Το Ευρωπαϊκό Σύμφωνο για Αξιόπιστη Τεχνητή Νοημοσύνη: μια ευκαιρία που δεν πρέπει να μείνει αναξιοποίητη

Σε λίγες εβδομάδες και εάν δεν προκύψουν θεαματικές πολιτικές ανατροπές μέχρι το τέλος της άνοιξης,  ο ευρωπαϊκός νομός για την τεχνητή νοημοσύνη θα έχει γίνει πραγματικότητα. Η πολυαναμενομενη αυτή νομοθεσία θα εισάγει μια σειρά σημαντικών υποχρεώσεων για όσους εμπλέκονται στον σχεδιασμό, ανάπτυξη και χρήση συστημάτων τεχνητής νοημοσύνης. Στο πλαίσιο αυτό, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εγκαινίασε πριν από λίγο καιρό το Σύμφωνο Τεχνητής Νοημοσύνης, μια πρωτοβουλία με την οποία επιδιώκεται η σταδιακή και εθελοντική συμμόρφωση όσων οργανισμών εμπλέκονται στην ανάπτυξη συστημάτων τεχνητής νοημοσύνης με τις υποχρεώσεις που απορρέουν από τον Κανονισμό για την Τεχνητή Νοημοσύνη πριν εκείνος τεθεί σε εφαρμογή. Με λίγα λόγια, με το νέο αυτό πλαίσιο δημιουργείται ένα πρωτότυπο σύστημα προληπτικής συμμόρφωσης που ενθαρρύνει εταιρείες και άλλους οργανισμούς να κοινοποιήσουν με λεπτομέρεια τις διαδικασίες και τις πρακτικές που θα θέσουν σε εφαρμογή για να διασφαλίσουν ότι ο σχεδιασμός, η ανάπτυξη και η χρήση συστημάτων τεχνητής νοημοσύνης θα γίνουν κατά τρόπο υπεύθυνο και ηθικό μέσω μιας πανευρωπαϊκής ‘δεξαμενής’ βέλτιστων πρακτικών.

Ποια είναι όμως τα οφέλη από την οργανική ένταξη στο Σύμφωνο ειδικά για τους ελληνικούς οργανισμούς που δραστηριοποιούνται στον τομέα αυτό; Τυχόν ελληνική εμπλοκή θα συμβάλει στην έγκαιρη προσαρμογή και προετοιμασία ελληνικών εταιρειών και ερευνητικών δομών σε σχέση με την μελλοντική εφαρμογή του ενωσιακού Κανονισμού για την τεχνητή νοημοσύνη. Η προεργασία για την συμμόρφωση με τον επερχόμενο Κανονισμό αναμένεται να εξελιχθεί σε μια ιδιαίτερα απαιτητική και πολυεπίπεδη διαδικασία. Πέρα από τον ίδιο τον όγκο του νομοθετικού κειμένου (το συνολικό μέγεθος θα ξεπεράσει τις 400 σελίδες) και το εύρος και την ριζοσπαστικότητα των υποχρεώσεων που εισάγει, συγκεκριμένες διατάξεις της (κυρίως εκείνες που αφορούν τις βάσεις δεδομένων για αλγοριθμική εκπαίδευση και τα μεταδεδομενα) είναι αλληλένδετες με μια πλειάδα ευρωπαϊκών νομοθετημάτων κάποια από τα οποία βρίσκονται ακόμα στο πεδίο των πολιτικών διαπραγματεύσεων.

Επομένως, τυχόν συμμετοχή ελληνικών εταιρειών στο Σύμφωνο αυτό θα αυξήσει τον βαθμό ετοιμότητας τους ως προς τον σχεδιασμό εργαλειών αξιολόγησης των κινδύνων και μοντέλων συμμόρφωσης που θα περιλαμβάνουν την  δημιουργία ενός λεπτομερούς πλαισίου εκτίμησης του περίφημου αλγοριθμικού αντίκτυπου, την θέσπιση διαφανών διαδικασιών διακυβέρνησης, την διαμόρφωση κατευθυντήριων γραμμών και προτύπων και την ανάπτυξη μιας εταιρικής κουλτούρας συμμόρφωσης και διαρκούς εκπαίδευσης και εξοικείωσης των εργαζομένων με τις πολλαπλές απαιτήσεις της ενωσιακής νομοθεσίας. Η προετοιμασία εντός των ‘ασφαλών τειχών’ του Συμφώνου προσφέρει μια μοναδική ευκαιρία στις ελληνικές εταιρείες να δημιουργήσουν εργαλειοθήκες διαχείρισης κινδύνου, μεθοδολογίες προκαθορισμού όριων κινδύνου και ολιστικά μοντέλα παρακολούθησης, αξιολόγησης και εντοπισμού στοιχείων αλγοριθμικής μεροληψίας εμπνεόμενες από τις βέλτιστες ευρωπαϊκές πρακτικές εξέλικη που θα μπορούσε να διασφαλίσει μια ομαλότερη μετάβαση στην νέα νομοθετική πραγματικότητα.

Συνεπώς, οι ελληνικές εταιρείες θα πρέπει να αδράξουν την ευκαιρία για να πειραματιστούν οργανωτικά, διαχειριστικά και τεχνολογικά και ταυτόχρονα να αποδείξουν εμπράκτως τη δέσμευσή και την ικανότητα τους να μετατρέψουν την πρόσβαση σε μια μοναδική ευρωπαϊκή ‘θερμοκοιτίδα’ σε στρατηγικό πλεονέκτημα που θα τους επιτρέψει να καινοτομήσουν κατά τρόπο βιώσιμο στο πλαίσιο της ανθρωποκεντρικής και ηθικής προσέγγισης της τεχνητής νοημοσύνης.

Με άλλα λόγια, το Σύμφωνο αυτό δίνει την δυνατότητα σε όσους εμπλακούν άμεσα και δημιουργικά να καταστούν ευρωπαϊκά σημεία αναφοράς ως προς την αποτελεσματική εφαρμογή πρωτοποριακών μεθόδων διαχείρισης καινοφανών προκλήσεων που θα εκφευγουν των παραδοσιακών πρακτικών εταιρικής κοινωνικής ευθύνης. Με αυτόν τον τρόπο, θα γίνουν όχι μόνο κοινωνοί μιας νέου τύπου ευρωπαϊκής τεχνογνωσίας εν τη γενέσει της αλλά και ένα σημαντικό κανονιστικό -και όχι μόνο- προβάδισμα σε ένα αχαρτογράφητο και ιδιαζόντως δυναμικό πεδίο τεχνολογικής καινοτομίας.

O Δρ. Μιχάλης Kρητικός είναι ερευνητής του ΕΛΙΑΜΕΠ και Επίκουρος Καθηγητής σε θέματα Τεχνητής Νοημοσύνης και Ψηφιακής Μετάβασης στη Σχολή Διακυβέρνησης του Πανεπιστημίου των Βρυξελλών