Η πρωτοφανής ανθεκτικότητα των ελληνικών νοικοκυριών

«Το Πάσχα των Ελλήνων μπορεί να ήταν ακριβότερο, αλλά δεν ήταν φτωχότερο». Ο πολύπειρος Βασίλης Κορκίδης, πρόεδρος του Εμπορικού και Βιομηχανικού Επιμελητηρίου Πειραιά, περιέγραψε με μια μόνο φράση το οξύμωρο της ελληνικής οικονομίας. Από την μια ακρίβεια, από την άλλη ικανότητα να την πληρώσουμε. Είναι πραγματικά εντυπωσιακή η ανθεκτικότητα που εμφανίζουν τα οικονομικά των ελληνικών νοικοκυριών.

Από όπου και αν το πιάσεις, συνεχώς βρίσκεται ένα «χέρι στην τσέπη τους» και αυτά δεν πτοούνται. Από το «μακρύ χέρι» του κράτους, μέχρι τους «πορτοφολάδες» του λιανεμπορίου. Κι όμως παρ’ όλα αυτά συνεχίζουν να καταναλώνουν, χωρίς αύριο. Με δεδομένο ότι σε όλες τις δημοσκοπήσεις το θέμα της ακρίβειας αναφέρεται ως το βασικό πρόβλημα των πολιτών, πολλοί προεξοφλούσαν ότι θα εκδηλώνονταν με περιορισμένη κατανάλωση την περίοδο του Πάσχα. Δεν συνέβη φέτος, όπως δεν είχε συμβεί και πέρυσι.

Οπως δεν συνέβη και στην περίοδο των Χριστουγέννων ή στις καλοκαιρινές διακοπές. Ο τζίρος συνεχίζει να αυξάνει, σημάδι που μπορεί να εξηγηθεί λόγω του πληθωρισμού. Το περίεργο είναι όμως ότι δεν μειώνεται ο όγκος των αγορών και των πωλήσεων. Εκεί κολλάει και η αναφορά Κορκίδη, «ότι δεν ήταν φτωχότερο». Υπολογίζει μάλιστα ότι το δώρο Πάσχα του ιδιωτικού τομέα, περίπου 1 δισ. ευρώ, έπεσε όλο στην αγορά, ενώ ο τζίρος ενισχύθηκε περαιτέρω από την πρόωρη για τα ελληνικά δεδομένα έναρξη της τουριστικής περιόδου, που συνέπεσε με την πασχαλινή περίοδο.

Η πρωτοφανής ανθεκτικότητα των οικονομικών των νοικοκυριών, για μια χώρα που μόλις πριν από μερικά χρόνια γνώρισε μια οικονομική καταστροφή, αποδεικνύεται και από άλλους παράγοντες. Είναι χαρακτηριστικό ότι και το 2023 συνεχίστηκε η αύξηση των καταθέσεων στις εγχώριες τράπεζες. Οι καταθέσεις των νοικοκυριών αυξήθηκαν κατά 5,3 δισ. ευρώ σε σχέση με το 2022, με το μεγαλύτερο μέρος να προέρχεται από μικροκαταθέτες. Η τάση αυτή καταγράφει μικρή αποκλιμάκωση τους πρώτους μήνες του 2024, χωρίς να δημιουργεί την εικόνα ότι ήταν «λίπος» που τώρα τρώγεται. Τουλάχιστον για την ώρα, οι καταθέσεις των τελευταίων ετών δείχνουν αλώβητες από τον πληθωρισμό.

Η σύγχρονη οικονομική ανθεκτικότητα των νοικοκυριών έχει και άλλα χαρακτηριστικά. Πρώτα από όλα η κατανάλωσή τους δεν συνδέεται με στρεβλές συνήθειες του παρελθόντος, που βασίζονταν σε δανεισμό, άρα και σε υποθήκευση του μέλλοντός τους. Θυμίζουμε ότι στην Ελλάδα, της δεκαετίας πριν απ’ την κρίση μια έκρηξη της κατανάλωσης και των ταξιδιών, όπως αυτού του Πάσχα, θα χρηματοδοτούνταν από εορτοδάνεια. Φέτος και τα τελευταία χρόνια συμβαίνει το ακριβώς αντίθετο. Τα νοικοκυριά αντί να αυξάνουν, μειώνουν την έκθεσή τους σε δανεισμό, προχωρώντας σε πρόωρη αποπληρωμή των υποχρεώσεών τους με ρυθμό που μηδενίζει την αύξηση που θα προκαλούσαν οι όποιες νέες χορηγήσεις.

Δεν είναι ακόμα σαφές, για πόσο θα υπάρχει η συγκεκριμένη δυνατότητα του ξοδεύειν, έστω και με τα σημερινά ασφαλή χαρακτηριστικά. Προφανώς εξαρτάται και από το πόσο γρήγορα θα καταγραφεί η μόνιμη επιβράδυνση του πληθωρισμού σε επίπεδα πλησίον του 2%. Σε κάθε περίπτωση, η ανθεκτικότητα των οικονομικών των ελληνικών νοικοκυριών στη μεταμνημονιακή περίοδο είναι από τα αξιοπερίεργα χαρακτηριστικά της περιόδου που διανύουμε.