αδράνεια. «Τα τελευταία χρόνια είμαστε αδρανείς γιατί δεν έχουμε χώρο. Ο,τι γίνεται, είναι σε πολύ μικρό βαθμό, διαδικτυακά ή όσοι γνωριζόμαστε μεταξύ μας και κάνουμε κάποιες ανταλλαγές. Αλλά έτσι επίσημα και ωραία, όπως ήταν πρώτα, δεν έχουμε συναλλαγές. Το 2010 είχαμε ξεκινήσει και για μια 4ετία ήταν στο φόρτε του».

Eusko, το πρώτο σε κυκλοφορία τοπικό νόμισμα στην ΕΕ

Ενδιαφέρον για rebuild

Από την πλευρά του ο Χρήστος Παπαϊωάννου, μηχανολόγος ηλεκτρονικών υπολογιστών και ένα από τα ιδρυτικά μέλη του δικτύου, που ξεκίνησαν από 50 και ξεπέρασαν κάποια στιγμή τα 800, τονίζει πως το τελευταίο διάστημα είχε πέσει η δραστηριότητα. «Ήρθε η πανδημία, σταματήσαμε να βρισκόμαστε, αλλά έχει εκφραστεί ενδιαφέρον να γίνουν πράγματα και πρέπει να καταφέρουμε να συντονιστούμε. Υπάρχει ενδιαφέρον και τα μέλη ενδιαφέρονται να κάνουμε ένα rebuild. Ήταν ένα project που γύρω στα 6-7 χρόνια λειτούργησε καλά».

«Το Φασούλι»

Στην Ελλάδα έχουν δημιουργηθεί κατά καιρούς πολλά ανταλλακτικά δίκτυα, εκ των οποίων µερικά χρησιμοποίησαν και εικονικό νόµισµα, όπως «Το Φασούλι», ένα ηλεκτρονικό ανταλλακτικό δίκτυο που διαµορφώθηκε τον Ιανουάριο του 2011 στην Αθήνα. Τα µέλη της χρησιµοποιούσαν την εικονική µονάδα του φασουλίου για να πραγµατοποιούν ανταλλαγές µεταξύ τους µε την εξής αναλογία: «10 φασούλια το κατώτατο όριο για να ανταµειφθεί κάποιος για τις υπηρεσίες του και 20 το ανώτατο».

Το κάθε μέλος του δικτύου πρόσφερε στους άλλους υπηρεσίες και προϊόντα και οι προσφορές του ανακοινώνονταν στο δίκτυο μέσα από ταξινομημένες αγγελίες. Η πληρωμή γινόταν σε «Φασούλια», ένα εικονικό νόμισμα που η χρήση του περιορίζεται μέσα στο δίκτυο. Η διαφορά είναι ότι σκοπός εδώ δεν ήταν να μαζέψεις όσα πιο πολλά «Φασούλια» μπορείς αλλά μάλλον να προσπαθείς να παίρνεις όσα περίπου Φασούλια έχεις δώσει. Δηλαδή εδώ δεν ίσχυε το «φασούλι το φασούλι γεμίζει το σακούλι» αλλά -σύμφωνα με τους διαχειριστές-  το «κράτα με να σε κρατώ να ανεβούμε το βουνό».

Ο «Οβολός»

Αλλο χαρακτηριστικό παράδειγμα ήταν ο «Οβολός» από την Πάτρα, που εμφανιζόταν ως «η ελληνική απάντηση στην παγκόσμια οικονομική κρίση». Η ιδέα ήταν απλή: ανταλλαγή προϊόντων και υπηρεσιών χωρίς τη μεσολάβηση του ευρώ. «Με το ανταλλάξιμο κοινωνικό νόμισμα “οβολός” κάθε πολίτης και κάθε επιχείρηση μπορούσε να παρέχει υπηρεσίες, να εμπορεύεται, να πουλά και να αγοράζει προϊόντα και υπηρεσίες χωρίς την ανάγκη χρήσης του ευρώ».

Όπως ανέφερε η διεύθυνση του ιστότοπου ovolos.gr, οι κανόνες για τις αγοραπωλησίες και τις ανταλλαγές με οβολό ήταν οι εξής: «Κάθε νέο μέλος αποκτά αυτόματα έναν νέο λογαριασμό για την αποταμίευση των οβολών, δηλαδή του κεφαλαίου του. Από την στιγμή που κάποιος έχει στην διάθεση του οβολούς, έχει την δυνατότητα να αγοράσει και να πουλήσει προϊόντα και υπηρεσίες από οποιοδήποτε άλλο μέλος, ακριβώς όπως θα πραγματοποιούσε τις αγορές του με ευρώ. Όταν τα μέλη πωλούν αγαθά ή υπηρεσίες κερδίζουν Οβολούς και οι λογαριασμοί τους πιστώνονται. Όταν τα μέλη αγοράζουν αγαθά ή υπηρεσίες ξοδεύουν Οβολούς, και οι λογαριασμοί τους χρεώνονται. Το σύστημα λειτουργεί με κάρτες χρέωσης-πίστωσης σε έντυπη μορφή και με χρήση ηλεκτρονικών συναλλαγών».