Εξαήμερη εργασία: Τι ισχύει και πώς εφαρμόζεται – Προϋποθέσεις, αμοιβές και αλλαγές που φέρνει ο Ν. 5053/2023 – Μέρος Β

Επειδή το σύστημα απασχόλησης (πενθήμερο ή εξαήμερο είναι στενά συνδεδεμένα με το Διυθυντικό δικαίωμα και τον τρόπο άσκησης αυτού κρίνεται σκόπιμο να γίνει μια αναφορά στο Διευθυντικό Δικαίωμα του Εργοδότη και να το συνδέσουμε με τα συστήματα απασχόλησης και ωράρια εργασίας εργαζομένων.

Εξαήμερη εργασία: Τι ισχύει στην χώρα μας και πώς εφαρμόζεται

1.1. Διευθυντικό δικαίωμα και καθορισμός ημερών αναπαύσεως μισθωτών και τα συστήματα απασχόλησης

1.1.1. Εισαγωγή

Τα χρονικά όρια εργασίας των εργαζομένων και η εφαρμογή αυτών αποτελούν ένα από τα κυρίαρχα διευθυντικά δικαιώματα του εργοδότη.
Διευθυντικό δικαίωμα του εργοδότη είναι το δικαίωμά του να προσδιορίζει ακριβώς τις υποχρεώσεις του μισθωτού που απορρέουν από τους κανόνες του εργατικού δικαίου και την ατομική σύμβαση εργασίας.

Το διευθυντικό δικαίωμα του εργοδότη δεν απορρέει από κάποια ειδική διάταξη του εργατικού δικαίου αλλά από την ίδια την φύση της εργασιακής σύμβασης. Αυτό έχει ως συνέπεια το δικαίωμα αυτό να μην αποτελεί απόρροια κανόνα δημοσίας τάξης ή αναγκαστικού δικαίου και έτσι δεν είναι ούτε απεριόριστο ούτε ανέλεγκτο. Αντίθετα είναι απόλυτα δυνατόν να περιορισθεί τόσο με τους όρους της εργασιακής σύμβασης, όσο με νομοθετική διάταξη, αυτό στην ελληνική έννομη τάξη έχει εφαρμογή του άρθρου 281 του Α.Κ. επί τη βάσει της οποίας κρίνεται το σύνολο σχεδόν των αμφισβητουμένων περιπτώσεων και της παράνομης και καταχρηστικής άσκησης του δικαιώματος αυτού.

Συνδυαζόμενης δε της διάταξης αυτής με τα άρθρα 372 και 373 Α.Κ. συνάγεται ευθέως ότι

• δεν είναι νόμιμη, και

• επομένως είναι άκυρη,

• η συμφωνία κατά την κατάρτιση της εργασιακής σύμβασης περί καθορισμού του διευθυντικού δικαιώματος κατά την απόλυ¬τη κρίση του εργοδότη ή για απεριόριστη διεύρυνσή του στο μέλλον.

1.1.2. Τι συνιστά διευθυντικό δικαίωμα εργοδότη

Όπως ήδη αναφέρθηκε, Διευθυντικό δικαίωμα του εργοδότη είναι το δικαίωμά του να προσδιορίζει ακριβώς τις υποχρεώσεις του μισθωτού που απορρέουν από τους κανόνες του εργατικού δικαίου και την ατομική σύμβαση εργασίας:

• Κατά το άρθρο 652 ΑΚ, που αναφέρεται στις υποχρεώσεις του εργαζομένου, η ρύθμιση παντός θέματος αναγομένου εις την οργάνωση και λειτουργία της επιχειρήσεως για επίτευξη των σκοπών της ανήκει εις τον εργοδότη, όπως και στην περίπτωση που ο εργοδότης διατηρεί περισσότερα καταστήματα η υποκαταστήματα, δικαιούται:

 να τοποθετεί ή και να μεταθέτει εις αυτά πάντα υπάλληλο και

 να προσδιορίζει το είδος, τον τόπο, τον τρόπο και τον χρόνο, τις συνθήκες παροχής της εργασίας, καθώς και

 τους εν γένει όρους αυτής, εκτός αν το εν λόγω δικαίωμα αποκλεισθεί εκ της συμβάσεως η ασκείται κατά προφανή υπέρβαση των τασσόμενων εις το άρθρο 281 ΑΚ αντικειμενικών ορίων, που αφορά την κατάχρηση δικαιώματος «Η άσκηση του δικαιώματος απαγορεύεται αν υπερβαίνει προφανώς τα όρια που επιβάλλουν η καλή πίστη ή τα χρηστά ήθη ή ο κοινωνικός ή οικονομικός σκοπός του δικαιώματος.» (ΑΠ 487/86, ΑΠ 1182/99).

• Δικαίωμα εργοδότη

 να ρυθμίζει ο,τι αφορά την οργάνωση και λειτουργία της επιχειρήσεώς του

 εφ᾽ όσον δεν περιορίζεται από διάταξη νόμου η από συμβατικούς όρους. (ΑΠ 1455/03).

• αξιοποίηση της εργασίας και την προσφορότερη οργάνωση της επιχειρήσεως και δεν λαμβάνονται υπ᾽ όψη τα δικαιολογημένα συμφέροντα του άλλου μέρους (μισθωτού). (ΑΠ 1222/04).

• Ο μονομερής προσδιορισμός των όρων εργασίας πρέπει να υπηρετεί την καλύτερη αξιοποίηση της εργασίας και την πλέον πρόσφορη οργάνωση της επιχειρήσεως.

• Υποχρέωση εργοδότη να λαμβάνει υπ᾽ όψη και τα δικαιολογημένα συμφέροντα και προσδοκίες του εργαζομένου (ΑΠ 46/06).

Στο διευθυντικό δικαίωμα ανήκει επίσης η κατά τη διάρκεια της ημέρας ρύθμιση του ωραρίου του μισθωτού, αν δεν έχει ορισθεί με τη σύμβαση εργασίας. (ΑΠ 266/90).

• Και ο καθορισμός διακεκομμένου ωραρίου, ενώ ισχύει το συνεχές. (ΑΠ 898/77).

• Μόνη η μεταβολή στο ωράριο ή την βάρδια μετά από μακρόν χρόνο δεν συνιστά βλαπτική μεταβολή. (ΑΠ 1212/06).

Πρόσθετα στο διευθυντικό δικαίωμα του εργοδότου, περιλαμβάνεται, επίσης, ως ανήκων στην ευρεία έννοια του χρόνου εργασίας,
– ο καθορισμός της ημέρας αναπαύσεως (6ης ημέρας της εβδομάδος) όταν εφαρμόζεται το σύστημα της πενθημέρου εβδομαδιαίας εργασίαςη έκτακτη μεταβολή της προγραμματισμένης ημέρας αναπαύσεως μισθωτού, εφ᾽ όσον εξυπηρετεί το καλώς νοούμενο συμφέρον της επιχειρήσεως του εργοδότη και δεν βλάπτει τον μισθωτό.

Σε καμία περίπτωση, όμως, το ανωτέρω δικαίωμα του εργοδότη δεν είναι απεριόριστο ή ανεξέλεγκτο, αλλά αυτό περιορίζεται από τούς όρους τής ατομικής σύμβασης εργασίας, την κειμένη εργατική νομοθεσία, την οικεία Συλλογική Σύμβαση Εργασίας, τον Κανονισμό Εργασίας τής επιχείρησης και τέλος υπόκειται στον έλεγχο των πολιτικών δικαστηρίων. Επομένως, επιβάλλεται και το δικαίωμα αυτό, όπως κάθε άλλο δικαίωμα, να ασκείται σύμφωνα με την καλή πίστη και να μη ασκείται καταχρηστικά.

Ο εργοδότης οφείλει για παράδειγμα να λαμβάνει υπόψη τις ατομικές και οικογενειακές ανάγκες των μισθωτών του, τη δυνατότητα μετακίνησης του, την ηλικία κλπ. Επίσης, δε μπορεί να επιβάλει μονομερώς νέες υποχρεώσεις στους μισθωτούς ή να καταργεί συμβατικά δικαιώματα τους. Αξίζει να σημειωθεί ότι ο εργαζόμενος πού έχει προσληφθεί για συγκεκριμένη εργασία, δεν υποχρεούται να παρέχει άλλη εργασία από εκείνη για την όποια προσλήφθηκε.

Ενδεχόμενη τροποποίηση όρου της σύμβασης εργασίας από την πλευρά του εργοδότη, η οποία δεν επιτρέπεται από το νόμο ή τη σύμβαση, αποτελεί βλαπτική μεταβολή των όρων της σε βάρος του εργαζομένου.

1.2. Πενθήμερο και απασχόληση κατά την 6η ημέρα Εργασία

1.2.1. Γενικά

Όπως ήδη αναφέρθηκε η εφαρμογή των άρθρων 25 και 26 του ν. 5053/2023, ο εργοδότης δικαιούται να ζητήσει την εργασία της 6ης ημέρας, ασκώντας το διευθυντικό του δικαίωμα και ο εργαζόμενος γενικά δεν μπορεί να αρνηθεί όταν η άρνησή του αυτή, σύμφωνα με τον Αστικό Κώδικα, αντιβαίνει την καλή πίστη, όπως ισχύει και για την υπερεργασία, κατά το άρθρο 281 του ΑΚ.

Υπενθυμίζουμε επίσης ότι το ανωτέρω δικαίωμα του εργοδότη δεν είναι απεριόριστο ή ανεξέλεγκτο, αλλά αυτό περιορίζεται από τούς όρους τής ατομικής σύμβασης εργασίας, την κειμένη εργατική νομοθεσία, την οικεία Συλλογική Σύμβαση Εργασίας, τον Κανονισμό Εργασίας τής επιχείρησης και τέλος υπόκει¬ται στον έλεγχο των πολιτικών δικαστηρίων. Επομένως, επιβάλλεται και το δικαίωμα αυτό, όπως κάθε άλλο δικαίωμα, να ασκείται σύμφωνα με την καλή πίστη και να μη ασκείται καταχρηστικά κατά το άρθρο 281 του ΑΚ.

1.2.2. Ανακεφαλαίωση ρυθμίσεων που ισχύουν

Ο πρόσφατος εργασιακός νόμος αντιμετώπισε το θέμα της απασχόλησης κατά την έκτη ημέρα σε δύο πολύ συγκεκριμένες κατηγορίες επιχειρήσεων: (α) τις συνεχούς λειτουργίας και (β) εκείνες που δεν είναι από τη φύση τους συνεχούς λειτουργίας αλλά είναι δυνατόν να λειτουργούν, επί 24ωρο, πέντε ή έξι ημέρες την εβδομάδα.

Η συντριπτική πλειονότητα των επιχειρήσεων (:λοιπές) δεν καταλαμβάνεται, δυστυχώς, από τις νέες ρυθμίσεις. Η εργασία παραμένει (ημι)νόμιμη και, ταυτόχρονα(!), (ημι)παράνομη. Οι εργαζόμενοι αμείβονται με το καταβαλλόμενο ημερομίσθιο προσαυξημένο κατά 30%.

Μετά την ισχύ του νόμου και την ολοκλήρωση του ΠΣ ΕΡΓΑΝΗ ΙΙ, για τις δηλωτικές υποχρεώσεις έχουμε τις εξής περιπτώσεις:

1.2.3. Προβληματισμοί σχετικά με τις ρυμίσεις των άρθρων 25 και 26 ν. 5053/2023

1) Ο πρώτος προβληματισμός αφορά στην αμοιβή που προβλέπουν οι νέες ρυθμίσεις: «στον εργαζόμενο καταβάλλεται το ημερομίσθιο… προσαυξημένο κατά 40%». Ο νομοθέτης δεν επέλεξε να χρησιμοποιήσει τις έννοιες του νόμιμου ή του καταβαλλόμενου ημερομισθίου. Κατά την γνώμη ως βάση υπολογισμού (και) της προσαύξησης ο συμφωνημένος μισθός σχετικό και παράδειγμα στο πρώτο μέρος.

2) Παράλληλα, η επιλογή του νομοθέτη να ρυθμίσει την -κατ’ εξαίρεση απασχόληση- εργαζομένων την έκτη ημέρα καθ’ υπέρβαση του πενθημέρου στις επιχειρήσεις ή εκμεταλλεύσεις συνεχούς λειτουργίας, καθώς και στις επιχειρήσεις ή εκμεταλλεύσεις, που δεν είναι από τη φύση τους συνεχούς λειτουργίας, αλλά είναι δυνατόν να λειτουργούν αντίστοιχα, έχουμε:

i. Η προσθήκη των εν λόγω διατάξεων στην ισχύουσα νομοθεσία δεν φαίνεται να επιφέρει κατάργηση των προϋφιστάμενων, σχετικών, διατάξεων. Αντίθετα, η πρόβλεψη για την εργασία, η οποία παρέχεται την έκτη ημέρα της εβδομάδας κατά παράβαση του πενθημέρου παραμένει σε ισχύ. Τούτη, λοιπόν, φαίνεται να εξακολουθεί να ρυθμίζει την -παράνομη, ωστόσο- απασχόληση κατά την έκτη ημέρα για τις λοιπές επιχειρήσεις, που δεν εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής των νέων ρυθμίσεων. Αντίστοιχα, και την αμοιβή αυτής. Περίπτωση 2.3. παραπάνω πίνακα. Τούτο σημαίνει ότι οι εργαζόμενοι της συντριπτικής πλειονότητας των εν λόγω, λοιπών, επιχειρήσεων εξακολουθούν να αμείβονται με το καταβαλλόμενο ημερομίσθιο προσαυξημένο κατά 30%.

Παλαιολόγος Ι Λιάζος, Οικονομολόγος Σύμβουλος Εργασιακών & Ασφαλιστικών