Ανώτατο όριο χρέους ΗΠΑ: Τι είναι, γιατί θεσπίστηκε, και τι συγκρούσεις προκάλεσε

Ο Λευκός Οίκος και ο κορυφαίος Ρεπουμπλικανός του Κογκρέσου Κέβιν Μακάρθι κατέληξαν σε μια καταρχήν συμφωνία για την άρση του ορίου δανεισμού της κυβέρνησης το βράδυ του Σαββάτου. Η διαμάχη διήρκεσε μήνες προκαλώντας νευρικό κλονισμό στις αγορές και αναγκάζοντας την υπουργό Οικονομιών να ζητήσει άμεση συμφωνία για να μην φτάσει σε στάσεις πληρωμών η Ομοσπονδιακή Κυβέρνηση.

Αλλά ελάχιστοι είναι εκείνοι που κατανοούν τι ακριβώς είναι το ανώτατο όριο του χρέους που τόσο μας απασχόλησε, και θα συνεχίσει να μας απασχολεί έως ότου ψηφιτεί αππό τα δύο σώματα του Κογκρέσου.

Το ανώτατο όριο του χρέους είναι το μέγιστο χρηματικό ποσό που μπορούν να δανειστούν οι Ηνωμένες Πολιτείες σωρευτικά με την έκδοση ομολόγων. Το ανώτατο όριο του χρέους δημιουργήθηκε βάσει του Νόμου για τα δεύτερα ομόλογα ελευθερίας του 1917.

Εάν τα επίπεδα του εθνικού χρέους των ΗΠΑ αυξηθούν έναντι του ανώτατου ορίου, τότε το Υπουργείο Οικονομικών πρέπει να καταφύγει σε άλλα έκτακτα μέτρα για την πληρωμή των κρατικών υποχρεώσεων και δαπανών μέχρι να αυξηθεί ξανά το ανώτατο όριο.

Το ανώτατο όριο του χρέους έχει αυξηθεί ή έχει ανασταλεί πολλές φορές όλα αυτά τα χρόνια για να αποφευχθεί το χειρότερο σενάριο: μια χρεοκοπία από την κυβέρνηση των ΗΠΑ για το χρέος της.

Κατανόηση του ανώτατου ορίου χρέους

Το Κογκρέσο είχε ελεύθερο έλεγχο στα οικονομικά των ΗΠΑ πριν δημιουργηθεί το ανώτατο όριο του χρέους. Το 1917, το ανώτατο όριο του χρέους δημιουργήθηκε κατά τη διάρκεια του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου για να καταστήσει την ομοσπονδιακή κυβέρνηση δημοσιονομικά υπεύθυνη.

Με την πάροδο του χρόνου, το ανώτατο όριο του χρέους αυξήθηκε κάθε φορά που οι Ηνωμένες Πολιτείες πλησίαζαν το όριο. Πιέζοντας το όριο και αποτυγχάνοντας να πληρώσουν τόκους στους κατόχους ομολόγων, οι Ηνωμένες Πολιτείες θα ήταν σε αθέτηση, μειώνοντας την πιστοληπτική τους ικανότητα και αυξάνοντας το κόστος του χρέους τους.

Υπήρξε διαμάχη για το αν το ανώτατο όριο του χρέους είναι συνταγματικά σύμφωνο. Σύμφωνα με την 14η Τροποποίηση του Συντάγματος, «Η εγκυρότητα του δημόσιου χρέους των Ηνωμένων Πολιτειών, που επιτρέπεται από το νόμο…δεν θα αμφισβητηθεί».

Η πλειονότητα των δημοκρατικών χωρών δεν έχει ανώτατο όριο χρέους, καθιστώντας τις Ηνωμένες Πολιτείες μία από τις λίγες εξαιρέσεις.

Το κατά προσέγγιση ποσό του τρέχοντος ανώτατου ορίου χρέους των ΗΠΑ, ήταν $31,4 τρις., πριν η συμφωνία του Σαββάτου το αυξήσει κατά περίπου 4 τρισεκατομμύρια δολάρια επιπλέον. Το προηγούμενο όριο ορίστηκε από την ψηφοφορία του Κογκρέσου στις 15 Δεκεμβρίου 2021 και υπογράφηκε σε νόμο από τον Πρόεδρο Μπάιντεν στις 16 Δεκεμβρίου του ίδιου έτους.

Τα υπέρ και τα κατά του ανώτατου ορίου χρέους

Η εφαρμογή ανώτατου ορίου χρέους είναι πρακτική, επιτρέποντας στο Υπουργείο Οικονομικών των ΗΠΑ να εκδίδει εύκολα ομόλογα χωρίς να το εγκρίνει το Κογκρέσο κάθε φορά που η ομοσπονδιακή κυβέρνηση χρειάζεται να συγκεντρώσει χρήματα – μια αρκετά δυσκίνητη διαδικασία. Με ανώτατο όριο χρέους, υπάρχουν τα όρια για μια πιο αποτελεσματική διαδικασία νομισματικής έγκρισης.

Ωστόσο, το ανώτατο όριο του χρέους ήταν εμφανώς ρευστό και αυξήθηκε κάμποσες φορές, εγείροντας ερωτήματα σχετικά με το εάν είναι αποτελεσματικό ως εργαλείο για τη διασφάλιση της δημοσιονομικής ευθύνης. Οι ΗΠΑ έχουν φτάσει σε επίπεδα ρεκόρ χρέους με την πάροδο του χρόνου.

Πλεονεκτήματα

Κρατάει υπό έλεγχο τα οικονομικά της χώρας

Μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τη χρηματοδότηση ομοσπονδιακών λειτουργιών

Βελτιώνει την αποτελεσματικότητα στην ικανότητα της κυβέρνησης να χρηματοδοτεί υποχρεώσεις, συμπεριλαμβανομένων των παροχών Κοινωνικής Ασφάλισης και Medicare

Μειονεκτήματα

Μπορεί εύκολα να αυξηθεί, ενθαρρύνοντας τη δημοσιονομική ανευθυνότητα

Μειώνει την πιστοληπτική ικανότητα των ΗΠΑ και αυξάνει το κόστος χρέους τους

Διαμάχη για το αν το ανώτατο όριο του χρέους είναι συνταγματικό

Αναμετρήσεις και παύσεις οροφής χρέους

Υπήρξαν αρκετές αναμετρήσεις σχετικά με το ανώτατο όριο του χρέους, μερικές από τις οποίες οδήγησαν σε «κλείσιμο» της κυβέρνησης. Η σύγκρουση είναι συνήθως μεταξύ του Λευκού Οίκου και του Κογκρέσου και το ανώτατο όριο του χρέους χρησιμοποιείται ως μοχλός για να προωθήσει τις δημοσιονομικές ατζέντες.

Για παράδειγμα, το 1995, τα Ρεπουμπλικανικά μέλη του Κογκρέσου, των οποίων οι απόψεις εκφράστηκαν από τον τότε Πρόεδρο της Βουλής Νιουτ Γκίνγκριτς, χρησιμοποίησαν την απειλή να αρνηθούν να επιτρέψουν αύξηση του ανώτατου ορίου χρέους για να διαπραγματευτούν αυξημένες περικοπές κρατικών δαπανών.

Ο τότε πρόεδρος Μπιλ Κλίντον αρνήθηκε να κάνει τις περικοπές, γεγονός που οδήγησε σε κλείσιμο της κυβέρνησης. Ο Λευκός Οίκος και το Κογκρέσο συμφώνησαν τελικά σε έναν ισορροπημένο προϋπολογισμό με μέτριες περικοπές δαπανών και αυξήσεις φόρων.

Ανώτατο όριο χρέους επί κυβερνήσεων Ομπάμα και Τραμπ

Ο πρόεδρος Μπαράκ Ομπάμα αντιμετώπισε παρόμοια ζητήματα κατά τη διάρκεια των δύο θητειών του ως προέδρου. Στην κρίση ανώτατου ορίου χρέους του 2011, οι Ρεπουμπλικάνοι στο Κογκρέσο ζήτησαν μειώσεις του ελλείμματος για να εγκρίνουν αύξηση του ανώτατου ορίου χρέους. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, το χρέος του Υπουργείου Οικονομικών των ΗΠΑ αφαιρέθηκε από την αξιολόγηση τριπλού Α από την Standard & Poor’s – μια αξιολόγηση που διατηρούσε για περισσότερα από 70 χρόνια.

Το 2013, η κυβέρνηση έκλεισε για 16 ημέρες αφού οι συντηρητικοί Ρεπουμπλικάνοι προσπάθησαν να στερήσουν κονδύλια από τον νόμο για προσιτή φροντίδα (ACA) αξιοποιώντας το ανώτατο όριο του χρέους. Μια συμφωνία για την αναστολή του ορίου του χρέους εγκρίθηκε εντός μιας ημέρας, όταν το Υπουργείο Οικονομικών εκτιμήθηκε ότι θα ξεμείνει από χρήματα.

Το ανώτατο όριο του χρέους αυξήθηκε ξανά το 2014, το 2015 και τις αρχές του 2017. Με το χρέος των ΗΠΑ να ξεπερνά τα 20 τρισεκατομμύρια δολάρια για πρώτη φορά στις 20 Σεπτεμβρίου 2017.

Στις 17, ο τότε πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ υπέγραψε νομοσχέδιο που επεκτείνει το ανώτατο όριο του χρέους έως τις 8 Δεκεμβρίου 2017.

Το ανώτατο όριο ανεστάλη αργότερα για 13 μήνες ως μέρος ενός νομοσχεδίου που ψηφίστηκε τον Φεβρουάριο του 2018. Το ανώτατο όριο τέθηκε σε ισχύ και αυξήθηκε ξανά τον Μάρτιο του 2019, όταν το δημόσιο χρέος των ΗΠΑ ξεπέρασε τα 22 τρισεκατομμύρια δολάρια.

Τον Αύγουστο του 2019, ο τότε Πρόεδρος Τραμπ υπέγραψε τον Δικομματικό Νόμο για τον Προϋπολογισμό του 2019, ο οποίος ανέστειλε το ανώτατο όριο του χρέους έως τις 31 Ιουλίου 2021. Η νομοθεσία αίρει επίσης τα ανώτατα όρια δαπανών στους προϋπολογισμούς των ομοσπονδιακών υπηρεσιών, διασφαλίζοντας παράλληλα ότι η κυβέρνηση θα μπορούσε να πληρώσει τους λογαριασμούς της σύντομα όρος.

Η αναστολή του ανώτατου ορίου με αυτόν τον τρόπο εξάλειψε τον κίνδυνο χρεοκοπίας για άλλα δύο χρόνια, αυξάνοντας τις δαπάνες στα 320 δισεκατομμύρια δολάρια για τα οικονομικά έτη 2020 και 2021.

Το ανώτατο όριο του χρέους αυξήθηκε για άλλη μια φορά, στα 31,4 τρισεκατομμύρια δολάρια, τον Δεκέμβριο του 2021.

Η επίδραση του νεοδιορισθέντος προέδρου της Βουλής στο ανώτατο όριο του χρέους

Στις αρχές του 2023, ορισμένοι οικονομολόγοι και αναλυτές της Wall Street προέβλεψαν ότι η πρόσφατη εκλογή του Καλιφορνέζου Ρεπουμπλικανού Κέβιν Μακάρθι στη θέση του Προέδρου της Βουλής έθεσε την προοπτική ότι οι νομοθέτες θα μπορούσαν να καταψηφίσουν την άρση του ανώτατου ορίου χρέους, αυξάνοντας την πιθανότητα αθέτησης των χρεών των ΗΠΑ.

Ως μέρος της υποστήριξής τους για τον Μακάρθι, οι συντηρητικότεροι Ρεπουμπλικάνοι δήλωσαν ότι θα ψήφιζαν κατά της αύξησης του ανώτατου ορίου χρέους χωρίς σημαντικές μειώσεις των ομοσπονδιακών δαπανών, θέτοντας το έδαφος για πολιτικό αδιέξοδο που θα μπορούσε να αποσταθεροποιήσει το χρηματοπιστωτικό σύστημα.

Τι θα συνέβαινε εάν οι ΗΠΑ αθετούσαν τα χρέη τους;

Μια αθέτηση πληρωμών για το δημόσιο χρέος -που κυμαίνεται σχεδόν στα 31,5 τρισεκατομμύρια δολάρια- θα έστελνε σοκ στις παγκόσμιες χρηματοπιστωτικές αγορές καθώς η εμπιστοσύνη στους δανειολήπτες των ΗΠΑ πέφτει.

Η Moody’s Analytics προέβλεπε ότι μια τετράμηνη αθέτηση υποχρεώσεων θα μείωνε κατά περίπου 4% το ΑΕΠ των ΗΠΑ, θα έβλεπε τις τιμές των μετοχών να πέφτουν κατά το ένα τρίτο και θα είχε ως αποτέλεσμα εταιρείες να περικόψουν σχεδόν έξι εκατομμύρια θέσεις εργασίας. Επιπλέον, η ανάλυσή του αποκαλύπτει ότι μια χρεοκοπία των ομολόγων του αμερικανικού δημοσίου θα μπορούσε να οδηγήσει σε ύφεση παρόμοια με τη Μεγάλη Ύφεση του 2007-2009.

Ακόμη και η οσμή αθέτησης είναι καταστροφική

Μια κατάρρευση της αντιληπτής αξιοπιστίας των αμερικανικών ομολόγων ή ένα πάγωμα πιστώσεων θα οδηγούσε σχεδόν σίγουρα σε απότομη πτώση του δολαρίου και σε έξοδο των αμερικανικών επενδύσεων από ξένους επενδυτές. Ακόμη και το να πλησιάσει η χρεοκοπία έχει τη δυνατότητα να αναστατώσει τις χρηματοπιστωτικές αγορές. Το 2011, ο τότε Πρόεδρος Ομπάμα και οι Ρεπουμπλικάνοι της Βουλής παρά τρίχα πέτυχαν την επίτευξη του ανώτατου ορίου χρέους, μια κρίση που είδε τις τιμές των μετοχών να βυθίζονται και να εκτινάσσεται η αστάθεια, ωθώντας την πιστωτική εταιρεία S&P Global Ratings να υποβαθμίσει την πιστοληπτική ικανότητα των ΗΠΑ για πρώτη φορά. Επιπλέον, η κρίση έπληξε επίσης την εμπιστοσύνη των καταναλωτών και την αισιοδοξία των μικρών επιχειρήσεων.

Εκτός από τη δημιουργία οικονομικής αβεβαιότητας, μια αθέτηση χρέους των ΗΠΑ θα εμπόδιζε την κυβέρνηση να εκτελεί κρίσιμες λειτουργίες, όπως η έκδοση παροχών κοινωνικής ασφάλισης, η διατήρηση της εθνικής άμυνας και η επαρκής χρηματοδότηση του δημόσιου συστήματος υγείας.

Οι προειδοποιήσεις της Γιέλεν προς το Κογκρέσο

Στα μέσα Ιανουαρίου 2023, η υπουργός Οικονομικών Τζάνετ Γιέλεν επανέλαβε τη σημασία του Κογκρέσου να αυξήσει το ανώτατο όριο του χρέους για να αποφευχθεί μια πιθανή χρεοκοπία.

«Η αδυναμία εκπλήρωσης των υποχρεώσεων της κυβέρνησης θα προκαλούσε ανεπανόρθωτη ζημιά στην οικονομία των ΗΠΑ, τα προς το ζην όλων των Αμερικανών και την παγκόσμια χρηματοπιστωτική σταθερότητα», έγραψε. «Προτρέπω με σεβασμό το Κογκρέσο να ενεργήσει άμεσα για να προστατεύσει την πλήρη πίστη και την πίστη των Ηνωμένων Πολιτειών».

Στις 10 Μαρτίου, η Γιέλεν ξανά προειδοποίησε το Κογκρέσο λέγοντας¨«Κατά την εκτίμησή μου – και των οικονομολόγων σε όλο τον κόσμο – η αθέτηση του χρέους μας θα πυροδοτούσε μια οικονομική και χρηματοπιστωτική καταστροφή. Προτρέπω όλα τα μέλη του Κογκρέσου να συγκεντρωθούν για να αντιμετωπίσουν το όριο του χρέους -χωρίς όρους και χωρίς να περιμένουν την τελευταία στιγμή»..

Ερωτηθείσα σχετικά με τη δυνατότητα να δοθεί προτεραιότητα στις πληρωμές για το χρέος των ΗΠΑ από τους διαθέσιμους πόρους, όπως έχουν προτείνει ορισμένοι Ρεπουμπλικάνοι, η Γέλεν είπε ότι «δεν είναι λύση στο ζήτημα του ανώτατου ορίου χρέους».

«Προτεραιότητα είναι απλώς να πληρωθούν όλοι οι λογαριασμοί της κυβέρνησης όταν λήξουν. Είναι κάτι που δεν έχουμε κάνει ποτέ από το 1789. Και είναι στην πραγματικότητα απλώς μια χρεοκοπία με άλλο όνομα».

Πόσες φορές έχει αυξηθεί το ανώτατο όριο του χρέους;

Σύμφωνα με το Υπουργείο Οικονομικών των ΗΠΑ, το ανώτατο όριο του χρέους έχει αυξηθεί, παραταθεί ή αναθεωρηθεί 78 διαφορετικές φορές από το 1960. Αυτό συνέβη 49 φορές υπό Ρεπουμπλικάνους προέδρους και 29 φορές υπό Δημοκρατικούς προέδρους.

Το ζοφερό μέλλον

Το Γραφείο Προϋπολογισμού του Κογκρέσου (CBO) δημοσίευσε τον Φεβρουάριο τον ετήσιο προϋπολογισμό και τις οικονομικές προοπτικές προβλέποντας τα ομοσπονδιακά οικονομικά τα επόμενα 10 χρόνια, σύμφωνα με τα οποία το εθνικό χρέος θα είναι περίπου 20 τρισεκατομμύρια δολάρια υψηλότερο σε μια δεκαετία από τώρα.

Η βασική πρόβλεψη προϋπολογισμού του CBO για την περίοδο 2023-2033 διαπιστώνει ότι το ποσό του χρέους που κατέχει το δημόσιο θα είναι 25,716 τρισεκατομμύρια δολάρια το 2023 και θα αυξηθεί σε 46,445 τρισεκατομμύρια δολάρια το 2033, μια αύξηση 20,729 τρισεκατομμυρίων δολαρίων κατά τη διάρκεια των επόμενων 10 ετών.

Ως ποσοστό του προβλεπόμενου ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος (ΑΕΠ) των ΗΠΑ, το δημόσιο χρέος θα αυξηθεί από 98% του ΑΕΠ το 2023 σε 118,2% του ΑΕΠ το 2033. Ο διευθυντής του CBO Σίλιπ Σουάγκελ σημείωσε ότι η τροχιά θα συνεχιστεί τις επόμενες δεκαετίες με βάση τρέχουσες δημοσιονομικές πολιτικές, ωθώντας την ομοσπονδιακή κυβέρνηση στο 195% του ΑΕΠ το 2053.

Το ακαθάριστο ομοσπονδιακό χρέος, το οποίο χρησιμοποιείται για τη συγκριτική αξιολόγηση του ορίου χρέους και ξεπέρασε τα 31 τρισεκατομμύρια δολάρια νωρίτερα φέτος, αναμένεται να αυξηθεί κατά 19,6 τρισεκατομμύρια δολάρια σε συνολικά 52 τρισεκατομμύρια δολάρια στο τέλος του 2033, περίπου το 11% του οποίου θα κατέχεται από την κυβέρνηση λογαριασμούς σύμφωνα με το CBO.