Σιτάρι: Σε υψηλό 5μήνου οι τιμές – Υπάρχουν εναλλακτικοί δρόμοι για τις ουκρανικές εξαγωγές;

Με την τιμή του σιταριού στα χρηματιστήρια εμπορευμάτων να έχει εκτοξευτεί έως και 15% μετά την αποχώρηση της Ρωσίας από την πρωτοβουλία της Μαύρης Θάλασας, η διεθνής κοινότητα εκφράζει έντονη ανησυχία για την παγκόσμια επισιτιστική ασφάλεια αλλά και για ένα νέο ντόμινο ανατιμήσεων. Ο προβληματισμός επικεντρώνεται κυρίως στους πιο ευάλωτους οικονομικά πληθυσμούς, δεδομένου ότι, σύμφωνα με επίσημους υπολογισμούς, το 65% – 70% του σιταριού που εξήχθη μέσω της πρωτοβουλίας έφτασε στις αναπτυσσόμενες χώρες.

Τρόφιμα: Γεωπολιτικές συγκρούσεις και κλιματική αλλαγή πυροδοτούν νέα επισιτιστική κρίση

Μετά την απόφαση της Ρωσίας να μη δεχθεί την ανανέωση της πρωτοβουλίας για την ασφαλή διέλευση των πλοίων που μεταφέρουν σιτηρά που έληξε στις 17 Ιουλίου, το σιτάρι έφτασε σε υψηλό πέντε μηνών στις 25 Ιουλίου, στα 7,62 δολ./μπούσελ, έναντι 6,89 δολ./μπούσελ στις 24 Μαρτίου, ενώ σήμερα κινείται γύρω από τα 7,3 δολ./μπούσελ.

Από την αποχώρησή της και μετά, η Μόσχα έχει εξαπολύσει αλλεπάλληλες επιθέσεις σε υποδομές φύλαξης και μεταφόρτωσης στα λιμάνια της περιοχής της Οδησσού, καθώς και στον ποταμό Δούναβη, ενέτειναν το κλίμα ανησυχίας στα χρηματιστήρια εμπορευμάτων, καθώς κατέστησαν αβέβαιη την ασφαλή και επαρκή διάθεση σιταριού.

Σύμφωνα με τον υπουργό Υποδομών της Ουκρανίας, μόνο τις τελευταίες εννέα ημέρες (σ.σ.: μέχρι τις 26 Ιουλίου) ως αποτέλεσμα των ρωσικών επιθέσεων, 26 στόχοι λιμενικής υποδομής και πέντε πολιτικά πλοία έχουν υποστεί ζημιές και μερική καταστροφή.

Ο ΟΗΕ ανακοίνωσε ότι στις επιθέσεις της Ρωσίας σε καίριες υποδομές σιτηρών μετά τις 17 Ιουλίου, καταστράφηκαν 60.000 τόνοι παραγωγής, αρκετοί για να θρέψουν 270.000 ανθρώπους για ένα χρόνο, δήλωσε τις προηγούμενες μέρες η Βρετανή πρέσβης στον ΟΗΕ.

Είναι απολύτως δικαιολογημένες οι ανατιμήσεις;

Την ίδια ώρα που κάποιοι τρίβουν τα χέρια τους, η εκτόξευση αυτή των τιμών φαίνεται να μη συνάδει απολύτως με τις επίσημες εκτιμήσεις για την παγκόσμια παραγωγή και αποθέματα.

Το Bloomberg γράφει ότι οι προοπτικές για άφθονες προμήθειες στο βόρειο ημισφαίριο αυτό το καλοκαίρι έχουν περιορίσει την παγκόσμια άνοδο των χρηματιστηριακών κερδών του εμπορεύματος.

Ο FAO προβλέπει ανάκαμψη για την παγκόσμια παραγωγή και ζήτηση σιτηρών τη νέα σεζόν 2023/2024 και κοντά σε επίπεδα ρεκόρ τα παγκόσμια αποθέματα. Με την εκτιμώμενη παγκόσμια παραγωγή σιτηρών να υπερβαίνει την χρήση, τα αποθέματα στο τέλος του 2023 εκτιμάται ότι θα αυξηθούν οριακά (0,2%), με τις αυξήσεις στα αποθέματα σιταριού και κριθαριού να αντισταθμίζουν τις μειώσεις στα αποθέματα αραβοσίτου, ρυζιού και σόργου.

Από την πλευρά της, η Ρωσία ισχυρίζεται ότι θα μπορούσε να στείλει έως και 60 εκατομμύρια τόνους σιτηρών τη νέα σεζόν, όπως δήλωσε ο πρόεδρος της Ρωσικής Ένωσης Σιτηρών Αρκάντι Ζλοτσέφσκι, σύμφωνα με το Tass, μιλώντας για δεύτερο σερί ρεκόρ παραγωγής σιτηρών στη χώρα.

Ο ρώσος πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν, για ευνόητους λόγους που συνδέονται με τα συμφέροντα της Μόσχας στην Αφρική και τη σύγκρουση με τη Δύση, δήλωσε σήμερα σε αφρικανούς ηγέτες ότι θα τους «δωρίσει» δεκάδες χιλιάδες τόνους σιτηρών μέσα σε διάστημα λίγων μηνών, παρά τις κυρώσεις της Δύσης, που, σύμφωνα με τον ίδιο, έχουν δυσκολέψει τη Μόσχα στην εξαγωγή των δικών της σιτηρών και λιπασμάτων.

Σύμφωνα με το Reuters, μιλώντας σε σύνοδο κορυφής στην Αγία Πετρούπολη για τις σχέσεις Ρωσίας-Αφρικής, ο Πούτιν ισχυρίστηκε ότι η Ρωσία αναμένει συγκομιδή ρεκόρ στα σιτηρά φέτος -επιβεβαιώνοντας τις σχετικές εκτιμήσεις- και ότι είναι έτοιμη να αντικαταστήσει τις ουκρανικές εξαγωγές σιτηρών προς την Αφρική.

«Θα είμαστε έτοιμοι να παράσχουμε στην Μπουρκίνα Φάσο, τη Ζιμπάμπουε, το Μαλί, τη Σομαλία, την Κεντροαφρικανική Δημοκρατία και την Ερυθραία 25-50.000 τόνους δωρεάν σιτηρών στην καθεμία τους επόμενους 3-4 μήνες», είπε, προσθέτοντας ότι «Θα προσφέρουμε επίσης τη δωρεάν διανομή αυτών των προϊόντων στους καταναλωτές».

Δρόμος, ποτάμι, σιδηρόδρομος

Μπροστά στο νέο τοπίο που διαμορφώνει η αποχώρηση της Ρωσίας από τη συμφωνία, η Δύση αναζητά εναλλακτικές διαδρομές για τη διακίνηση των Ουκρανικών σιτηρών.

Μια τέτοια εναλλακτική θα μπορούσε να είναι το λιμάνι της Κωστάντζας στο νοτιοανατολικό άκρο της Ρουμανίας στο μικρό κομμάτι της βαλκανικής χώρας που βρέχεται από θάλασσα.

Ακόμα και πριν ο Πούτιν αποχωρήσει από τη συμφωνία, από το λιμάνι της Κωστάντζας διακινούταν περίπου το ένα τρίτο των εξαγωγών σιτηρών της Ουκρανίας από τότε που ξέσπασε ο πόλεμος.

Χαρακτηριστικό της δυναμικότητας του ρουμανικού λιμανιού είναι ότι ενώ από τον διάδρομο της Μαύρης Θάλασσας εξαγόταν περίπου το ήμισυ των όγκων της Ουκρανίας -16,3 εκατ. τόνους κατά τους τελευταίους έξι μήνες- το λιμάνι της Κωστάντζας διακίνησε επιπλέον 7,5 εκατομμύρια τόνους ουκρανικών σιτηρών. Συνολικά μπορούν να διακινηθούν 25 εκατ. τόνοι σιτηρών ετησίως.

Η νέα σιδηροδρομική γραμμή μήκους 19,3 χιλιομέτρων που ενώνει τις πόλεις της Ουκρανίας Rakhiv, Berlebash με τα σύνορα της Ρουμανίας θα επιτρέψει στα εμπορικά τρένα να μεταφέρουν φορτία στην Κωστάντζα.

Η συζήτηση για αναζήτηση εναλλακτικών διαδρομών έχει ξεκινήσει από την αρχή του πολέμου. Ευρωπαϊκή Ένωση και ΗΠΑ συνεργάστηκαν στενά για να επεκτείνουν τις χερσαίες διαδρομές για τη μεταφορά ουκρανικών γεωργικών προϊόντων μέσω άλλων χωρών και προσαρμόζοντας τις σιδηροδρομικές γραμμές για να φιλοξενήσουν διαφορετικά είδη τρένων.

Ωστόσο, όπως γράφει το CNN, αν και έχουν αυξηθεί σημαντικά οι ποσότητες των προϊόντων που εξάγονται στις εναλλακτικές διαδρομές, δεν παύουν να είναι πιο ακριβά για τους Ουκρανούς αγρότες.

Ο Kees Huizinga, αγρότης στην Ουκρανία, είπε στο CNN ότι «δεν υπάρχουν ολοκληρωμένες εναλλακτικές λύσεις για την εξαγωγή σιτηρών μέσω της Μαύρης Θάλασσας».

Δεν μπορούν να πάνε πουθενά ουκρανικά σιτηρά με τα λιμάνια κλειστά, αποκλεισμένα ή κατεστραμμένα και τέσσερις από τους γείτονες της Ουκρανίας να εμποδίζουν την εισαγωγή σιταριού, φοβάται ο Huizinga.

Προς παράταση της απαγόρευσης εισαγωγών από ΕΕ;

Αυτό το τελευταίο, οι χώρες της ΕΕ που προκειμένου να προστατεύσουν τη δική τους παραγωγή έπεισαν την Κομισιόν να απαγορεύσει τις εισαγωγές σιτηρών από την Ουκρανία, μπορεί να είναι παράγοντας που θα περιπλέξει τα πράγματα στην αναζήτηση εναλλακτικών οδών διά ξηράς.

Η Πολωνία, η Βουλγαρία, η Ουγγαρία, η Ρουμανία και η Σλοβακία –πρώτης γραμμής σιτοπαραγωγικές χώρες- ζήτησαν την προηγούμενη Τρίτη από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να παρατείνει την απαγόρευση που λήγει στις 15 Σεπτεμβρίου, έως το τέλος του 2023, εκφράζοντας φόβους ότι με τα νέα δεδομένα, μετά την αποχώρηση της Ρωσίας από την Πρωτοβουλία θα υπάρξουν αυξημένες εισαγωγές εις βάρος της δικής τους παραγωγής. θα υπάρξει αρνητικός αντίκτυπος που θα μπορούσαν να έχουν οι αυξημένες εισαγωγές στον δικό τους αγροτικό τομέα.

Σύμφωνα με τα μέτρα που ισχύουν, τα ουκρανικά αγροδιατροφικά προϊόντα συνεχίζουν να διακινούνται μέσω αυτών των χωρών σε άλλα μέρη του κόσμου όπου χρειάζονται σιτηρά.

Από τον Μάιο του 2022 και έως το τέλος Ιουνίου 2023, περισσότεροι από 41 εκατομμύρια τόνοι ουκρανικών σιτηρών, ελαιούχων σπόρων και άλλων αγροδιατροφικών προϊόντων έχουν εξαχθεί μέσω των λωρίδων αλληλεγγύης της ΕΕ.

Η Ουκρανία έχει εξάγει το 60% του όγκου των εξαγωγών της μέσω διαδρομών αλληλεγγύης και το 40% μέσω της Πρωτοβουλίας για τα σιτηρά της Μαύρης Θάλασσας, σημείωσε ο επίτροπος της ΕΕ για τη γεωργία Γιάνους Βοϊτσεχόφσι.

Πάντως, οι σχετικές αποφάσεις για την παράταση ή όχι της απαγόρευσης θα ληφθούν τον Αύγουστο.

Εκφράζονται πάντως φόβοι όταν σε περίπτωση που η Επιτροπή της ΕΕ δεν καταφέρει να βρει λύση, υπάρχει πιθανότητα χώρες όπως η Πολωνία να προτείνουν μονομερή μέτρα, παρόμοια με αυτό που συνέβη τον Απρίλιο. Άλλωστε, όπως δήλωσε πρόσφατα ο πολωνός πρωθυπουργός, «δν θα ανοίξουμε αυτά τα σύνορα. Εάν η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δεν παρατείνει την απαγόρευση – θα το κάνουμε μόνοι μας».