Σιτηρά: Προσπάθειες να διασωθεί στην… εκπνοή η συμφωνία για τα σιτηρά – Το plan B της Τουρκίας

Εκπνέει σήμερα η συμφωνία, η οποία επέτρεψε την ασφαλή εξαγωγή σιτηρών στη Μαύρη Θάλασσα από την Ουκρανία και οι διαπραγματεύσεις για τη διάσωσή της στο «παρά πέντε» είναι πυρετώδεις.

Το τελευταίο πλοίο έφυγε από την Ουκρανία στο πλαίσιο της συμφωνίας την Κυριακή. Η εισβολή και ο αποκλεισμός της Ρωσίας τον Φεβρουάριο του 2022 στα λιμάνια της Μαύρης Θάλασσας της Ουκρανίας εκτόξευσαν τις παγκόσμιες τιμές των σιτηρών στα ύψη. Η Ουκρανία και η Ρωσία είναι μεταξύ των κορυφαίων εξαγωγέων σιτηρών στον κόσμο.

Σχεδόν 33 εκατομμύρια μετρικοί τόνοι καλαμποκιού, σιταριού και άλλων σιτηρών έχουν εξαχθεί από την Ουκρανία στο πλαίσιο της συμφωνίας.

Τα «παζάρια» της Μόσχας

Η Ρωσία απειλεί να εγκαταλείψει την Πρωτοβουλία της Μαύρης Θάλασσας, τονίζοντας ότι το σκέλος της συμφωνίας που αφορά στις δικές της εξαγωγές σιτηρών και λιπασμάτων δεν τηρήθηκε. Η  Μόσχα υποστηρίζει επίσης ότι δεν έχουν φτάσει αρκετά σιτηρά στις φτωχές χώρες. Τα Ηνωμένα Έθνη από τη πλευρά τους τονίζουν ότι η συμφωνία ωφέλησε αυτά τα κράτη βοηθώντας στη μείωση των τιμών των τροφίμων κατά περισσότερο από 20% παγκοσμίως.

Το plan-B

Ο υπουργός Εξωτερικών της Ρωσίας Σεργκέι Λαβρόφ δήλωσε την Πέμπτη ότι η Ρωσία έχει ήδη αρχίσει να συνομιλεί με την Τουρκία για ένα σχέδιο που θα διασφαλίσει ότι το ρωσικό σιτάρι -πιθανώς επεξεργασμένο από την Τουρκία- θα φτάσει σε χώρες που έχουν ανάγκη, ανεξάρτητα από την τύχη της συμφωνίας της Μαύρης Θάλασσας.

Τα Ηνωμένα Έθνη ανακοίνωσαν ότι το Παγκόσμιο Επισιτιστικό Πρόγραμμα έχει προμηθευτεί το 80% του σιταριού μέχρι στιγμής το 2023 από την Ουκρανία – από 50% το 2021 και το 2022. Το Παγκόσμιο Επισιτιστικό Πρόγραμμα έχει στείλει περίπου 725.000 μετρικούς τόνους ουκρανικού σίτου στο Αφγανιστάν, το Σουδάν, Τζιμπουτί, Αιθιοπία, Κένυα, Σομαλία και Υεμένη για την καταπολέμηση της πείνας.

Ο παγκόσμιος οργανισμός είπε ότι η συμφωνία μέχρι στιγμής έχει προμηθεύσει σιτηρά σε 45 χώρες σε τρεις ηπείρους -46% στην Ασία, 40% στη Δυτική Ευρώπη, 12% στην Αφρική και 1% στην Ανατολική Ευρώπη.

Η Ρωσία συμφώνησε τρεις φορές τον περασμένο χρόνο να παρατείνει τη συμφωνία της Μαύρης Θάλασσας, αλλά επίσης ανέστειλε για λίγο τη συμμετοχή της στα τέλη Οκτωβρίου ως απάντηση σε επίθεση με drone στον στόλο της στην Κριμαία.

Την Πέμπτη, ο Πούτιν επανέλαβε τη θέση της Μόσχας και απείλησε για τέταρτη φορά από την έναρξη της συμφωνίας να μην την ανανεώσει.

Πριν από τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία στα τέλη του Φεβρουαρίου του 2022, το Κίεβο και η Μόσχα αντιπροσώπευαν σχεδόν το ένα τέταρτο των παγκόσμιων εξαγωγών σιτηρών. Αυτές οι εξαγωγές γεωργικών προϊόντων σταμάτησαν για σχεδόν έξι μήνες έως ότου εκπρόσωποι από την Ουκρανία, τη Ρωσία, τον ΟΗΕ και την Τουρκία συμφώνησαν να δημιουργήσουν έναν ανθρωπιστικό θαλάσσιο διάδρομο στο πλαίσιο της Πρωτοβουλίας για τη Μαύρη Θάλασσα . 

Πάγωσαν οι εξαγωγές

Η συμφωνία είχε ως αποτέλεσμα να χαλαρώσει ο ναυτικός αποκλεισμός της Ρωσίας με το άνοιγμα τριών βασικών ουκρανικών λιμανιών.

Βάσει αυτής,  περισσότερα από 1.000 πλοία που μετέφεραν σχεδόν 33 εκατομμύρια μετρικούς τόνους αγροτικών προϊόντων αναχώρησαν από τα λιμάνια της Οδησσού, του Chornomorsk και του Yuzhny-Pivdennyi της Ουκρανίας.

Η συμφωνία προέβλεψε επίσης τη μεταφορά 725.167 τόνων σιταριού με πλοία του Παγκόσμιου Επισιτιστικού Προγράμματος σε ορισμένες από τις πιο επισιτιστικά επισφαλείς χώρες του κόσμου, όπως το Αφγανιστάν, η Αιθιοπία, η Σομαλία, το Σουδάν και η Υεμένη.

Ο υποστηριζόμενος από τον ΟΗΕ οργανισμός που είναι υπεύθυνος για την παρακολούθηση των εξαγωγών στο πλαίσιο της συμφωνίας ανέφερε το Σάββατο ότι για σχεδόν τρεις μήνες, κανένα πλοίο δεν έχει αποπλεύσει από το λιμάνι Yuzhny-Pivdennyi της Ουκρανίας. Επιπλέον, δεν έχει εγκριθεί κανένα νέο σκάφος να αναχωρήσει από την Ουκρανία τις τελευταίες δύο εβδομάδες.

«Δεν είναι η συμφωνία που συμφωνήσαμε»

Τον Απρίλιο, ο Ρώσος υπουργός Εξωτερικών Σεργκέι Λαβρόφ προειδοποίησε ότι εάν η Πρωτοβουλία για τα σιτηρά της Μαύρης Θάλασσας δεν ενσωματώσει σύντομα προϊόντα λιπασμάτων, η Μόσχα δεν θα ανανεώσει τη συμφωνία.

«Δεν ονομάστηκε συμφωνία για τα σιτηρά, ονομάστηκε Πρωτοβουλία της Μαύρης Θάλασσας και στο ίδιο το κείμενο η συμφωνία ανέφερε ότι αυτό ισχύει για την επέκταση των ευκαιριών για εξαγωγή σιτηρών και λιπασμάτων», είπε ο Λαβρόφ στους δημοσιογράφους κατά τη διάρκεια συνέντευξης Τύπου στις 26 Απριλίου στον ΟΗΕ .

«Δεν είναι αυτή η συμφωνία που συμφωνήσαμε στις 22 Ιουλίου», είπε, προσθέτοντας ότι υπάρχουν δεκάδες ρωσικά πλοία φορτωμένα με περίπου 200.000 τόνους λιπάσματος που περιμένουν για εξαγωγή. Εκτός από τη συμπερίληψη των εξαγωγών λιπασμάτων, το Κρεμλίνο ζήτησε επίσης την επανέναρξη ενός αγωγού που διασχίζει τη Ρωσία και καταλήγει σε ένα ουκρανικό λιμάνι.

Ωστόσο, ένα από τα βασικά αιτήματα της Μόσχας είναι να επιστρέψει η Ρωσική Αγροτική Τράπεζα, ή Rosselkhozbank, στο τραπεζικό σύστημα SWIFT.

Ο αποκλεισμός της Μόσχας από το SWIFT , το οποίο αντιπροσωπεύει την Εταιρεία Παγκόσμιας Διατραπεζικής Χρηματοοικονομικής Τηλεπικοινωνίας, απέκοψε τη χώρα από πολλά από τα χρηματοπιστωτικά δίκτυα του κόσμου τις ημέρες μετά την ευρείας κλίμακας εισβολή της Ρωσίας.