ΗΠΑ: Η καταναλωτική έξαρση μπερδεύει τους οικονομολόγους

Σε επίπεδα ρεκόρ βρίσκονται οι δαπάνες των Αμερικανών καταναλωτών, οι οποίοι φαίνεται πως ξοδεύουν χωρίς… αύριο. Εν μέσω υψηλών επιτοκίων, εξαντλημένων αποταμιεύσεων και εξοντωτικού πληθωρισμού, η εξέλιξη αυτή έχει μπερδέψει τους οικονομολόγους οι οποίοι πασχίζουν να προβλέψουν μέχρι πού θα φτάσουν.

Την Black Friday, οι πωλήσεις σε καταστήματα με εμπορικά καταστήματα αυξήθηκαν κατά 1,1% σε σχέση με πέρυσι- μόνο στο διαδίκτυο, οι Αμερικανοί αγοραστές έφτασαν σε σημείο να ξοδέψουν 9,8 δισ. δολάρια.

ΗΠΑ: Η επέλαση των YOLO καταναλωτών

Ενώ σύμφωνα με το BBC, οι καταναλωτές ξόδεψαν άλλα 12,4 δισ. δολάρια την Cyber Monday, σημειώνοντας μια εντυπωσιακή αύξηση 9,6% σε σχέση με πέρυσι. Αυτή η εορταστική καταναλωτική έξαρση ακολουθεί το μοτίβο των καταναλωτικών δαπανών των ΗΠΑ, οι οποίες έχουν δώσει ώθηση στην αμερικανική οικονομία κατά το προηγούμενο έτος, αποτελώντας σχεδόν το 70% της αύξησης του πραγματικού ΑΕΠ κατά 4,9% το γ’ τρίμηνο.

The YOLO effect

Ενώ ορισμένες από αυτές τις δαπάνες αντικατοπτρίζουν το αυξανόμενο κόστος των ειδών πρώτης ανάγκης, οι Αμερικανοί εξακολουθούν επίσης να αγοράζουν μεγάλα είδη και να αναζητούν να ζήσουν μοναδικές εμπειρίες. Αυτή η στάση YOLO (You Only Live Once ή επί το ελληνικότερον «μια ζωή την έχουμε) απέναντι στα χρήματα αντιστρατεύεται τις τάσεις δαπανών των προηγούμενων οικονομικών υφέσεων – και ορισμένοι οικονομολόγοι προσπαθούν να ερμηνεύσουν τη συγκεκριμένη συμπεριφορά, ειδικά καθώς το καταναλωτικό κλίμα για την οικονομία παραμένει συντριπτικά απαισιόδοξο.

«Αν πριν από 18 μήνες, θα λέγαμε ότι η Fed θα μπορούσε να αυξήσει τα επιτόκια κατά 500 μονάδες βάσης και ο καταναλωτής θα συνέχιζε να κυκλοφορεί και να ψωνίζει, σχετικά ατάραχος, θα ήμουν εξαιρετικά έκπληκτη», επισημαίνει η Ellie Henderson, οικονομολόγος της βρετανικής, παγκόσμιας τράπεζας Investec. «Θα έλεγα, “δεν λειτουργούν έτσι οι οικονομίες”».

Συνήθως, μετά από μια μεγάλη κρίση ή μια πτώση στην αγορά εργασίας, η οικονομία παρουσιάζει γενικά μια μικρή άνοδο τόσο στις αποταμιεύσεις όσο και στις δαπάνες των καταναλωτών. Ωστόσο, η Τράπεζα Αποθεματικών του Σαν Φρανσίσκο (SFRB) ανέφερε τον Μάιο ότι η μετά την πανδημία αύξηση των δημοσιονομικών δαπανών φέτος έχει εκτοξευθεί πέρα από την αύξηση οποιασδήποτε άλλης ύφεσης μετά τη δεκαετία του 1970.

Μεγάλο μέρος αυτής της αύξησης, έγραψαν οι εμπειρογνώμονες της SFRB, οφείλεται σε μια «άνευ προηγουμένου» αύξηση των συσσωρευμένων αποταμιεύσεων των αμερικανικών νοικοκυριών, η οποία οφείλεται στην ταχεία δημοσιονομική αντίδραση της ομοσπονδιακής κυβέρνησης των ΗΠΑ στην πανδημία. Τα πακέτα κινήτρων που εισήγαγαν άμεσα ύψους 5 εκατ. δολαρίων στην αμερικανική οικονομία, σε συνδυασμό με άλλες έμμεσες πολιτικές, όπως η αναστολή των εξώσεων και των πληρωμών των φοιτητικών δανείων, έσωσαν περίπου 2,3 εκατ. δολάρια το 2020 και το 2021.

Τι αφορά η νέα τάση

Αν και φέτος, έχουν μειώσει τις αποταμιεύσεις τους, πολλοί καταναλωτές εξακολουθούν να έχουν χρήματα στα αποθεματικά τους – ορισμένοι για πρώτη φορά – και είναι πρόθυμοι να τα ξοδέψουν τώρα, ακόμη και αν δεν πιστεύουν σε μια πλήρη οικονομική ανάκαμψη. Αυτή η παρατεταμένη περίοδος δαπανών τύπου YOLO εν μέσω αυξανόμενου χρέους και μειωμένων αποταμιεύσεων, έχει μπερδέψει πολλούς οικονομολόγους.

Η Boston Consulting Group αναφέρει ότι ηγούνται των δαπανών YOLO τα νεότερα, ανώτερα και μεσαία στρώματα του πληθυσμού των ΗΠΑ. Αν και τα άτομα αυτά δεν είναι απαραίτητα εύπορα, κερδίζουν αρκετά χρήματα για να καλύψουν τις ανάγκες τους και εξακολουθούν να είναι σε θέση να ξοδεύουν για ταξίδια αναψυχής και πολυτελή αγαθά. Πολλοί από αυτούς τείνουν επίσης να χρησιμοποιούν τις πλατφόρμες Buy-Now-Pay-Later (BNPL), οι οποίες γνωρίζουν μεγάλη ανάπτυξη στις ΗΠΑ, μεταξύ άλλων και κατά τη διάρκεια της φετινής Black Friday.

«Η ισχύς των καταναλωτικών δαπανών, ακόμη και μετά τις ημέρες της πανδημίας, με εξέπληξε», τονίζει στο ΒΒC η Wendy Edelberg, ανώτερη συνεργάτης οικονομικών μελετών στο Brookings Institution και διευθύντρια του Hamilton Project.

Λογική και ευαισθησία

Ακόμη και αν το μοτίβο δεν έχει κανένα οικονομικό προηγούμενο, ωστόσο, ορισμένοι ειδικοί υποστηρίζουν ότι είναι διαισθητικά λογικό.

«Όταν δεν ξέρεις πραγματικά τι σου επιφυλάσσει το μέλλον -ή ακόμη και αν υπάρχει ένα μέλλον για σένα- οι άνθρωποι εστιάζουν στο παρόν και στον βραχυπρόθεσμο ορίζοντα», εξηγεί ο Chiraag Mittal, επίκουρος καθηγητής μάρκετινγκ στη Σχολή Εμπορίου McIntire του Πανεπιστημίου της Βιρτζίνια. «Αυτό σημαίνει πως εν μέσω μεταβαλλόμενων στάσεων γύρω από την εργασία και τη ζωή, οι άνθρωποι επιλέγουν να δώσουν προτεραιότητα στην ευτυχία και τη διασκέδασή τους».

Ο Malcolm Harris, συγγραφέας του «Palo Alto: A History of California, Capitalism, and the World (Μια ιστορία της Καλιφόρνιας, του καπιταλισμού και του κόσμου)», υποστηρίζει ότι άυλοι παράγοντες όπως αυτοί -σ.σ. η ευτυχία και η διασκέδαση- συχνά χάνονται στις ποιοτικές αναλύσεις που προσπαθούν να εξηγήσουν τις μακροοικονομικές τάσεις. «Η εργασιακή ζωή μπορεί να αλλάξει με ποιοτικούς τρόπους που οι μετρήσεις δεν μπορούν να συλλάβουν», λέει.

Ακόμα κι αν πολλοί άνθρωποι εξακολουθούν να εργάζονται και να κερδίζουν μισθό, υποστηρίζει, δεν είναι απαραίτητα ευτυχισμένοι – οι μισθοί εξακολουθούν να μην συμβαδίζουν με το ρυθμό του πληθωρισμού, για παράδειγμα, και οι άνθρωποι εξακολουθούν να υποφέρουν από το σωματικό και ψυχολογικό τραύμα της πανδημίας Covid-19.

«Αν και οι αριθμοί ικανοποίησης από την εργασία φαίνονται ισχυροί, οι μετρήσεις της ευτυχίας στη ζωή βρίσκονται στα τάρταρα», λέει ο Harris. «Δεδομένου του πόσο μεγάλο μέρος της ζωής μας σχετίζεται με την εργασία, πώς μπορούν οι αναλυτές να τετραγωνίσουν αυτόν τον κύκλο;».

Όλα έχουν ένα τέλος

Όσο ανεξήγητο κι αν φαίνεται το φαινόμενο, αρκετοί οικονομολόγοι συμφωνούν ότι αυτά τα πρότυπα δαπανών YOLO δεν μπορούν να συνεχίσουν για πάντα και ότι το οικονομικό τοπίο βρίσκεται στα πρόθυρα αλλαγής.

Η Ellie Henderson αποσαφηνίζει πως έρχονται σημαντικοί μη ούριοι άνεμοι που θα μπορούσαν να επηρεάσουν αυτό το γεγονός, όπως η λήξη τον Οκτώβριο των επιδοτήσεων για τη φροντίδα των παιδιών και η επιστροφή των πληρωμών των φοιτητικών δανείων. Επιπλέον, το χρέος των πιστωτικών καρτών στις ΗΠΑ ξεπέρασε για πρώτη φορά το 1 δισεκατομμύριο δολάρια και οι οικονομολόγοι προβλέπουν ότι είναι απίθανο το κόστος των βασικών αγαθών να μειωθεί σύντομα, ακόμη και αν ο πληθωρισμός επιβραδυνθεί. Επιπλέον, θα έρθουν και αυτοί οι λογαριασμοί της BNPL.

Η Henderson προβλέπει ότι είναι θέμα χρόνου να αναγκαστούν κάποιοι Αμερικανοί να «σφίξουν το ζωνάρι» και να περιορίσουν τις σπατάλες τους. Μετά από ένα τόσο εξαιρετικό οικονομικό έτος, ωστόσο, η Wendy Edelberg δεν είναι τόσο βέβαιη. «Πραγματικά δεν ξέρω πότε θα μειωθεί η τάση αυτή – εξαρτάται από ποιο μέρος του εγκεφάλου μου ρωτάτε», λέει. «Κανονικά η αλλαγή συμπεριφοράς θα έπρεπε να φανεί μέχρι το τέλος του έτους. Ωστόσο, ειλικρινά, δεν θα με εξέπληττε αν με εξέπλητταν».