Αζερμπαϊτζάν: Πώς ο πόλεμος Ρωσίας – Ουκρανίας της ανοίγει νέους ενεργειακούς ορίζοντες

Tο Αζερμπαϊτζάν θα μπορούσε να είναι στο στρατόπεδο των «νικητών» λόγω του πολέμου στην Ουκρανία, ο οποίος συνεχίζει να αναδιαρθρώνει τον παγκόσμιο κλάδο της τροφοδοσίας ενέργειας στη τεράστια περιοχή της Λεκάνης της Κασπίας. Αλλά οι αβέβαιες επενδυτικές και χρηματοδοτικές προοπτικές, καθώς και τα ερωτήματα σχετικά με την παραγωγική του ικανότητα, κρατούν πίσω το Μπακού προς το παρόν.

Όταν πρόκειται για εξαγωγές πετρελαίου, φαίνεται ότι ο «πόνος» του Καζακστάν μπορεί να είναι η «ανακούφιση» του Αζερμπαϊτζάν. Πριν από την εισβολή του Κρεμλίνου στην Ουκρανία το 2022, το Καζακστάν βασιζόταν στη Ρωσία για τη διέλευση του μεγαλύτερου μέρους των εξαγωγών πετρελαίου του στη διεθνή αγορά. Το 2022, για παράδειγμα, περίπου το 62% των 84,2 εκατομμυρίων τόνων εξαγωγών πετρελαίου της ασιατικής χώρας έφτασε στις παγκόσμιες αγορές μέσω του αγωγού CPC προς το ρωσικό λιμάνι Νοβοροσίσκ στη Μαύρη Θάλασσα.

Κρίση στο Ναγκόρνο Καραμπάχ: Διευθετήθηκε η διαμάχη, λέει η Ρωσία – Τι υποστηρίζουν Μπακού και Αρμένιοι

Ωστόσο, οι αυξανόμενοι φόβοι για υπερβολική εξάρτηση από τη Μόσχα, μαζί με τις ανησυχίες για την ασφάλεια της εμπορικής ναυτιλίας στη Μαύρη Θάλασσα, ώθησαν την Αστάνα (σ.σ. πρωτεύουσα του Καζακστάν) να αναζητήσει εναλλακτικές διαδρομές εξαγωγής.

Συμφωνία KazMunayGas – SOCAR

Στις 11 Μαρτίου, ο κρατικός παραγωγός πετρελαίου του Καζακστάν, KazMunayGas, και η κρατική εταιρεία πετρελαίου του Αζερμπαϊτζάν SOCAR συμφώνησαν να επεκτείνουν την υπάρχουσα συμφωνία τους για τη διαμετακόμιση αργού πετρελαίου από το Καζακστάν μέσω της κύριας οδού εξαγωγής πετρελαίου του Αζερμπαϊτζάν – τον αγωγό Μπακού-Τιφλίδα-Τσεϊχάν (BTC).

Η συμφωνία αυξάνει τον ετήσιο όγκο από 1,5 εκατομμύρια τόνους σε 2,2 εκατομμύρια τόνους. Οι δύο εταιρείες συμφώνησαν επίσης να συζητήσουν τη διαμετακόμιση περαιτέρω όγκων αργού πετρελαίου του Καζακστάν στη Μαύρη Θάλασσα μέσω του αγωγού Μπακού – Σούπσα μέσω Γεωργίας, ο οποίος βρίσκεται σε αδράνεια για περισσότερο από έναν χρόνο λόγω φόβων για προβλήματα ασφάλειας.

Η επιλογή του αγωγού BTC είναι μια πιο περίπλοκη διαδρομή προς την αγορά για το Αζερμπαϊτζάν. Το αργό μεταφέρεται αρχικά μέσω της Κασπίας Θάλασσας με δεξαμενόπλοια, στη συνέχεια διοχετεύεται στον αγωγό που το μεταφέρει στην ανατολική ακτή της Μεσογείου της Τουρκίας από όπου μπορεί να μεταφερθεί και πάλι με τάνκερ στις παγκόσμιες αγορές.

Το Αζερμπαϊτζάν ενδέχεται επίσης να αυξήσει σύντομα τον όγκο διαμετακόμισης φυσικού αερίου. Μια πρόσφατη προκαταρκτική συμφωνία μεταξύ του Τουρκμενιστάν και της Τουρκίας επιτρέπει την αποστολή φυσικού αερίου του Τουρκμενιστάν στην Τουρκία είτε μέσω συμφωνίας ανταλλαγής με το Ιράν, είτε πιο περίπλοκων ανταλλαγών μέσω τόσο του Ιράν όσο και του Αζερμπαϊτζάν.

Ο ρόλος της Τουρκίας

Ο Τούρκος υπουργός Ενέργειας Αλπαρλσάν Μπαϊρακτάρ δήλωσε ότι ένα πρώτο βήμα που θα περιλάμβανε την παράδοση έως και 2 δισεκατομμυρίων κυβικών μέτρων (bcm) ετησίως θα μπορούσε να υλοποιηθεί άμεσα. Το ενδιαφέρον της Τουρκίας για το αέριο του Τουρκμενιστάν σχετίζεται πρωτίστως με την απόφασή της να διαφοροποιήσει τις δικές της εισαγωγές φυσικού αερίου, εκ των οποίων πέρυσι το 42% προήλθε από συμβόλαια με τη Ρωσία, τα περισσότερα από τα οποία λήγουν στο τέλος του 2025. Μια σύμβαση με τον δεύτερο μεγαλύτερο προμηθευτή της χώρας, το Ιράν, πρόκειται να λήξει μέσα του 2026.

Τόσο η Ρωσία όσο και το Ιράν υπόκεινται σε διεθνείς κυρώσεις, οι οποίες εάν επεκταθούν περαιτέρω θα μπορούσαν ενδεχομένως να αφήσουν την Τουρκία «ξεκρέμαστη» ενεργειακά. Ο Μπαϊρακτάρ επιβεβαίωσε επίσης ότι η Άγκυρα και το Ασγκαμπάτ (σ.σ. πρωτεύουσα του Τουρκμενιστάν) συζητούν έναν πιο μακροπρόθεσμο στόχο ενός αποκλειστικού αγωγού, του Trans-Caspian Pipeline (TCP) για τη διαμετακόμιση φυσικού αερίου του Τουρκμενιστάν μέσω Αζερμπαϊτζάν και Γεωργίας προς την Τουρκία και πιθανώς προς την Ευρώπη, ένα έργο που ήδη απολαμβάνει την υποστήριξη των ΗΠΑ.

Οι συζητήσεις για έναν τέτοιο αγωγό συνεχίζονται για σχεδόν 25 χρόνια. Τώρα, η διαδρομή αυτή είναι και πάλι επίκαιρη, καθώς ο πόλεμος στην Ουκρανία έχει αυξήσει σημαντικά το ενδιαφέρον για διαφοροποίηση των εισαγωγών ενέργειας από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Η απομάκρυνση του σχεδίου του αγωγού TCP είναι προς το συμφέρον του Μπακού, καθώς θα μπορούσε να βοηθήσει το Αζερμπαϊτζάν να εκπληρώσει τη δέσμευση του 2022 προς τις Βρυξέλλες να διπλασιάσει τις εξαγωγές του φυσικού του αερίου με προορισμό την ΕΕ σε 20 bcm ετησίως έως το 2027.

Η πρόοδος για την επίτευξη αυτού του στόχου έχει σταματήσει, με τις εξαγωγές του Αζερμπαϊτζάν να ανέρχονται το 2023 στο συνολικό ύψος των μόλις 11,8 bcm. Οι τρέχουσες εργασίες επέκτασης του αγωγού πρόκειται να προσθέσουν μια επιπλέον ποσότητα της τάξης του 1,2 bcm χωρητικότητας ετησίως.

Αξιωματούχοι του Αζερμπαϊτζάν λένε ότι η σημαντική επένδυση που απαιτείται για την επέκταση των οδών εξαγωγής δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί έως ότου οι Ευρωπαίοι αγοραστές φυσικού αερίου δεσμευτούν να αγοράσουν το επιπλέον φυσικό αέριο που μεταφέρουν οι διευρυμένοι αγωγοί. Οι αγοραστές φυσικού αερίου από την πλευρά τους ανησυχούν ότι το Αζερμπαϊτζάν δεν θα μπορέσει να προμηθεύσει όλο το απαιτούμενο φυσικό αέριο.

Η αργή επέκταση της παραγωγής φυσικού αερίου του Αζερμπαϊτζάν ήταν ένα ζήτημα για τους επίδοξους ευρωπαίους εισαγωγείς. Τελευταία, το Μπακού χρειάστηκε να εισάγει αέριο από το Τουρκμενιστάν, μέσω συμφωνίας ανταλλαγής με το Ιράν, για να καλύψει τη δική του αυξανόμενη εγχώρια ζήτηση, μαζί με τις εξαγωγικές του δεσμεύσεις προς την Ευρώπη, την Τουρκία και τη Γεωργία. Αυτές οι εισαγωγές του Τουρκμενιστάν σταμάτησαν στα τέλη του περασμένου έτους, αφού το Μπακού και η Ασγκαμπάτ απέτυχαν να συμφωνήσουν πάνω στους εμπορικούς όρους, για το 2024. Την ίδια στιγμή, αξιωματούχοι του Αζερμπαϊτζάν ανέφεραν ότι η χώρα είχε επαρκή αποθέματα φυσικού αερίου για να καλύψει τη ζήτηση λόγω της αύξησης της εγχώριας παραγωγής.

Η BP ανακοίνωσε στα τέλη Φεβρουαρίου ότι τα νέα πηγάδια που έχει ανοίξει στο κύριο κοίτασμα φυσικού αερίου Shah Deniz του Αζερμπαϊτζάν παράγουν επί του παρόντος επιπλέον 750 εκατομμύρια κυβικά μέτρα ετησίως. Η BP έχει επίσης δηλώσει ότι ελπίζει να ξεκινήσει την παραγωγή το επόμενο έτος από ένα βαθύ κοίτασμα φυσικού αερίου κάτω από το κύριο κοίτασμα πετρελαίου ACG της χώρας. Ωστόσο, η εταιρεία δεν έχει ακόμη πει πόσο φυσικό αέριο θα παράγει και μένει να φανεί αν θα είναι αρκετό για να βοηθήσει το Μπακού να εκπληρώσει τη δέσμευσή του προς τις Βρυξέλλες.