Ουκρανία: Παρελθόν η παγκοσμιοποίηση, σε 2 μπλοκ διαιρείται η διεθνής οικονομία

Κοσμογονικές αλλαγές έχουν επέλθει στο παγκόσμιο εμπόριο τα τελευταία δύο χρόνια, κατά τα οποία μαίνεται η πολεμική σύγκρουση μεταξύ Ουκρανίας και Ρωσίας. Τις τρεις περίπου δεκαετίες διεθνοποίησης των αγορών διαδέχεται ο τεμαχισμός της παγκόσμιας οικονομίας σε δύο υπό διαμόρφωση μπλοκ, με το καθοριστικό βήμα να γίνεται μια μέρα σαν και σήμερα, στις 24 Φεβρουαρίου 2022, όταν τα ρωσικά στρατεύματα εισέβαλαν στην Ουκρανία.

Χούθι: Πώς αξιοποίησαν δυτικά δεδομένα για να «χτυπήσουν» το παγκόσμιο εμπόριο

Η ανάφλεξη μάλιστα στη Μέση Ανατολή έχει ενισχύσει την πόλωση, καθώς ολοένα και περισσότερες χώρες στοιχίζονται είτε πίσω από τη Δύση και το Ισραήλ, είτε πίσω από τις χώρες του λεγόμενου Τρίτου Κόσμου, οι οποίες κατά κανόνα στηρίζουν την παλαιστινιακή υπόθεση και σε πολλές περιπτώσεις βλέπουν με συμπάθεια τη Ρωσία και την Κίνα.

Προειδοποίηση

Όπως σημειώνει το Reuters, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου έχει προειδοποιήσει ότι ένας απόλυτος κατακερματισμός σε δύο αντίπαλα μπλοκ θα συρρικνώσει την παγκόσμια οικονομία κατά 5%, με τις αναπτυσσόμενες χώρες να υποφέρουν περισσότερο.

Σε αυτό το ακραίο σενάριο, οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Κίνα και οι σύμμαχοί τους θα εμπλακούν σε έναν διπολικό εμπορικό πόλεμο και τα αντίστοιχα μπλοκ θα θέσουν τους δικούς τους κανόνες, αγνοώντας τις πολυμερείς συμφωνίες.

Κατά το διεθνές πρακτορείο δεν βρισκόμαστε ακόμη σε αυτό το σημείο, αλλά οι οικονομολόγοι του ΠΟΕ έχουν δείξει ότι μετά την εισβολή της Ρωσίας τον Φεβρουάριο του 2022, τα δύο μπλοκ απομακρύνονται.

«Διαπιστώνουμε πρώιμες ενδείξεις μιας τάσης προς μια ισχυρότερη ευθυγράμμιση μεταξύ των εμπορικών ροών και των γεωπολιτικών συγγενειών από την έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία», ανέφεραν σε έκθεσή τους. «Τα ευρήματά μας υποδεικνύουν τα πρώτα σημάδια κατακερματισμού του παγκόσμιου εμπορίου».

Τα δύο μπλοκ

Η νέα διαίρεση του πλανήτη αποτυπώνεται στις ψηφοφορίες που διεξάγονται στα Ηνωμένα Έθνη, συμπεριλαμβανομένων, μεταξύ άλλων, των ψηφισμάτων για τον πόλεμο στην Ουκρανία. Στο εσωτερικό των δύο μεγάλων σχηματισμών που προκύπτουν, το εμπόριο αυξάνεται 4% πιο γρήγορα σε σχέση με τις περιοχές εκτός του μπλοκ.

Όσον αφορά τις αλυσίδες παραγωγής, παρατηρείται μετατόπιση των βιομηχανικών μονάδων προς κράτη φιλικά στις χώρες όπου εδράζουν οι πολυεθνικές. Η μετακίνηση της παραγωγής σε γεωγραφικά σημεία που να βρίσκονται πιο κοντά στα καταναλωτικά κέντρα, ωστόσο, δεν έχει ακόμα κερδίσει έδαφος.

Εξετάζοντας μόνο τις Ηνωμένες Πολιτείες και την Κίνα, οι οικονομολόγοι του ΠΟΕ διαπιστώνουν ότι οι εμπορικές εντάσεις, οι οποίες εκτινάχθηκαν όταν ο πρώην πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ επέβαλε δασμούς σε περίπου τα δύο τρίτα των εισαγωγών κινεζικών αγαθών, έχουν επιδεινωθεί από τον πόλεμο στην Ουκρανία.

Παραδόξως, οι εμπορικές ροές μεταξύ των δύο εκτοξεύτηκαν σε υψηλό ρεκόρ το 2022, καθώς η ζήτηση των ΗΠΑ για κινεζικά καταναλωτικά αγαθά αυξήθηκε και η ζήτηση του Πεκίνου για αμερικανικά αγροτικά προϊόντα και ενέργεια αυξήθηκε. Ωστόσο, σε σχέση με το εμπόριο αγαθών της κάθε χώρας με άλλους εταίρους, το διμερές εμπόριο τους έχει επιβραδυνθεί, σύμφωνα με την έρευνα του ΠΟΕ.

«Ασθμαίνει» το διεθνές εμπόριο

Οι ερευνητές καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι η αρχική αύξηση των εμπορικών εντάσεων και ο επακόλουθος πόλεμος στην Ουκρανία είχαν ως αποτέλεσμα το διμερές εμπόριο να επιβραδυνθεί κατά 31% από τον Ιούλιο του 2018.

Οι γεωπολιτικές εντάσεις αποτελούν εν μέρει την αιτία των δυσμενών εκτιμήσεων για την αύξηση του παγκόσμιου εμπορίου αγαθών, ιδίως κατά το περασμένο έτος. Ο ΠΟΕ σκοπεύει να θέσει τον πήχη χαμηλότερα από το 0,8%, ενώ η Παγκόσμια Τράπεζα τοποθετεί το ποσοστό στο 0,2%, τον χαμηλότερο ρυθμό ανάπτυξης των τελευταίων 50 ετών εκτός παγκόσμιας ύφεσης.

Η υπηρεσία παρακολούθησης του παγκόσμιου εμπορίου, Global Trade Alert, με έδρα την Ελβετία, διαπιστώνει μαζική συσσώρευση μέτρων στρέβλωσης του ελεύθερου εμπορίου από τις αρχές του 2020, από το σχέδιο της Αργεντινής να αυξήσει τον εξαγωγικό φόρο στη σόγια μέχρι τον αυξημένο εισαγωγικό δασμό της Ινδίας στο φοινικέλαιο και την κρατική ενίσχυση των ΗΠΑ για την περαιτέρω μεταφορά εντός της χώρας της αλυσίδας εφοδιασμού ημιαγωγών.

Παρόμοια αύξηση των επιδοτήσεων παρατηρείται και σε άλλους τομείς που παρακολουθεί η Global Trade Alert – τρόφιμα, φάρμακα και παγκόσμιες αλυσίδες αξίας.

Ώθηση προς τον προστατευτισμό

Οι εμπορικοί περιορισμοί και οι στρεβλώσεις αντανακλούν μια ώθηση προς τον προστατευτισμό, που υπονομεύει τους παγκόσμιους κανόνες που προωθούν το ανοιχτό εμπόριο και περιορίζουν τον βαθμό στον οποίο οι χώρες μπορούν να στηρίξουν την εγχώρια βιομηχανία με επιδοτήσεις και άλλα μέτρα.

Το Ινστιτούτο Διεθνούς Χρηματοοικονομικής βλέπει κινδύνους για το παγκόσμιο χρέος, με υψηλότερες κυβερνητικές δαπάνες για τον μετριασμό των δυσμενών επιπτώσεων στις αλυσίδες εφοδιασμού από την αυξανόμενη εμπορική προστασία και τις γεωπολιτικές συγκρούσεις.

Η γενική διευθύντρια του ΠΟΕ Ngozi Okonjo-Iweala, η οποία θα προεδρεύσει στις συνεδριάσεις του ΠΟΕ στις 26-29 Φεβρουαρίου στο Άμπου Ντάμπι, τονίζει το κόστος του κατακερματισμού και τάσσεται υπέρ της «επαναπαγκοσμιοποίησης», μιας αναβίωσης της πολυμέρειας που θα μπορούσε να ενισχύσει την παγκόσμια οικονομία κατά περίπου 3%.

Ο Georg Riekeles, αναπληρωτής διευθυντής της δεξαμενής σκέψης European Policy Centre, δήλωσε ότι, ιδίως για την Ευρώπη που εξαρτάται από το εμπόριο, το καλύτερο που μπορεί να ελπίζει κανείς είναι η μετάβαση σε μια νέα ισορροπία που θα διατηρεί το ανοιχτό εμπόριο, τουλάχιστον με τους φιλικούς εταίρους.

«Μια υποχώρηση της παγκοσμιοποίησης λόγω μεγαλύτερης επιφυλακτικότητας για την Κίνα και για διαταραχές στις αλυσίδες αξίας, όπως συμβαίνει με την κρίση στην Ερυθρά Θάλασσα, θα μπορούσε να αντισταθμιστεί από μεγαλύτερη διαφοροποίηση και ανοιχτό εμπόριο αλλού», είπε.