Πόλεμος στην Ουκρανία: Το πόδι της «ρωσικής αρκούδας» διασχίζει τον χάρτη της Ευρώπη

Το ερώτημα «τι γίνεται αν η Ουκρανία χάσει;» διατυπώνονταν πριν από κάποιον καιρό από όσους ήθελαν να επιπλήξουν τους δυτικούς συμμάχους της και να απαιτήσουν την αποστολή περισσότερων χρημάτων και όπλων.

Σήμερα όλο και περισσότερο η παραπάνω ερώτηση μοιάζει λιγότερο με ένα πείραμα σκέψης και περισσότερο σαν το πρώτο στάδιο του σχεδιασμού έκτακτης ανάγκης.

Ο εξοπλισμός του Κιέβου μετατρέπει επισκευαστή παλαιών αρμάτων σε δισεκατομμυριούχο

Μετά από μερικούς εξαντλητικούς μήνες στο πεδίο της μάχης, έχουν χαθεί οι ελπίδες του περασμένου έτους για μια ουκρανική αντεπίθεση που θα ωθούσε τη Ρωσία πίσω στα σύνορά της και θα ταπείνωνε τον Βλαντιμίρ Πούτιν. Αυτές τις μέρες κυριαρχεί ο φόβος: ότι ένα υπάρχον αδιέξοδο μπορεί να καταρρεύσει υπέρ του εισβολέα ή ότι η επιστροφή του Ντόναλντ Τραμπ στην αμερικανική προεδρία θα επιστρέψει θα φέρει τη νίκη στη Ρωσία σε μια ασημένια πιατέλα. Αν και μια ηττημένη Ουκρανία έχει γίνει μια λιγότερο απίθανη προοπτική, δεν είναι λιγότερο τρομακτική. Όσο απογοητευτική ήταν η επιστροφή του πολέμου στην ήπειρο, μια επιτυχημένη εισβολή που θα αποφέρει γεωπολιτικούς καρπούς τονΠούτιν θα ήταν πολύ χειρότερη, όπως αναφέρει σε ανάλυσή του ο Economist.

Μια ήττα της Ουκρανίας θα ήταν ένα ταπεινό επεισόδιο για τη Δύση, ένα γεγονός που θα θύμιζε την ταπείνωση της Γαλλίας και της Βρετανίας στην κρίση του Σουέζ το 1956 απέναντι στην Αίγυπτο. Έχοντας παράσχει ηθική, στρατιωτική και οικονομική βοήθεια στον σύμμαχό της εδώ και δύο χρόνια, η Αμερική και η Ευρώπη έχουν θέσει υπό αμφισβήτηση -ίσως ακούσια- τη δική τους αξιοπιστία. Το ότι μερικές φορές διστάζουν να προσφέρουν αυτήν την υποστήριξη θα έκανε τα πράγματα χειρότερα, όχι καλύτερα: περαιτέρω επιβεβαίωση, μεταξύ των σκεπτικιστών των φιλελεύθερων πολιτικών, ότι οι δημοκρατίες δεν έχουν ό,τι χρειάζεται για να υπερασπιστούν τα συμφέροντά τους.

Ο Τζορτζ Ρόμπερτσον, πρώην αφεντικό του ΝΑΤΟ, έχει προειδοποιήσει ότι «Εάν η Ουκρανία χάσει, οι εχθροί μας θα αποφασίσουν την παγκόσμια τάξη». Δυστυχώς για τους Ταϊβανέζους, μεταξύ άλλων, μάλλον έχει δίκιο.

Τη μεγαλύτερη ταπείνωση θα βιώσει η ίδια η ΕΕ, η κορυφή του φιλελεύθερου διεθνούς καθορισμού κανόνων. Οι γείτονες της Ουκρανίας κινήθηκαν λιγότερο γρήγορα από τις ΗΠΑ στην παροχή υποστήριξης. Αλλά με τον ευρωπαϊκό αργό αλλά σταθερό τρόπο αισθάνονται ότι έχουν κάνει όσα περισσότερα θα μπορούσαν να τους ζητηθούν. Με την αποστολή όπλων (συμπεριλαμβανομένης της χρήσης χρημάτων της ΕΕ για την πληρωμή όπλων), ενισχύοντας τα οικονομικά της Ουκρανίας, δεχόμενοι εκατομμύρια πρόσφυγες, εφαρμόζοντας δώδεκα γύρους κυρώσεων κατά της Ρωσίας και προωθώντας την απεξάρτηση των χωρών της ΕΕ από το φυσικό αέριό της, οι πολιτικοί του μπλοκ απώθησαν τα όρια αυτού που αρχικά φαινόταν δυνατό. Εάν αποδειχθεί ότι δεν ήταν αρκετό, πολλοί θα ρωτήσουν εάν η ένωση στον πυρήνα της είναι κατάλληλη για τον σκοπό της.

Οι λαϊκιστές —και οι οπαδοί του Πούτιν— όπως ο Βίκτορ Ορμπάν ή η Μαρίν Λεπέν, θα αναφωνούν ότι ο δικός τους είναι ο καλύτερος τρόπος. Επί του παρόντος, υπάρχουν διαιρέσεις στο ευρωπαϊκό στρατόπεδο. Εάν η Ουκρανία χάσει, θα ενισχυθούν οι αντεγκλήσεις και οι πικρίες. Ο Εμμανουέλ Μακρόν στη Γαλλία, που εμφανίζεται ως «γεράκι» του πολέμου, έχει δώσει τον τόνο προειδοποιώντας για «δειλούς» που κρατούν πίσω την Ευρώπη.

Οι γεωπολιτικές συνέπειες της ήττας της Ουκρανίας

Οι γεωπολιτικές συνέπειες μιας ουκρανικής ήττας θα εξαρτηθούν από τη μορφή οποιασδήποτε ειρηνευτικής διευθέτησης. Αυτό με τη σειρά του θα εξαρτηθεί από τη στρατιωτική δυναμική ή τη νοοτροπία του κ. Τραμπ, εάν εκλεγεί ξανά. Εάν ο περιορισμένος σε πυρομαχικά στρατός της Ουκρανίας καταρρεύσει και με κάποιο τρόπο η Ρωσία ελέγχει όχι μόνο τα ανατολικά της εδάφη αλλά ολόκληρη τη χώρα, ίσως υπό ένα καθεστώς ανδρείκελων τύπου Λευκορωσίας, ο επιτιθέμενός της στην πραγματικότητα θα μοιράζεται περισσότερα από χίλια χιλιόμετρα συνόρων με την ΕΕ.

Εάν η ήττα ήταν πιο περιορισμένη -συμπεριλαμβανομένης της προσάρτησης κάποιων εδαφών, αλλά με μια Ουκρανία που θα εξακολουθούσε να λειτουργεί- τα νεύρα θα εξακολουθούσαν να είναι τεντωμένα. Πόσος χρόνος θα περνούσε μέχρι να τελειώσει ο κ. Πούτιν τη δουλειά; Εκατομμύρια ακόμη Ουκρανοί μπορεί να αδράξουν την ευκαιρία να φύγουν. Το μελλοντικό σχήμα της ΕΕ θα άλλαζε: η υπόσχεση της διεύρυνσης στην Ουκρανία προϋπέθετε μια συνολική νίκη. Τα Δυτικά Βαλκάνια, των οποίων η προσπάθεια προσχώρησης αναζωπυρώθηκε από τον πόλεμο, σίγουρα θα οδηγούνταν επίσης σε αδιέξοδο.

Πέρα από το αίσθημα της ενοχής και της ντροπής, μια αίσθηση φόβου θα διαπερνούσε την Ευρώπη. Μπορεί να υπάρξει περαιτέρω επίθεση; Θα εξαπολυόταν σε μια χώρα του ΝΑΤΟ, αναγκάζοντας τους συμμάχους σε δράση; Περαιτέρω προσπάθειες κατάκτησης θα ήταν τουλάχιστον μια πιθανότητα.

Ο κ. Πούτιν αναφέρθηκε στον ναζισμό στη Βαλτική, επαναλαμβάνοντας το πρόσχημα που χρησιμοποίησε για να εισβάλει στην Ουκρανία. Οι τρεις χώρες της περιοχές έχουν επίσης σημαντικό ρωσόφωνο πληθυσμό στο εσωτερικό τους. Πριν από ένα χρόνο το αστείο ήταν ότι ο ισχυρισμός της Ρωσίας ότι είχε τον καλύτερο στρατό στην Ευρώπη ήταν γελοίος: δεν είχε καν τον καλύτερο στρατό στην Ουκρανία.

Ωστόσο αποδείχτηκε στην πράξη η μεγαλύτερη ικανότητας της Ρωσίας να συνεχίσει να προμηθεύει με οπλισμό τους άνδρες της —για να μην αναφέρουμε ότι αναπληρώνει τις περισσότερες απώλειες σε άνδρες- ταχύτερα από τον αντίπαλό της.

Ένας ρωσικός στρατός νικητής θα άφηνε τον Πούτιν να διοικεί τη μόνη μαχητική δύναμη με τις σκληρές πολεμικές ικανότητες στον 21ο αιώνα για να καταλάβει ξένα εδάφη, εάν ήλεγχε το ουκρανικό κράτος θα ήλεγχε δύο τέτοιες στρατιωτικές μηχανές.

Ακόμα κι αν κερδίσει η Ουκρανία, η Ευρώπη θα πρέπει να αλλάξει. Το «ειρηνευτικό έργο» στον πυρήνα του θα πρέπει να προσαρμοστεί σε έναν κόσμο στον οποίο ο πόλεμος είναι πιθανός και εφικτός. Το ΝΑΤΟ γιορτάζει τα 75α γενέθλιά του αυτόν τον μήνα, αλλά το μέλλον του ως συμμαχίας που χρησιμοποιούν οι Ευρωπαίοι για να εξασφαλίσουν ότι οι ΗΠΑ εγγυώνται την εδαφική τους ακεραιότητα είναι αβέβαιο. Δεκαετίες μετά τις απολαβές της ειρήνης και παρά τον Ψυχρό Πόλεμο που μεσολάβησε, θα πρέπει να δώσουν τη θέση τους σε υψηλότερους αμυντικούς προϋπολογισμούς.

Αλλά αν η Ρωσία βγει έστω και κατά ένα ποσοστό νικήτρια από τον πόλεμο, η αλλαγή θα επιβληθεί στην Ευρώπη με πολύ πιο δυσάρεστους και απρόβλεπτους τρόπους. Η αναζήτηση μιας συμφωνίας με τον Πούτιν που θα ανταμείβει την πολεμική του δράση με τον έλεγχο των τμημάτων της Ουκρανίας, εάν υποσχεθεί ότι δεν θα διεξαγάγει περισσότερο πόλεμο, θα προσφέρει απατηλή ασφάλεια. Η απάντηση της Ευρώπης στην ερώτηση «τι θα συμβεί αν η Ουκρανία χάσει;» παραμένει απλή: «Αυτό δεν πρέπει να γίνει».