Συνταξιοδότηση εργαζόμενου, δικαίωμα για εργασία και διευθυντικό δικαίωμα του εργοδότη

Την ημέρα, που ο εργαζόμενος έχει θεμελιωμένο το συνταξιοδοτικό του δικαίωμα και το ασκήσει με την υποβολή της αίτηση συνταξιοδότησης λόγω γήρατος, θεωρείται συνταξιούχος και δεδομένου ότι στη νομοθεσία δεν υφίσταται διάταξη που να τον υποχρεώνει να παύσει να εργάζεται.

Συνεπώς, με τη συνταξιοδότηση:
• δεν επέρχεται αυτοδίκαια η λύση της σύμβασης εργασίας,
• παγίως η νομολογία των δικαστηρίων δέχεται ότι η υποβολή από τον εργαζόμενο αίτησης για συνταξιοδότηση στον οικείο ασφαλιστικό φορέα, δεν υποδηλώνει σιωπηρή καταγγελία της σύμβασης εργασίας με υπαιτιότητά του, ούτε οικειοθελή του αποχώρηση, εφόσον εξακολουθεί να παρέχει τις υπηρεσίες του όπως και προ της υποβολής της σχετικής αίτησης συνταξιοδότησης.

Στην περίπτωση συνταξιοδότησης λόγω γήρατος, η σύμβαση εργασίας μπορεί να λυθεί:
• είτε εκ μέρους του εργοδότη με καταγγελία της σύμβασης εργασίας (απόλυση),
• είτε εκ μέρους του εργαζόμενου με οικειοθελή του αποχώρηση, υπό τις προϋποθέσεις που αναφέρονται στη διάταξη του άρθρου 8 του Ν. 3198/1955.

Η σύμβαση εργασίας μπορεί να λυθεί, και στην περίπτωση που ο εργαζόμενος πληροί τις προϋποθέσεις για να λάβει σύνταξη γήρατος:
• είτε εκ μέρους του εργοδότη, στα πλαίσια έκφρασης του διευθυντικού του δικαιώματος, με καταγγελία της σύμβασης εργασίας (απόλυση),
• είτε εκ μέρους του εργαζόμενου, με οικειοθελή του αποχώρηση.

Αποζημίωση λόγω συνταξιοδότησης
Υφίσταται υποχρέωση καταβολής αποζημίωσης σε μισθωτούς με σχέση εργασίας αορίστου χρόνου λόγω συμπλήρωσης συγκεκριμένου χρόνου υπηρεσίας/ορίου ηλικίας ή πλήρωσης προϋποθέσεων πλήρους σύνταξης γήρατος (άρθρο 8 του Ν. 3198/1955)

Κατά τη διάταξη του άρθρου 8 εδ. α` του Ν. 3198/1955 οι μισθωτοί που απασχολούνται με σχέση εργασίας αόριστης διάρκειας και έχουν συμπληρώσει:
• δεκαπενταετή υπηρεσία στον ίδιο εργοδότη ή
• το προβλεπόμενο από τον οικείο ασφαλιστικό οργανισμό όριο ηλικίας ή, αν δεν προβλέπεται τέτοιο όριο, το 65° έτος της ηλικίας τους (ήδη, από 1.1.2013, το 67ο έτος, σύμφωνα με το άρθρο πρώτο υποπαράγραφος ΙΑ 4 περ.2 του Ν. 4093/2012),
• αποχωρώντας από την εργασία τους με τη συγκατάθεση του εργοδότη, δικαιούνται το ήμισυ της οριζόμενης από το Ν. 2112/1920 αποζημίωσης για την περίπτωση της απροειδοποίητης καταγγελίας της σύμβασης εργασίας.
• Η αποζημίωση υπολογίζεται όπως ορίζεται στο άρθρο 5 παρ.1 και 2 του Ν. 3198/1955.

Από τη διάταξη αυτή συνάγεται ότι για την εφαρμογή της απαιτείται:
α) η σχέση εργασίας να είναι αορίστου χρόνου,
β) ο εργαζόμενος να αποχωρεί ύστερα από τη συμπλήρωση συγκεκριμένου χρόνου υπηρεσίας στον ίδιο εργοδότη που ορίζεται στα 15 έτη ή ορίου ηλικίας [ΣΣ σήμερα την ηλικία των 67 ετών] και
γ) η αποχώρηση να γίνεται με τη συγκατάθεση του εργοδότη.

Η συγκατάθεση αυτή πρέπει να παρέχεται πριν από την αποχώρηση του μισθωτού, δύναται δε να είναι έγγραφη ή προφορική, ρητή ή σιωπηρή, αρκεί, στην τελευταία περίπτωση, να είναι σαφής και αναμφίβολη, συναγομένη εμμέσως από την συμπεριφορά του δηλούντος, και με βάση πραγματικά περιστατικά της συγκεκριμένης περίπτωσης (ΑΠ262/2011, ΑΠ 874/2009, ΑΠ 1345/2019).

Συνεπώς σύμφωνα με τη διάταξη του άρθρου 8 εδ. β` του Ν. 3198/1955, γενικά μισθωτοί, που υπάγονται στην ασφάλιση οποιουδήποτε οργανισμού για τη χορήγηση συντάξεως, εφόσον συμπλήρωσαν ή συμπληρώνουν τις προϋποθέσεις για τη λήψη πλήρους συντάξεως γήρατος [ΣΣ μετά την λήξη των μεταβατικών διατάξεων 40 χρόνια ασφάλιση ήτοι 12.000 ένσημα ή/και όριο ηλικίας 67 ετών για πλήρη και 62 για μειωμένη], δύνανται εάν μεν έχουν την ιδιότητα του εργατοτεχνίτη να αποχωρούν από την εργασία, εάν δε έχουν την ιδιότητα του υπαλλήλου, είτε να αποχωρούν είτε να απολύονται εκ μέρους του εργοδότη τους, λαμβάνοντας σε όλες αυτές τις περιπτώσεις οι μεν επικουρικώς ασφαλισμένοι τα 40%, οι δε μη ασφαλισμένοι επικουρικώς τα 50% της αποζημιώσεως, την οποία δικαιούνται σύμφωνα με τις εκάστοτε ισχύουσες διατάξεις σε περίπτωση απροειδοποίητης καταγγελίας της συμβάσεως εργασίας εκ μέρους του εργοδότη. Για τη χορήγηση της αποζημίωσης αυτής εφαρμόζονται, κατά τα λοιπά, όλα τα οριζόμενα στα άρθρα 1 έως και 9 του Ν.Δ. 3198/1955 ως και στις διατάξεις του Ν. 2112/1920 όπως ισχύει, πλην εκείνων που αφορούν στην προειδοποίηση.

Σύμφωνα με το άρθρο 16 του Ν. 1539/1985, “ως επικουρικά ασφαλισμένοι για την εφαρμογή της παρ. 1 του άρθρου 5 του Ν. 435/1976 «περί τροποποιήσεως και συμπληρώσεως ενίων διατάξεων εργατικών τίνων νόμων και ρυθμίσεως συναφών θεμάτων» και της παρ. 4 του άρθρου 49 του Ν. 993/1979 «περί του επί συμβάσει εργασίας ιδιωτικού δικαίου προσωπικού του Δημοσίου κλπ.» νοούνται, όσοι έχουν συμπληρώσει τις προϋποθέσεις για τη λήψη επικουρικής σύνταξης. …..”
Αν και για την εφαρμογή της διάταξης του άρθρου 8 εδ. β` του Ν. 3198/1955 προϋποτίθεται ρητά μόνο η συμπλήρωση των προϋποθέσεων για λήψη πλήρους συντάξεως γήρατος, εξυπακούεται, για την ταυτότητα του νομικού λόγου, ότι αυτή αφορά και πάλι σε συμβάσεις αόριστου χρόνου (Ολομ ΑΠ 1110/1986).

Η εν λόγω διάταξη που προβλέπει την παροχή μιας εξαιρετικής δυνατότητας λύσεως της συμβάσεως εργασίας:
• αφενός εξισορροπεί τόσο τα συμφέροντα εργοδότη όσο και αυτά εργαζόμενου, επειδή
 παρέχει υποχρέωση σε μειωμένη αποζημίωση (αντί της πλήρους, εάν την πρωτοβουλία της λύσεως είχε ο εργοδότης) και
 αντίστοιχο δικαίωμα σε μειωμένη αποζημίωση (αντί της απώλειας του σχετικού δικαιώματος, εάν την πρωτοβουλία είχε ο εργαζόμενος) και
• αφετέρου αποβλέπει, στην ανανέωση του προσωπικού των επιχειρήσεων και στη δημιουργία κενών θέσεων εργασίας.
Επισημάνσεις

i. Το δικαίωμα για τη λήψη αποζημιώσεως δεν παρέχεται στον εργαζόμενο, του οποίου η σύμβαση εργασίας διαρκεί μέχρι τη λήξη του χρόνου, που έχει προκαθορισθεί από τους συμβαλλόμενους ή από το νόμο ή τον κανονισμό που διέπει τις σχέσεις του προσωπικού μιας επιχείρησης, διότι στην περίπτωση αυτή η λύση της συμβάσεως επέρχεται αυτοδικαίως κατά το άρθρο 669 ΑΚ και ο μισθωτός ούτε “απολύεται” από τον εργοδότη ούτε “αποχωρεί οικειοθελώς” από την υπηρεσία του.
ii. Για τον υπολογισμό της αποζημίωσης για ιδιωτικούς υπαλλήλους με σχέση εργασίας αορίστου χρόνου που ήδη απασχολούνται και έχουν συμπληρώσει στον ίδιο εργοδότη προϋπηρεσία άνω των δεκαεπτά (17) ετών, βλέπε την περίπτωση 3 του άρθρου πρώτου Παρ. ΙΑ.12 του Νόμου 4093/2012.
iii. Δεν εμπίπτουν στις ως άνω ρυθμίσεις όσοι μισθωτοί πληρούν τις προϋποθέσεις για τη λήψη μειωμένης σύνταξης γήρατος από το φορέα κύριας ασφάλισής τους και κατά συνέπεια αν απολυθούν από τον εργοδότη τους δικαιούνται ολόκληρη την αποζημίωση λόγω απολύσεως, ενώ αν αποχωρήσουν οικειοθελώς, δεν δικαιούνται καμίας αποζημίωσης.
iv. Μετά την ισχύ από 1.1.2022 της ρύθμισης του Ν. 4808/2021 και την εξίσωση υπαλλήλων και εργατοτεχνιτών, ως προς το ποσό της αποζημίωσης εφαρμόζεται και για τους εργατοτεχνίτες η μειωμένη αποζημίωση είτε σε απόλυση είτε σε οικειοθελή αποχώρηση.

Τέλος, αξίζει αναφορά στο νομοθετικό πλαίσιο, που ίσχυε μέχρι 31.3.2023, το οποίο προβλέπει ότι όταν ένας συνταξιούχος απασχολείται παρακρατείται από τον e-ΕΦΚΑ το 30% της σύνταξής του, από τον Μάϊο του 2016 έως τον Φεβρουάριο 2020 το ποσοστό αυτό ανερχόταν σε 60%,.

Με το Ν. 5078/2023 προβλέπεται κατάργηση του πέναλτι του 30% στη σύνταξη των εργαζόμενων συνταξιούχων και αντ’ αυτού επιβολή ποσού υπέρ e- ΕΦΚΑ ύψους 10% επί των μικτών αποδοχών από την απασχόληση των συνταξιούχων ως μισθωτών και ποσό που θα αντιστοιχεί στο 50% των εισφορών της ασφαλιστικής κατηγορίας κύριας σύνταξης την οποία έχουν επιλέξει συνταξιούχοι ως ελεύθεροι επαγγελματίες. Διαμορφώνεται δε πλαφόν ίσο με το 12πλάσιο της εθνικής σύνταξης, δηλαδή τα 4.956 ευρώ σε ετήσια βάση (413 ευρώ σε μηνιαία βάση). Αυτό σημαίνει πως το ποσό υπέρ του e-ΕΦΚΑ θα καταβάλλει μόνο όποιος συνταξιούχους εισπράττει από την απασχόλησή του πάνω από 4.956 ευρώ ετησίως.

Τονίζεται η υποχρέωση αναγγελίας της απασχόλησης στον φορέα συνταξιοδότησης μέσω της σχετικής πλατφόρμας και ότι η μη ενημέρωση επισύρει κυρώσεις που ανέρχονται σε 12 μηνιαίες συντάξεις.
(Σχετικό άρθρο μας στον ΟΤ Απασχόληση συνταξιούχων: Ανάλυση εγκυκλίων e-ΕΦΚΑ – Έναρξη πλατφόρμας δήλωσης απασχόλησης συνταξιούχου)

Παλαιολόγος Ι. Λιάζος,  Οικονομολόγος – Εργασιακός και Ασφαλιστικός Σύμβουλος