Από τις Κάννες στα 1,8 δισ. δολάρια της Μαλαισίας – Το μεγαλύτερο οικονομικό ριφιφί του 21ου αιώνα

Όλα ξεκίνησαν το καλοκαίρι του 2009 στις Κάννες. Στο γιότ επενέβαινε ο νεοεκλεγείς πρωθυπουργός της Μαλαισίας μετά από πρόσκληση του επιχειρηματία Jho Low και του Σαουδάραβα-ελβετού επιχειρηματία Tarek Obaid. Ο στόχος της συνάντησης ήταν το νέο ταμείο οικονομικής ανάπτυξης της Μαλαισίας, 1MDB, σύμφωνα με έρευνα του Bloomberg.

Δεκαπέντε χρόνια αργότερα, ο πρωθυπουργός βρίσκεται σε φυλακή της Μαλαισίας και εκτίει ποινή για διαφθορά. Ο Low, ο φερόμενος εγκέφαλος πίσω από την απάτη 4,5 δισ. δολαρίων του 1MDB, παραμένει ελεύθερος. Ο Ομπάιντ και ο επιχειρηματικός του συνεργάτης Πάτρικ Μαόνι θα δικαστούν στο ανώτατο ποινικό δικαστήριο της Ελβετίας στις 2 Απριλίου, κατηγορούμενοι ότι δημιούργησαν μια ψευδή εταιρεία εξερεύνησης πετρελαίου μέσω της οποίας έκλεψαν περισσότερα από 1,8 δισ. δολάρια σε κεφάλαια από την 1MDB.

Η υπόθεση που ξεκινάει τη δικαστική ιστορίας θεωρείται η μεγαλύτερη οικονομική ληστεία του 21ο αιώνα

Σαουδικές συνδέσεις;

Ο Ομπάιντ ίδρυσε την εταιρεία εξερεύνησης πετρελαίου Petrosaudi το 2005 με τον γνωστό του πρίγκιπα Turki Bin Abdullah al Saud, αποφασισμένος να αξιοποιήσει τις συνδέσεις με το βασιλικό όνομα.

Ο φιλόδοξος 30χρονος χρειαζόταν μετρητά. Είχε εξασφαλίσει ένα μέτριο δάνειο μέσω του Μαόνι, πρώην συμμαθητή του από ιδιωτικό σχολείο στη Γενεύη, ο οποίος θα γινόταν ανεπίσημος επικεφαλής επενδύσεων της Petrosaudi το 2009, σύμφωνα με το κατηγορητήριο. Αλλά χρειαζόταν περισσότερα, λένε οι εισαγγελείς, και στράφηκε στον Low.

Επικοινωνώντας μόνο μέσω κρυπτογραφημένων μηνυμάτων BlackBerry και ιδιωτικών λογαριασμών email, οι τρεις άνδρες άρχισαν να δουλέψουν στην εταιρεία. Όμως, σύμφωνα με το κατηγορητήριο, η στρατηγική τους δεν είχε καμία σχέση με την εξερεύνηση πετρελαίου.

Οι Ελβετοί εισαγγελείς τόνισαν τα μηνύματα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου μεταξύ των τριών ανδρών για να αποτρέψουν το επιχείρημά τους ότι η Petrosaudi δεν ήλεγχε τα περιουσιακά στοιχεία που υποτίθεται ότι είχε, ούτε είχε την ευλογία του Σαουδάραβα μονάρχη. Σύμφωνα με έναν που εστάλη στα μέσα Σεπτεμβρίου 2009 πριν από μια εισαγωγική κλήση με στέλεχος της 1MDB, ήταν επιτακτική ανάγκη να «υποδηλωθεί ότι το PSI ανήκει έμμεσα στον Βασιλιά Αμπντάλα.»

Ο Turki, ο έβδομος γιος του αείμνηστου βασιλιά Αμπντουλάχ, δεν κατηγορείται για οποιαδήποτε αδικοπραγία σε σχέση με τον Petrosaudi και δεν άσκησε κανένα επιχειρησιακό ρόλο εντός της εταιρείας, σύμφωνα με τους εισαγγελείς. Είναι από τους πολλούς πρίγκιπες που συνελήφθησαν τον Νοέμβριο του 2017 από τον ηγέτη της Σαουδικής Αραβίας Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν, και η τρέχουσα τοποθεσία του είναι ασαφής.

Τουρκμενικό πετρέλαιο

Μετά τη συνάντηση των Καννών, ο Ομπάιντ πρότεινε η 1MDB και η Petrosaudi να δημιουργήσουν μια κοινή επιχείρηση για να εκμεταλλευτούν το μερίδιο της Petrosaudi σε μια πετρελαιοπηγή του Τουρκμενιστάν. Ο Ομπάιντ δήλωσε γραπτώς, σύμφωνα με τους εισαγγελείς, ότι η Petrosaudi θα εισαγάγει «2 δισ. δολάρια από τα περιουσιακά της στοιχεία στον ενεργειακό τομέα στην κοινοπραξία.»

Υπήρχε όμως ένα πρόβλημα. Η Petrosaudi δεν είχε την κυριότητα του κοιτάσματος πετρελαίου ή τα δικαιώματα σε αυτό, αλλά μάλλον βρισκόταν σε διαπραγματεύσεις με μια εταιρεία που είχε πληρώσει 10 εκατομμύρια δολάρια για να αγοράσει τα δικαιώματα. Αλλά αυτά τα δικαιώματα σε χαρτί ήταν ουσιαστικά άχρηστα καθώς το κοίτασμα πετρελαίου βρισκόταν σε ύδατα των οποίων η ιδιοκτησία αμφισβητήθηκε από το Τουρκμενιστάν και το Αζερμπαϊτζάν.

Έτσι ο Ομπάιντ στράφηκε σε έναν σύμβουλο πετρελαίου και έναν παλιό οικογενειακό φίλο για να εκτιμήσει το κοίτασμα πετρελαίου. Εννέα ημέρες αργότερα, συνέταξε μια έκθεση που έθεσε τη «δίκαιη καθαρή παρούσα αξία» των περιουσιακών στοιχείων μεταξύ 2,98 και 4,06 δισ. δολαρίων.

Με αυτή την βαριά αποτίμηση γραπτώς και την υποστήριξη της βασιλικής οικογένειας της Σαουδικής Αραβίας εδραιωμένη στο μυαλό των στελεχών της 1MDB, το διοικητικό συμβούλιο υπέγραψε στις 26 Σεπτεμβρίου 2009 και δύο ημέρες αργότερα ενέκρινε τη μεταφορά 1 δισ. δολαρίων σε τραπεζικούς λογαριασμούς που κατείχε η νέα κοινοπραξία, 1MDB PetroSaudi.

Τριακόσια εκατομμύρια από αυτά πήγαν σε λογαριασμό που ελέγχεται από τον Ομπάιντ, σύμφωνα με τους εισαγγελείς. Τα υπόλοιπα 700 εκατομμύρια δολάρια πήγαν στην GoodStar, η οποία παρουσιάστηκε ψευδώς ως μονάδα της PetroSaudi αλλά στην πραγματικότητα ήταν μια οντότητα με έδρα τις Σεϋχέλλες και ελεγχόμενη από τη Low. Στις 5 Οκτωβρίου, ο επιχειρηματίας έστειλε 85 εκατομμύρια δολάρια από αυτά σε λογαριασμό που τηρούσε στο όνομα του Ομπάιντ. Ο Ομπάιντ, με τη σειρά του, έστειλε 33 εκατομμύρια δολάρια στον Μαόνι στις 21 Οκτωβρίου.

«Ο δρόμος μας»

Το επόμενο έτος, οι εισαγγελείς ισχυρίζονται ότι το ζευγάρι ξεκίνησε να εξάγει επιπλέον χρήματα από το 1MDB. Ο Ομπάιντ είχε πείσει το ταμείο να μετατρέψει την κοινοπραξία σε δανειακή διευκόλυνση και απέσυρε 500 εκατομμύρια δολάρια, φαινομενικά για να επενδύσει στη γαλλική πετρελαϊκή εταιρεία GDF Suez.

Στη συνέχεια, το 2011, ο Ομπάιντ αποχώρησε ξανά, αυτή τη φορά για 330 εκατομμύρια δολάρια, ισχυρίζονται οι εισαγγελείς. Για να πιέσει τους Μαλαισιανούς να δεχτούν, τους υπενθύμισε πώς ο βασιλιάς Αμπντουλάχ βοήθησε στην εκκένωση των Μουσουλμάνων της Μαλαισίας κατά τη διάρκεια των διαδηλώσεων της Αραβικής Άνοιξης και πώς είχε αυξήσει την ποσόστωση των Μαλαισιανών Μουσουλμάνων που μπορούσαν να κάνουν προσκύνημα στη Μέκκα.

Μεταξύ του 2009 και του τέλους του 2011, οι εισαγγελείς λένε ότι οι άνδρες πήραν συνολικά 1,83 δισεκατομμύρια δολάρια από το 1MDB, με τον Ομπάιντ να εισπράττει προσωπικά 580 εκατομμύρια δολάρια και τον Mαόνι, 37 εκατομμύρια δολάρια.

Φυλακή της Μπανγκόκ

Το κατηγορητήριο για Ομπάιντ και Μαόνι  βασίστηκε εν μέρει στη μαρτυρία του Xavier Justo, του τρίτου υπαλλήλου της Petrosaudi. Μετά από μόλις ένα χρόνο στην εταιρεία, ο Justo έφυγε και συνελήφθη στην Ταϊλάνδη τον Ιούνιο του 2015. Καταδικάστηκε για απόπειρα εκβιασμού σε αυτό που λέει ότι ήταν μια συνωμοσία εκ μέρους του Obaid, του Mahony και των αρχών της Μαλαισίας για να τον φιμώσουν, ο Ελβετός υπήκοος πέρασε 18 μήνες στη φυλακή προτού παρέμβει η κυβέρνηση της χώρας του για να τον βοηθήσει να απελευθερωθεί.

Τα έγγραφα που μοιράστηκε ο Justo με το The Sarawak Report, ένα ιστολόγιο που επικεντρώνεται στη διαφθορά στη Μαλαισία, οδήγησαν στην πρώτη αποκάλυψη του ζεύγους Petrosaudi το 2015. Πέρυσι δημοσίευσε ένα βιβλίο, το οποίο έγραψε από κοινού με τη σύζυγό του, εξιστορώντας την εμπειρία του με τους δύο άνδρες.

Η Μαλαισιανή Επιτροπή Καταπολέμησης της Διαφθοράς επισήμανε τα δικά της εντάλματα σύλληψης για τους Obaid και Mahony στην Ιντερπόλ στις αρχές του 2020. Δεν είναι σαφές εάν κρατήθηκαν ποτέ και οι Ελβετοί εισαγγελείς αρνήθηκαν να πουν εάν διέταξαν τη σύλληψή τους.

Χρόνια μετά, ο Justo λέει ότι ελπίζει ότι το δικαστικό σύστημα της χώρας του θα κάνει τώρα το σωστό.

«Αυτή είναι η τέλεια ευκαιρία για την Ελβετία να δείξει στον κόσμο ότι είναι σοβαρή για την καταπολέμηση του οικονομικού εγκλήματος και ότι είναι έτοιμη να τιμωρήσει όσους το διαπράττουν», είπε.

Το κατηγορητήριο

Οι δύο άντρες δεν έχουν μιλήσει δημόσια για τον Low. H δίκη τους αναμένεται να ρίξει φως στην υπόθεση αλλά και να δώσει λεπτομέρειες για τον εγκέφαλο της απάτης που είναι δραπέτης και θεωρείται ότι πραγματοποίησε τη μεγαλύτερη οικονομική ληστεία του 21ου αιώνα. Ο Mαόνι αρνήθηκε τις κατηγορίες και δήλωσε αθώος. Ένας από τους δικηγόρους του Ομπάιντ έχει αρνηθεί να σχολιάσει.

Επιπλέον η δίκη θεωρείται μια χρυσή ευκαιρία για την χώρα που θεωρείται ότι ρίχνει στα μαλακά τις υποθέσεις απάτης των στελεχών να επιδείξει ένα σκληρό πρόσωπο απέναντι στο οικονομικό έγκλημα. Το 2020 ο πρώην τραπεζίτης της Coutts & Co. που κρίθηκε ένοχος  παράλειψη επισήμανσης ανησυχιών για ξέπλυμα χρήματος που σχετίζονται με μεταφορά 700 εκατομμυρίων δολαρίων που πραγματοποίησε ο Low κλήθηκε μόνο να πληρώσει πρόστιμο 50.000 ελβετικών φράγκων (55.700 δολαρίων).

Οι εισαγγελείς ισχυρίζονται ότι το ζευγάρι συνεργαζόταν με τον Low στο σχέδιο ήδη από το 2009 και τα ποσά που διακυβεύονται το καθιστούν μια από τις μεγαλύτερες απάτες.

Ο Μαόνι κατηγορείται για κακοδιαχείριση, απάτη, δωροδοκία και ξέπλυμα μαύρου χρήματος, σύμφωνα με το κατηγορητήριο 213 σελίδων, με τον Ομπάιντ να κατηγορείται για όλα αυτά και για πλαστογραφία. Η καταδίκη μόνο για κατηγορίες απάτης επισύρει ποινή φυλάκισης έως και 10 ετών, αν και σε πολλές ελβετικές υποθέσεις, η ποινή αναστέλλεται.

Ο Laurent Baeriswyl, δικηγόρος του Μαόνι, είπε μέσω email ότι το κατηγορητήριο είναι το αποτέλεσμα μιας «εντελώς προκατειλημμένης και ελλιπούς έρευνας».

Το Γραφείο του Γενικού Εισαγγελέα της Ελβετίας «αγνόησε όλα τα γεγονότα που δεν ανταποκρίνονταν στη θέση του, αντίθετα με ό,τι απαιτεί ο νόμος» και έτσι «ο πελάτης μας αμφισβητεί σθεναρά τα γεγονότα όπως προκύπτουν από το κατηγορητήριο και θα υπερασπιστεί τα δικαιώματά του ενώπιον της Ομοσπονδιακής Ποινικό δικαστήριο.»