Τρόφιμα: Γεωπολιτικές συγκρούσεις και κλιματική αλλαγή πυροδοτούν νέα επισιτιστική κρίση

Ένα πλέγμα κρίσεων που περιλαμβάνει από τον πόλεμο στην Ουκρανία μέχρι την κλιματική κρίση φέρνει στο προσκήνιο ευρείες συζητήσεις και έντονο προβληματισμό για την επισιτιστική ασφάλεια του πλανήτη και την άνοδο των τιμών, με τους φτωχότερους κυρίως πληθυσμούς πιο ευάλωτους απέναντι στις διαταραχές της διαθεσιμότητας βασικών τροφίμων.

Κλιματική αλλαγή: Το τρίπτυχο του ολέθρου που απειλεί την ευρωπαϊκή οικονομία

Στον πλανήτη των 735 εκατομμυρίων ανθρώπων που βρίσκονται στο φάσμα της πείνας, σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία του ΟΗΕ, και των 2,4 δισεκατομμυρίων που αντιμετωπίζουν επισιτιστική ανασφάλεια, το 2023 του ChatGPT και των υπέρογκων χρηματιστηριακών κερδών, βρίσκεται ακόμη να συζητάει η παγκόσμια κοινότητα εάν η παγκόσμια παραγωγή τροφίμων φτάνει για να μας ταΐσει όλους και εάν θα έχει πρόσβαση σε βασικά τρόφιμα και ο τελευταίος άνθρωπος πάνω στη Γη…

Και σε όλες τις περιπτώσεις πρόκειται για ανθρώπινο… «θαύμα». Είτε πρόκειται για πολέμους και γεωοπολιτικές συγκρούσεις οποιασδήποτε μορφής, είτε για την κλιματική αλλαγή και το Ελ Νίνιο, είτε για την κερδοσκοπική δράση των παγκόσμιων μονοπωλίων.

Το ψωμί… ψωμάκι πάλι;

Μετά την αποχώρηση της Ρωσίας από το Πρωτόκολλο της Μαύρης Θάλασσας την περασμένη Δευτέρα, οι τιμές του σιταριού καταγράφουν έντονα ανοδική τάση με τα συνολικά κέρδη να ξεπερνούν το 13%.

Επιδεινώνοντας περαιτέρω τον προβληματισμό για τον παγκόσμιο εφοδιασμό ο Πούτιν εξαπέλυσε επιθέσεις σε υποδομές σιτηρών στην Οδησσό.

Οι φόβοι για τον πληθωρισμό των τροφίμων φουντώνουν και πάλι. Οι τιμές των σιτηρών, μέχρι πρόσφατα, μετριάστηκαν, εν μέρει λόγω της συμφωνίας για τα σιτηρά της Μαύρης Θάλασσας. Αλλά το κόστος πολλών προϊόντων που παρασκευάζονται από σιτάρι, όπως το αλεύρι και τα δημητριακά, συνέχισε να ανεβαίνει. Τα προβλήματα στον εφοδιασμό της παγκόσμιας αγοράς είναι πολύ πιθανόν να αυξήσουν εκ νέου το κόστος για τη βιομηχανία τροφίμων.

Η μειωμένη διαθεσιμότητα σιτηρών από την Ουκρανία σημαίνει λιγότερες ποσότητες για εξαγωγές κατά τη διάρκεια της κρίσιμης περιόδου συγκομιδής στη Μαύρη Θάλασσα, δήλωσε ο Dennis Voznesenski, ανώτερος αναλυτής για γεωργικά θέματα του ομίλου Rabobank στο Σίδνεϊ.

«Μακροπρόθεσμα, αυτό σημαίνει περισσότερα αποθέματα σιτηρών στην Ουκρανία, γεγονός που οδηγεί σε χαμηλότερες ουκρανικές τιμές, χαμηλότερα περιθώρια κέρδους για τους Ουκρανούς γεωργούς και λιγότερες φυτεύσεις», είπε ο ίδιος.

Αμέσως μόλις έγινε γνωστή η αποχώρηση της Ρωσίας από το Πρωτόκολλο της Μαύρης Θάλασσας την περασμένη Δευτέρα, οι τιμές του σιταριού έκαναν άλμα, με τα συνολικά κέρδη να ξεπερνούν το 13%.

Είναι χαρακτηριστικό ότι η τιμή που στις 3 Ιουλίου είχε αποκλιμακωθεί στα 226 ευρώ ο τόνος, στις 19 Ιουλίου, αμέσως μετά την ανακοίνωση αποχώρησης είχε εκτοξευτεί στα 255 ευρώ ο τόνος.

Ένας ακόμη παράγοντας που μπορεί να ανεβάσει περαιτέρω τις τιμές είναι η παραγωγή της Ινδίας, προβλέπουν οι αναλυτές, η οποία είναι η δεύτερη μεγαλύτερη χώρα παραγωγής ρυζιού και σιταριού στον κόσμο. Η χώρα καταναλώνει σχεδόν όλο το σιτάρι που παράγει. Εάν έχει έλλειμμα παραγωγής, η Ινδία μπορεί να σπεύσει να εισάγει σιτάρι, επιβαρύνοντας την ήδη ευμετάβλητη αγορά του εμπορεύματος.

Το Ελ Νίνιο

Στις αρχές Ιουνίου, η Εθνική Υπηρεσία Ωκεανών και Ατμόσφαιρας (NOAA) ανακοίνωσε την άφιξη του Eλ Νίνιο και επισήμανε ότι αναμένεται να ενισχυθεί σταδιακά μέσα στο χειμώνα. Το κλίμα χαρακτηρίζεται από θερμότερες από τις μέσες θερμοκρασίες στην επιφάνεια της θάλασσας στον κεντρικό και ανατολικό Ειρηνικό Ωκεανό κοντά στον ισημερινό.

Τα αγροτικά προϊόντα, ως παράγωγα του καιρού, όπως τα χαρακτηρίζει ο Darin Newsom, ανώτερος αναλυτής αγοράς της Barchart, συνδέονται περίπλοκα με τις σημαντικές αλλαγές του καιρού που σχετίζονται με το Ελ Νίνιο.

Μέχρι τα μέσα Ιουλίου φέτος, οι τιμές για τα πιο ενεργά συμβόλαια μελλοντικής εκπλήρωσης ζάχαρης στο ICE Futures των ΗΠΑ διαμορφώθηκαν στα 26,66 σεντς ανά λίβρα στις 10 Μαΐου, σύμφωνα με στοιχεία του FactSet, το υψηλότερο εδώ και 12 χρόνια, από τον Οκτώβριο του 2011.

H ξηρασία στη Βραζιλία, οι πλημμύρες στην Ινδία και η ενίσχυση του βραζιλιάνικου νομίσματος συνέβαλαν στο φετινό ράλι της ζάχαρης.

Οι αγοραστές και οι παραγωγοί ζάχαρης διαπραγματεύονται επί του παρόντος συμβόλαια για την περίοδο συγκομιδής 2023-24, η οποία ξεκινά τον Οκτώβριο.

Και σύμφωνα με πηγές τις οποίες επικαλείται το Bloomberg, οι τιμές που αναφέρονταν την προηγούμενη εβδομάδα ήταν πάνω από 1.000 ευρώ ο τόνος, υπερδιπλάσιες από ό,τι ήταν στα μέσα του περασμένου έτους. Αυτό αναμένεται να αυξήσει το κόστος σε μια σειρά από προϊόντα με αλυσιδωτές επιπτώσεις στον πληθωρισμό.

Τα πρώτα σημάδια δεν είναι ενθαρρυντικά. Στην Ευρώπη, οι βροχές πήγαν πιο πίσω τις φυτεύσεις του τρέχοντος έτους κατά περίπου έναν μήνα και η άνοδος της θερμοκρασίας που ακολούθησε αύξησε τον κίνδυνο τόσο της ξηρασίας όσο και της ταχύτερης εξάπλωσης παρασίτων που κατστρέφουν τιθς μικρές καλλιέργειες ζαχαρότευτλων.

Η ζάχαρη που καταναλώνει όλος ο πλανήτης προέρχεται από το ζαχαροκάλαμο, που καλλιεργείται σε τροπικά κλίματα, και τα ζαχαρότευτλα, τα οποία ευδοκιμούν σε παραδοσιακά ψυχρότερες περιοχές βορειότερα. Τα ακραία καιρικά φαινόμενα βλάπτουν και τις δύο καλλιέργειες, με το Ελ Νίνιο να απειλεί να περιορίσει τη συγκομιδή ζαχαροκάλαμου στη Νοτιοανατολική Ασία και την Αφρική,ενώ η άνοδος της θερμοκρασίας καθιστά την Ευρώπη λιγότερο φιλόξενη για τα ζαχαρότευτλα.

Δυσοίωνη πρόσβλεψη για καφέ και κακάο

Σύμφωνα με έρευνα που δημοσιεύτηκε πρόσφατα στο Plos Climate, στο πλαίσιο της οποίας αναλύθηκαν οι επιπτώσεις κλιματικών παραγόντων όπως είναι η θερμοκρασία, οι βροχοπτώσεις και η υγρασία σε 12 κορυφαίες χώρες παραγωγής καφέ παγκοσμίως μεταξύ 1980 και 2020, η κλιματική αλλαγή προβλέπεται να μειώσει στο μισό τις περιοχές καλλιέργειας καφέ παγκοσμίως έω το 2050.

«Με τις προβλέψεις για την κλιματική αλλαγή να δείχνουν ότι είναι πιθανή η συνεχής αύξηση των θερμοκρασιών στα τροπικά μέρη, θεωρούμε πως θα υπάρξουν προβλήματα στην παραγωγή του καφέ», αναφέρουν οι ειδικοί.

Προηγούμενες έρευνες έχουν δείξει ότι η έκταση της γης που είναι κατάλληλη για την καλλιέργεια καφέ παγκοσμίως θα μπορούσε να μειωθεί στο μισό μέχρι το 2050 λόγω της κλιματικής αλλαγής. Αν συμβεί αυτό, είναι κάτι περισσότερο από βέβαιο ότι η τιμή του καφέ θα εκτοξευτεί. Στους κορυφαίους παγκόσμους παραγωγούς καφέ συγκαταλέγονται η Βραζιλία, το Περού, το Μεξικό, η Αιθιοπία, η Ινδονησία και το Βιετνάμ.

Η παραγωγή κόκκων κακάο στη Δυτική Αφρική – τη μεγαλύτερη περιοχή ανάπτυξης – το πιο πιθανό είναι να είναι μειωμένη, λόγω δυσμενών καιρικών συνθηκών. Οι τιμές του κακάο έχουν ήδη αυξηθεί στο υψηλότερο επίπεδο των τελευταίων επτά ετών μέσα στη φετινή χρονιά, μετά από μια απογοητευτική παραγωγική σεζόν στην Aκτή Ελεφαντοστού.

Στα ύψη «στέλνει» η Ινδία το ρύζι

Το ρύζι είναι βασικό είδος διατροφής για περισσότερους από 3 δισεκατομμύρια ανθρώπους και σχεδόν το 90% παράγεται στην Ασία, με την Ινδία να εξάγει το 40% του παγκόσμιου εμπορίου.

Παρά την πρόβλεψη του αμερικανικού υπουργείου Γεωργίας των ΗΠΑ (USDA) για ισχυρή ασιατική σοδειά, ορισμένοι παγκόσμιοι εμπορικοί οίκοι αναμένουν ότι το Ελ Νίνιο θα μειώσει την παραγωγή όλων των βασικών παραγωγών ρυζιού.

Ήδη, από την προηγούμενη Πέμπτη η Ινδία απαγορεύει την εξαγωγή άσπρων ποικιλιών -εκτός από μπασμάτι- σε μια προσπάθεια να συγκρατήσει την εκτίναξη των τιμών των τροφίμων στη χώρα, εξασφαλίζοντας επάρκεια το βασικό αυτό είδος διατροφής για τους Ινδούς.

Η απόφαση αυτή δημιουργεί προβληματισμό σε σχέση με την παγκόσμια επάρκεια και την περαιτέρω αύξηση της τιμής που θα επιδιώξουν οι διεθνείς κερδοσκόποι της αγοράς.

Η απαγόρευση θα μπορούσε επίσης να επιδεινώσει την επισιτιστική ανασφάλεια για χώρες που εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από το ρύζι, προέβλεψε η εταιρεία γεωργικών αναλύσεων Gro Intelligence σε πρόσφατη έκθεσή της, αν αναλογιστεί κανείς ότι μεταξύ των κορυφαίων προορισμών για το ινδικό ρύζι, εκτός από την Κίνα, είναι το Μπαγκλαντές, το Μπενίν και το Νεπάλ, αλλά και άλλες αφρικανικές χώρες.

Οι τιμές κινούνται ήδη σε υψηλά της δεκαετίας, εν μέρει λόγω των αυστηρότερων προμηθειών, όταν το βασικό προϊόν έγινε ελκυστική εναλλακτική λύση, καθώς οι τιμές άλλων βασικών σιτηρών αυξήθηκαν μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο του 2022.