Η ανανέωση της παγκόσμιας τάξης θα πρέπει να περιμένει

REUTERS BREAKINGVIEWS

Αμέσως μετά τη συγκέντρωση χρηματοδότων και επιχειρηματιών στο Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ στο Νταβός αυτόν τον μήνα, ένας μεγάλος αριθμός αναπτυσσόμενων χωρών συγκεντρώθηκε στην Ουγκάντα ​​για να συζητήσουν την αναμόρφωση της παγκόσμιας τάξης. Η λεγόμενη Ομάδα των 77 θέλει να επανεξετάσει την παγκόσμια διακυβέρνηση. Ωστόσο, ενώ είναι δυνατό να φανταστεί κανείς ένα σύστημα που ευνοεί περισσότερο την ειρήνη, τη δικαιοσύνη και την ευημερία, η πιθανότητα να δημιουργηθεί ένα σύστημα είναι ελάχιστη. Θα ήταν καλύτερα να υποστηρίξουμε την πολυμερή τάξη και να περιμένουμε καλύτερες στιγμές.

Πολλές χώρες έχουν λόγους να διαμαρτύρονται για το τρέχον σύστημα κανόνων και θεσμών που δημιουργήθηκε μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Η ισορροπία δυνάμεων σε φορείς όπως τα Ηνωμένα Έθνη, η Παγκόσμια Τράπεζα και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο είναι λοξή υπέρ των πλούσιων χωρών – παρόλο που το μερίδιο των φτωχότερων χωρών στην παγκόσμια παραγωγή αυξάνεται.

Επιπλέον, οι μεγάλες δυνάμεις συχνά δεν ακολουθούν τους κανόνες που ορίζονται σε έγγραφα όπως ο Χάρτης του ΟΗΕ. Η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία είναι ένα παράδειγμα. Η προσπάθεια της Κίνας να κυριαρχήσει στη Θάλασσα της Νότιας Κίνας χτίζοντας νησιά σε βράχους έξω από τα χωρικά της ύδατα είναι ένα άλλο.

Οι ΗΠΑ έχασαν την ευκαιρία τους να δημιουργήσουν έναν καλύτερο κόσμο όταν ήταν η αδιαμφισβήτητη υπερδύναμη μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου. Οι εισβολή τους στο Αφγανιστάν και το Ιράκ προκάλεσαν όλεθρο σε ολόκληρη τη δυτική Ασία και τη Μέση Ανατολή και υπονόμευσαν τη διεκδίκησή της να υποστηρίξει την παγκόσμια τάξη πραγμάτων.

Η Ουάσιγκτον φαινόταν ότι θα μπορούσε να έχει μια δεύτερη ευκαιρία μετά την επίθεση της Μόσχας εναντίον του Κιέβου. Ο πρόεδρος των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν συγκέντρωσε έναν ισχυρό διεθνή συνασπισμό που βασίζεται στον Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών για να αντισταθεί τόσο στη ρωσική επιθετικότητα όσο και στην κινεζική επίθεση εναντίον της Ταϊβάν.

Αλλά οι αξιώσεις του Μπάιντεν για παγκόσμια ηγεσία έχουν υποστεί οπισθοδρόμηση.

Πολλές χώρες θεωρούν τις ΗΠΑ συνένοχους στη σύγκρουση της Γάζας λόγω της άνευ όρων παροχής όπλων στο Ισραήλ και της προθυμίας τους να ασκήσουν βέτο σε ψηφίσματα του ΟΗΕ που επικρίνουν τη χώρα.

Ο πρόεδρος των ΗΠΑ προσπάθησε να πείσει τον Ισραηλινό πρωθυπουργό Μπενιαμίν Νετανιάχου να αλλάξει τις πολιτικές του – για παράδειγμα, υιοθετώντας μια λύση «δύο κρατών» όπου οι Παλαιστίνιοι και οι Ισραηλινοί θα μπορούσαν να έχουν μια χώρα και να ζουν ειρηνικά μεταξύ τους. Αλλά ο Νετανιάχου απέρριψε αυτή την ιδέα.

Κούφιες λέξεις

Δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι πολλές αναπτυσσόμενες χώρες παραπονιούνται για την ηγεμονία και την υποκρισία των ΗΠΑ. Θέλουν μια αναμόρφωση της παγκόσμιας τάξης, την οποία θεωρούν ξεπερασμένη και άδικη. Αυτό ήταν ένα κεντρικό θέμα, της συνόδου κορυφής των G77 της περασμένης εβδομάδας στην Ουγκάντα, στην οποία συμμετείχαν 134 χώρες καθώς και η Κίνα.

Μόλις λίγες μέρες νωρίτερα, ο Σύμβουλος Εθνικής Ασφάλειας των ΗΠΑ έδωσε ένα διαφορετικό μήνυμα, στο Νταβός. Ο Τζέικ Σάλιβαν υποστήριξε ότι η «πρόταση παγκόσμιας αξίας» των Ηνωμένων Πολιτειών –που βασίζεται στην κοινή οικονομική ανάπτυξη, την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, τη διαχείριση νέων τεχνολογιών και την προώθηση της χρηστής διακυβέρνησης– ήταν πολύ πιο ελκυστική από την «επιθετικότητα ή εξαναγκασμό ή εκφοβισμό ή αντιπαράθεση» – μια αναφορά στο πώς βλέπουν οι ΗΠΑ τη Ρωσία και την Κίνα.

Οι ΗΠΑ πρόσφεραν μια ελκυστική πρόταση αξίας. Ο ισχυρισμός της κυβέρνησης Μπάιντεν ότι πιέζει την κοινή οικονομική ανάπτυξη δεν ταιριάζει εύκολα με τον προστατευτισμό που εμπεριέχεται στις φορολογικές ελαφρύνσεις και τις επιδοτήσεις για τις τοπικές εταιρείες που ενσωματώνονται στον νόμο για τη μείωση του πληθωρισμού. Επίσης, ουσιαστικά στειρώνει το όργανο προσφυγής του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου. Ενώ οι ΗΠΑ και άλλες πλούσιες δημοκρατίες έχουν υποσχεθεί μια πρωτοβουλία μεγα-υποδομής για τις αναπτυσσόμενες χώρες, το σχέδιο έχει πολλά να αποδείξει .

Εν τω μεταξύ, η Ουάσιγκτον δεν έχει πολλά να καυχηθεί για την κλιματική αλλαγή. Οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου ανά άτομο είναι δυόμισι φορές, ο παγκόσμιος μέσος όρος – και οι τρέχουσες πολιτικές της υπολείπονται κατά πολύ από αυτό που χρειάζεται για να επιτευχθεί ο στόχος μείωσης των εκπομπών στο μισό έως το 2030, σύμφωνα με το Climate Action Tracker. Δίνει επίσης μόνο ένα πέμπτο, του «δίκαιου μεριδίου» της στη χρηματοδότηση για το κλίμα που έχουν υποσχεθεί οι πλούσιες χώρες στις φτωχές, λέει η Carbon Brief.

Να προσεύχεσαι τι εύχεσαι

Ωστόσο, δεν είναι ότι η Κίνα έχει καλύτερο όραμα. Η σιωπηρή υποστήριξή της στον παράνομο πόλεμο της Ρωσίας στην Ουκρανία δείχνει ότι δεν είναι υπέρμαχος του διεθνούς δικαίου. Επιπλέον, δεδομένης της υπερδύναμης αντιπαλότητάς της με τις ΗΠΑ, είναι δύσκολο να δούμε πώς οποιαδήποτε χονδρική προσπάθεια επανεξέτασης της παγκόσμιας τάξης θα έκανε μεγάλη πρόοδο.

Φανταστείτε ο κόσμος να πετούσε τον Χάρτη του ΟΗΕ και να ξεκινούσε από το μηδέν. Τα μέλη του ΟΗΕ πιθανότατα δεν θα μπορούσαν καν να συμφωνήσουν να αποκαταστήσουν τη βασική αρχή, ότι οι χώρες θα πρέπει να απέχουν από την «απειλή ή τη χρήση βίας». Ο κόσμος θα έμενε με ένα δόγμα «η δύναμη είναι σωστή».

Ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες είπε στην G77 την περασμένη εβδομάδα ότι το τρέχον σύστημα αντικατοπτρίζει μια «περασμένη εποχή». Ωστόσο, εξακολουθεί να καλεί τα κράτη να επιβεβαιώσουν τον Χάρτη του ΟΗΕ και το πολυμερές σύστημα στη σύνοδο κορυφής του ΟΗΕ για το μέλλον, τον Σεπτέμβριο.

Μερικές από τις συστάσεις του ΟΗΕ για αλλαγή – όπως η εξάλειψη των πυρηνικών όπλων – είναι ουτοπικά. Άλλα, όπως η μείωση των εκλογικών εξουσιών των πλούσιων χωρών, στην Παγκόσμια Τράπεζα και το ΔΝΤ, θα μπορούσε να αποβεί μπούμερανγκ. Το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ είναι ήδη δυσλειτουργικό επειδή πέντε χώρες έχουν δικαίωμα βέτο. Θα ήταν λυπηρό να συμβεί κάτι παρόμοιο με την Παγκόσμια Τράπεζα και το ΔΝΤ.

Ίσως είναι ακόμα δυνατό να γίνουν βελτιώσεις στο τρέχον σύστημα – για παράδειγμα, δίνοντας επιπλέον δύναμη πυρός στην Παγκόσμια Τράπεζα , βρίσκοντας νέες μορφές χρηματοδότησης για το κλίμα ή βοηθώντας τις αναπτυσσόμενες χώρες να διαχειριστούν καλύτερα τα χρέη τους. Αλλά η προτεραιότητα πρέπει να είναι η υποστήριξη της υπάρχουσας παγκόσμιας τάξης, όχι ο σχεδιασμός μιας εντελώς νέας.

Ένας τρόπος για να γίνει αυτό είναι να οικοδομήσουμε στη λιγότερο συγκρουσιακή σχέση μεταξύ Κίνας και ΗΠΑ που έχει αναδυθεί τους τελευταίους μήνες. Όσο περισσότερο μπορούν οι υπερδυνάμεις του κόσμου να συνεχίσουν, τόσο πιο εύκολο θα είναι να διαχειριστούν τα παγκόσμια προβλήματα.

Ένας άλλος τρόπος είναι να εκπληρώσουν οι ΗΠΑ την υπόσχεση του Sullivan για μια ελκυστική «παγκόσμια πρόταση αξίας». Αυτό ξεκινά με το να πιέζουμε περισσότερο για να βρούμε μια οδό για μια δίκαιη ειρήνη στη Γάζα – και συνεχίζουμε με ισχυρότερη δράση για την κοινή ευημερία και την κλιματική αλλαγή.

Δεν υπάρχει καμία εγγύηση ότι ο Μπάιντεν θα ενεργήσει – ή ότι θα παραμείνει στον Λευκό Οίκο σε ένα χρόνο. Αλλά αν οι φίλοι και οι σύμμαχοι μπορούν να τον πείσουν ότι η τρέχουσα προσέγγισή του υπονομεύει τη μεγάλη στρατηγική του να συγκρατήσει τη ρωσική επιθετικότητα και να συγκρατήσει την Κίνα, υπάρχει μια πιθανότητα.