Πόσο μέλλον έχουν οι σύνοδοι των χωρών του G20;

Από μια άποψη οι G20 είναι μια από τις τελευταίες επιβιώσεις της εποχής όπου είχε θεωρηθεί ότι η παγκοσμιοποίηση θα οδηγήσει σε έναν κόσμο μεγαλύτερης ενότητας, συνεργασίας και συνεννόησης, με σκοπό την αντιμετώπιση των μεγάλων ανισοτήτων.

Σε αντίθεση με τις χώρες του G7  (για ένα διάστημα G8 μέχρι την αποπομπή της Ρωσίας), που εκπροσωπούσαν τις αναπτυγμένες οικονομίες, οι χώρες που ανήκαν στο G20 συμπεριλάμβαναν και τις μεγάλες οικονομίες από τις αναδυόμενες αγορές και τις αναπτυσσόμενες οικονομίες.

Παγκόσμια οικονομία: Σε τροχιά ριζικής αναδιάρθρωσης

Βεβαίως αυτή η συνάντηση ανάμεσα στον Παγκόσμιο Βορρά και ένα μέρος του Παγκόσμιου Νότου δεν ήταν χωρίς αντιφάσεις, όμως για ένα διάστημα φάνηκε να λειτουργεί. Ωστόσο, δεν είχε τη δυναμική που είχε και εξακολουθεί να έχει ακόμη περισσότερο η διαδικασία των BRICS που παραπέμπει πολύ περισσότερο σε σημείο αναφοράς και για τον Παγκόσμιο Νότο.

Οι αντιφάσεις αυτές έγιναν ακόμη πιο έντονες όταν πλάι στην ουδέποτε επιλυθείσα της αντίθεση ανάμεσα σε Βορρά και Νότο, προστέθηκε η νέα διαιρετική γραμμή ενός αναδυόμενου Νέου Ψυχρού Πολέμου, που με τον πόλεμο της Ουκρανίας πήρε πολύ πιο βαθιές και πραγματικές μορφές. Το γεγονός ότι το G20 περιλαμβάνει ως μέλη τις χώρες που βρίσκονται από τις δύο πλευρές της διαιρετικής γραμμής δείχνει και το μέγεθος του προβλήματος, σε αντίθεση με το G7 που πλέον είναι το βασικό οικονομικό σημείο αναφοράς της «Παγκόσμιας Δύσης», με το ΝΑΤΟ, την ΕΕ και τις αμυντικές συμφωνίες με τις χώρες της Ωκεανίας να αποτελούν την πολιτική έκφραση.

Η δύσκολη εναλλακτική

Την ίδια στιγμή, δεν είναι εύκολη και η αποδιάρθρωση ενός θεσμού όπως το G20, ακριβώς γιατί περιλαμβάνει και όλες εκείνες τις χώρες που αυτή τη στιγμή αποτελούν τα επίδικα του τρέχοντος γεωπολιτικού ανταγωνισμού, ξεκινώντας από την οικοδέσποινα της φετινής συνόδου, την Ινδία, που οι ΗΠΑ θα ήθελαν να δουν να αποτελεί ένα φιλοδυτικό αντίβαρο στην Κίνα. Αυτή είναι και η δυσκολία που αντιμετωπίζουν πρώτα από όλα οι ΗΠΑ.

Και αυτό γιατί οι ΗΠΑ αντιλαμβάνονται ότι διεργασίες όπως οι BRICS, με την ειδική βαρύτητα που αποδίδουν η Κίνα και η Ρωσία, αλλά και την παρουσία της Ινδίας, μαζί με την προσπάθεια να αναδειχθεί σε έναν εναλλακτικό οικονομικό πόλο και δυνητικά ένα εναλλακτικό δίκτυο και πλαίσιο συναλλαγών, αντικειμενικά υπονομεύουν την ηγεμονία που διεκδίκησαν και ως ένα βαθμό διατήρησαν μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου οι ΗΠΑ.

Εάν οι ΗΠΑ και η «Συλλογική Δύση» επιλέξουν μια εύκολη ρήξη με τη διαδικασία των G20 στην πραγματικότητα απλώς θα ενισχύσουν την κατοχύρωση των BRICS  ως εναλλακτικού πόλου και να επιταχύνουν την υπονόμευση της αμερικανικής ηγεμονίας σε όλα τα επίπεδα.

Ποιος ο πραγματικός απολογισμός του φετινού G20;

Με αυτή την έννοια αξίζει να δει κανείς τον πραγματικό απολογισμό του φετινού G20. Είναι σαφές ότι η απουσία όχι μόνο του Πούτιν, πράγμα αναμενόμενο, αλλά και του Σι Τζινπίνγκ έστειλε το μήνυμα ότι δεν έχει φτάσει ακόμη η ώρα της επιστροφής σε μια ευρύτερη συνεννόηση και ότι αντιθέτως θα συνεχιστούν οι προσπάθειες για έναν εναλλακτικό πόλο.

Από την άλλη, οι ΗΠΑ πήγαν εκεί με μια διάθεση ενός ορισμένου ρεαλισμού. Αυτό εξηγεί και την ανοχή τους σε μια διατύπωση για τον πόλεμο στην Ουκρανία που εκνεύρισε πολύ το Κίεβο. Και αυτό γιατί κυρίως οι ΗΠΑ ήθελαν να προσπαθήσουν να προσεταιριστούν την Ινδία αλλά και συνολικά να δείξουν ότι μπορούν να συζητήσουν με τον Παγκόσμιο Νότο, σε μια προσπάθεια να αποφύγουν την ακόμη μεγαλύτερη στροφή χωρών προς διαδικασίες τύπου BRICS. Ουσιαστικά, η κυβέρνηση Μπάιντεν θα ήλπιζε η Ινδία του Μόντι να αποτελέσει τη γέφυρα των ΗΠΑ με τον Παγκόσμιο Νότο.

Όμως, τη ίδια στιγμή οι ΗΠΑ δυσκολεύονται ακόμη να ανακόψουν τη δυναμική προς εναλλακτικά δίκτυα οικονομικών συναλλαγών, που θα μπορούσε να φτάσει ακόμη και στην «αποδολαριοποίηση». Μάλιστα έχει ενδιαφέρον ότι ο τρόπος που σήμερα κινείται η «Συλλογική Δύση», μάλλον τείνει στην αντίθετη κατεύθυνση.

Ο τρόπος που συγχωνεύονται οικονομικές και γεωπολιτικές επιδιώξεις έχει ως αποτέλεσμα αντί να γίνεται πιο «συμπεριληπτικό» το τμήμα των παγκόσμιων συναλλαγών που ελέγχεται από τη Δύση, να πληθαίνουν τα εμπόδια.

Ολοένα και περισσότερο το τμήμα της παγκόσμιας οικονομίας που κυριαρχείται από το δολάριο, επικαθορίζεται και από όλο το φάσμα των κυρώσεων που οι ΗΠΑ επιβάλλουν αλλά και τις πρακτικές εμπορικού πολέμου στις οποίες επιδίδονται (συχνά επικαλούμενες λόγους «εθνικής ασφάλειας», στοιχείο που για τις χώρες του Παγκόσμιου Νότου που έχουν αποφύγει να υιοθετήσουν κυρώσεις, φαντάζει αρκετά προβληματικό.

Το παράδοξο είναι ότι οι ΗΠΑ σήμερα βλέπουν να στρέφονται και προς εναλλακτικούς πόλους ακόμη και χώρες που κατά τα άλλα επιθυμούν να έχουν οικονομικές σχέσεις με τις ΗΠΑ. Ως αποτέλεσμα, ακόμη και όταν οι ΗΠΑ εμφανίζονται με πιο «ρεαλιστική» στάση, όπως έκαναν στη φετινή σύνοδο των G20, στην πραγματικότητα να μην μπορούν να καθησυχάσουν τις ανησυχίες που προκαλεί η ίδια τους η πολιτική.

Με μία έννοια, είναι και αυτή μια ένδειξη του πώς στην τρέχουσα συγκυρία ενός εντεινόμενου γεωπολιτικού ρήγματος, συμπαρασύρονται και όλοι οι θεσμοί εκείνοι που θα λειτουργούσαν ως τα πεδία συνάντησης ενός ευρύτερου φάσματος δυνάμεων, χωρίς ωστόσο καμία πλευρά να θέλει να προχωρήσει μέχρι και την τυπική ρήξη.